Nebi muuse

Kani waa maqaal ku saabsan Nebi Muuse. Isticmaal kale fiiri Magaca muuse

Muuse Muusa Nebi Muuse Muuse binu Cimraan (ingiriis: Moses, Musa; carabi: ﻣﻮﺳﻰ, Mūsā, loogu dhawaaqo: "Muusa", sidoo kale: ﻋﻤﺮﺍﻥ ﻣﻮﺳﻰ, loo qoro: Mūsā Cīmran, "Muusa Cimran", sidoo kale: ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ, "Aalu Cimraan", "Qoyska reer Cimraan"; Luuqada Tiberiyaanka: Mōšéh ISO 259-3 Moše; loogu dhawaaqo: "Moose" ama "Moseh"; Hebrew: מֹשֶׁה, loogu dhawaaqo "Mosheh"; Hebrewga Cusub: Moshe, loogu dhawaaqo "Mooshe"; Af-Faarsi: ܐܫܘܡ, Moushe, loogu dhawaaqo: "Muushe") waa nebi iyo rasuul Ilaahay (s.w.t) u soo diray qoomiyadii Yuhuud^[1] reer bani Israaiil, iyo Fircoon iyo qaraabadiisa iyo intii uu ku hoos noolayd ee uu maamulaayay.^[2] Sida ay isku waafaqeen kitaabka Quraanka kariimka ah ee Ilaahay ku soo dejiyay Nebi Muxamed, Kitaabka Injiil ee Masiixiyada, iyo diinta Bahay Nebi Muuse wuxuu ahaa hogaamiye diimeed,^[3] xaakim, maamule shacabka, nebi iyo rasuul Alle (subxaanahu wa tacaalaa) siiyay Kitaabka Towraad^[4] iyo Suxufta Muuse; kaasi oo loo diray in uu u digo boqorkii Fircoon ee maamulaayay deegaanada Masar iyo nawaaxigeeda, iyo shacabkii reer banii Israaiil kuu noolaa meeshaasi.^[5] Sida ay qiyaaseen culimada taariikhda, Nebi Muuse wuxuu dhashay intii u dhaxaysay 1391 ilaa 1271 C.H (Ciise Hortiis) ama wuxuu dhashay sanadkii 1595 C.H.^[6]

Dhinaca kale, dadka Hebrewga ahi waxay Nebi Muuse ugu yeedhaan (מֹשֶׁה רַבֵּנו)ּ "Muuse macalinkayagii" iyo "Muuse kii wax na baray". Waxa uuna yahay nebiga ugu muhiimsan ee aasaaska iyo saldhiga u ah diinta Judhiisamka. Sidoo kale, Nebi Muuse waa tiir muhiim u ah diimaha Islaamka iyo Masiixiga.^[7] Nebi Muuse wuxuu ku dhashay deegaanka Gooshen ee dalka Masar, wuxuuna ku dhintey buurta Neebo ee deegaanada Macoow. Intaasi waxaa dheer, Muuse waxaa dhalay oo aabe u ah Cimraan, waxaana hooyo u ah Jojebed (Jochebed), wuxuuna ka tirsan yahay Qoyska Cimraan asagoo walaal la ah Nebi Haaruun iyo gabadha Miryama.^[8][9]

Sida ku xusan kitaabka Egsodhuuska (Exodus), Nebi Muuse wuxuu dhashay wakhti shacabka reer Israaiil sii badanayeen, ayagoo ku hoos jiray maamulka boqor Fircoon oo asagu cadaawad adag u qabay dadkaasi, isla markaana adoonsan jirey dilina jirey raga beelahaasi.^[10] Markii uu dhashay Muuse ayaa hooyadii Jojebed intey salad ku dhex riday ku tuurtay webi Niilka ayadoo kala cabsanaysa in ciidamada Fircoon dilaan wiilkeeda. Waxaana helay ilmahaasi yar shaqaalihii Fircoon oo u geeyay xaaskii Fircoon, qoftaasi oo go'aansatey ineey korsato ilmahaasi yar.^[11]

Isku soo wada duuboo, Nebi Muuse markuu qaangaadh noqdey ayuu dagaal galay halkaasi oo u ku dilay nin ka tirsan qabiilkii Fircoon. Arintani waxay ku kaliftey inuu ka cararo dhulkii boqortooyada Fircoon ka talineysay. Wakhti ka dib, buurta Siinaay dhexdeeda ayaa Alle ugu soo waxyooday Nebi Muuse kuna faray inuu ku noqdo Fircoon iyo qoomkiisii uguna yeedho diinta Alle. Mucjisooyinka la siiyay Nebi Muuse waxaa ka mid ahaa ushiisa oo isku bedelaysay mas, iyo gacantiisa oo ileys iyo iftiin awood badani ka soo baxaayay.^[12]

Isku soo wada duuboo, dagaalo badan iyo dhibaatooyin badan ka dib, Nebi Muuse wuxuu qoomkiisii u hogaamiyay deegaano ka fog maamulkii Fircoon, 40 sano ka dibna wuxuu ku dhintey saxara dhexdiisa.^[13]

Cimraan Camraan Reer Cimraan (ingiriis: Amram, ʻAmrām, "Amran"; carabi: ﻋﻤﺮﺍﻥ, loo qoro: īmran, "Imran", loogu dhawaaqo: "Cimraan", sidoo kale: ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ, "Aalu Cimraan", "Qoyskii reer Cimraan"; Luuqada Tiberiyaanka: ʻAmrām; loogu dhawaaqo: "Camram"; Hebrew: עַמְרָם, loogu dhawaaqo "Amarami", Hebrewga cusub: Amram)^[14] (macnaha ereyga Cimraan waa saaxiibkii kan ugu sareeya^[15] iyo qofkii aadka u sareeyay) waa aabaha Nebi Muuse, Nebi Haaruun iyo walaashood Miryama iyo seeyga ama odayga qaba Jojebed (Jochebed).^[16] Cimraan waxaa meelo badan Ilaahay (s.w) kaga xusay kitaabka Quraanka kariimka ah ee lagu soo dejiyay Nebi Muxamed.^[17] Intaasi waxaa dheer, waxaa jirta suurad ka mid ah Quraanka oo loogu magac daray "reer Cimraan" waa Suuratul Al Cimraan (ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ).^[18] Dhinaca kale, diinta Masiixiyada ee kitaabka Injiil ee Alle u soo waxyooday Nebi Ciise iyo qoraalo kale oo Giriig^[19] iyo Laatiin ah waxay sheegeen in Cimraan aabihiis ahaa ninka lagu magacaabo Sebtuwajinti (Septuagint) kaasi oo ahaa nin sharaf iyo qadarin balaadhan ku dhex lahaa qoomkiisa iyo dadkii uu la noolaa wakhtigaasi.^[20]

Si kastaba ha ahaatee, kitaabka Quraanka dhexdiisa Cimraan waxaa lagu xusay labo nooc oo kala ah:

• Camraan ama Cimran oo lagu sheegay in uu ahaa aabaha Nebi Muuse, Nebi Haaruun iyo walaashood Miryama iyo seeyga ama odayga qaba Jojebed (Jochebed).
• Marka labaad waxaa Cimraan lagu xusay inuu ahaa aabaha Maryama hooyoda Nebi Ciise, taasi oo lagu magaaco Maryama bintu Cimraan, waloow aanu Cimraan ahayn aabaha saxda ah ee Maryama, laakiin uu yahay oday ay ku abtirsato qoftaasi.^[21]

Ilaahay (koreeye) wuxuu kitaabka Quraanka ku yidhi:

“Ilaahay wuxuu doortay Aadam iyo Nuux, iyo qooyska Ibraahim, iyo qooyska Cimraan, kuwaasi oo uu ka kor mariyay dadka.”

—Qur'aan, suurada 3aad (Suuratul Al Cimraan (ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ) "Qoyskii Cimraan"),

[aayad]]a 33aad^[22]

Isku soo duuboo Qoyska Cimraan waxaa ka mid ahaa Nebi Muuse, Nebi Haaruun iyo walaashood Miryama iyo xaas^[23] ama oori Jojebed (Jochebed). Intaasi waxaa dheer, qoyskan waxaa ku abtirsada Maryama bintu Cimraan iyo dabcan wiilkeed Nebi Ciise, iyo Nebi Sakariye oo ahaa Maryama adeerkeed ama abtigeed.^[24]

(ingiriis: Torah, Tora, Tawrāt; carabi: ﺗﻮﺭﺍﺓ, macanaha "Sharci" "Qawaaniin", ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻮﺳﻰ, "kitaabki Muuse", (משה בן מימו), "kitabul Musa"; Giriig: εὐαγγέλιον, loogu dhawaaqo "Tawrāt", "Tawraat"; Hebrew: תּוֹרָה, micnaheedu tahay: "tilmaamid", "waxbarid") waa kitaabka diinta Towraad ee Ilaahay (koreeyee) ku soo dejiyay Nebi Muuse.^[26][27] Intaasi waxaa dheer, kitaabka Towraad waa diinta iyo dhaqanka dadka Yuhuuda ah ee reer bani Israa'iil. Dadka raacsan diinta Towraad ee Yuhuuda ah waxay ku macneeyaan dhowr^[28][29] micno oo kala duwan. Waxaana ka mid ah:

• Shanta kitaab ee loo yaqaano "Tanakh" taasi oo ah macnaha ugu muhiimsan ama inta ugu badan ay u yaqaanaan khubarada diinta Yuhuuda.
• Sharaxaada iyo fahanka cutubyada Tanakh.
• Soo degidii iyo ku dhanka Jenesiska (Genesis), oo ah kitaabka Hebrewga isla markaana ah aasaaska iyo saldhiga diinta Masiixiyadii hore, iyo dhamaadka Tanakh. Iyo,
• Iskugeynta fahanka dhaqanka iyo diinta guud ee dadka reer Israaiil.

Si kastaba ha ahaatee, waxaa khubarada diinta Islaamku u aqoonsan tahay in kitaabka Towraad eey tahay waxyigii Alle (s.w) ku soo dejiyay Nebi Muuse; kuwaasi oo uu qoray Nebi Muuse naftiisa iyo isku duba rideen intii raacsanayd asaga ka dib markii uu geeriyooday.

Kitaabka Quraanka kariimka ah ee saldhiga u ah diinta Islaamka, waxaa suurado badan iyo aayado badan lagu xusay kitaabka Nabi Muuse.^[30]

geeridi nabi muuse

waxa uu sosaray iman muslim xadis abuhurayara ka so waranayo rasulka <n,n,k,h> waxa uleyahay malaku mawtaki baa u yimdi nabi muuse <s,c,w,>oo waxa uu ku yidh adonaka allaw ilahay baa ku yeedh ee ajabi ,

ka dimna nabi muuse waxa uu moodaya qof waxa yeelo gadsinay wayo malaga shaybad ibn aadan buu ugu yimad ka dimana muuse <s,c,w> dirbaxo boo qado isha ka ga duftay ka dimana maliagi baa ilaahay ku labtay oo ku yidh rabiyo waxad idirtay adoon an doonayan inu u dhinto wabu ila dagalom oo ilabu iga tuuray kadim rabi <s,m.c> ayaa ku yidh malagul mawtka utag adon kayka oo ku dhih ma nolabaarabta ka dimana waxad ku tirahda sac taabo kadimana hal tin oo kutala saca waxay udhigantahay sanad ka dimna malaku mawatkii baa ku soo labtay muuse<s,c,w> ka dibna malakin siduu rabi soo faray buu usheegay waxa uu ku yidh maxa ku xiiga malakiba kuu jawabay geeri waxa uu ku jawabay muuse ko marun hadaan dimanayo iga qaad nafta had kadimna waxa uumuuse rabi way diistay inuu kaka qado meesha ladoho al muqadasa waxa uu yidh ilaahayo idhawe ardu muqadasa waan loo daweeyay nabigu maxamed <scw> waxa uu iyidh hadin aan joogilaha qabrigiisa waxa idin tusilaha qabrigiisa oo jid ku agyaalo macana cadkacas ama cad guduudan agtsa ah

Nebiya Ilaahay (s.w,t) ku sheegay kitaabka Quraanka kariimka ah ee lagu soo dejiayay Nebi Muxamedﷺ waa 25 Nabi kuwaasi oo kala ah:

Sida ku cad kitaabka Quraanka kariimka ah ee Alle u soo waxyooday Nebi Muxamedﷺ waxaa jira tiro badan^[31] oo nabiyo iyo rasuul ah oo Ilaahay (koreeye) ku soo dejiyay kutub.^[32] Kuwaasi waxaa ugu horeeyay Nabi Ibraahim oo Alle u soo diray qoraalada Suxufi Ibraahim, waxaana ugu dambeeyay kitaabka Al-Furqaan ee Alle u soo waxyooday Nebi Muxamedﷺ.^[33] Intaasi marka laga yimaado waxaa jira tiro kale oo nebiyo iyo rasuul ah oo Rabbi u soo diray kutub, laakiin inagu aqoon uma lihin kuwaasi, waxaana tusaale inoo ah: Nebi Ismaaciil, Nebi Yacquub iyo Nebi Yoonis oo dhamaantood leh kutub aynaan cilmi u lahayn.^[34]

Isku soo wada duuboo, kutubta ku xusan kitaabka Quraanka kariimka ah waa afar kitaab iyo labo suxufi kuwaasi oo kala ah:

• Diin
  • Islaam
  • Masiixiyad
• Kitaab
  • Qu'raan
  • Al Furqaan
  • Kitaabka Injiil
  • Kitaabka Towraad
  • Kitaabka Sabuur
  • Suxufi Ibraahim
  • Suxufi Muuse
• Rasuul
  • Nebi Muxamed
  • Nebi Ciise
  • Nebi Daa'uud
  • Nebi Muuse
  • Nebi Ibraahim
  • Nebi Ismaaciil
  • Nebi Nuux
  • Nebi Yacquub
  • Nebi Yoonis
• Nebi
  • Nabi Aadam C.S.
  • Nebi Maxamed
  • Nabi Ismaaciil C.S.
  • Nabi Ayuub C.S.
• Nabi Muxamed (c.s.w)
  • Nabi Daa'uud C.S.
  • Nabi Suleymaan C.S.
  • Nabi Nuux C.S.
  • Nabi Idriis
  • Nabi Saalax
  • Nabi Shuceyb
  • Nabi Yuusuf
  • Nabi Muuse C.S.
  • Nabi Ilyaas
  • Nabi Ibraahiim C.S.
  • Nabi Huud
  • Nabi Ciise
  • Kitaabka quduska
• Luqmaan Alxakiim
• Sifaynta Diinta Islaamka
• Su'aallo Diini ah iyo Jawaaba hooda
• Islam