Opsidijan

Opsidijan (engl. Obsidian, fr. Obsidienne, nem. Obsidian, rus. Obsidian) je vulkansko staklo tj. vulkanska stena izgrađena skoro potpuno od staklaste materije^[1]. Ovaj tip prirodnog stakla, se stvorio u ekstruzivnim magmatskim stenama brzim hlađenjem lave obogaćene lakim materijalima, a posebno silikatima, tako da se nisu stigli formirati kristali. Opsidijan se uobičajeno nalazi na krajevima riolitske lave, gde je hlađenje lave brzo. Pošto nemaju kristala opsidijanske oštrice mogu doseći molekularnu tankoću, tako da se znaju koristiti kao oštrice skalpela.

Poreklo i svojstva

Staklena planina, kao veliki opsidijanski tok u Medisin Lejk vulkanu

Opsidijan je poput minerala, ali nije pravi mineral, jer nema kristalnu rešetku. Ponekad se klasifikuje kao mineraloid. Dok je stena poput bazalta tamna zbog feromagnetnog obogaćenja, opsidijan se uglavnom sastoji od silicijum dioksida, obično 70% ili više. Njegov sastav je veoma sličan granitu ili riolitu. Opsidijan je metastabilan na zemljinoj površini, tj. vremenom se staklo kristalizuje. Zbog toga nema opsidijana starijeg od doba krede. Prisustvo vode ubrzava raspad opsidijana.

Dok je čisti opsidijan obično taman boja mu varira zavisno od nečistoća. Gvožđe i magnezijum obično daju opsidijanu tamnozelenu do smeđu ili crnu boju. Ponekad postoje umeci kristobalita u opsidijanu, pa se dobija opsidijan snežna pahuljica. Ponekad sadrži gasove, zaostale od toka lave, tako da se mogu naći i takvi interesantni primeri opsidijana. Tipična tvrdoća je 5 do 5,5, a relativna gustina je 2,6

Nalazišta

Suprotno od kazaljke sata: opsidijan, plovućac i riolit

Može se naći na raznim lokacijama širom sveta, gde su se dešavale riolitske erupcije. Opsidijan se nalazi u sledećim državam i mestima:

Jermenija
Meksiko
Turska
Italija
Grčka
Škotska
Staklena planina, severozapad SAD
Injo krateri, Sijera Nevada, SAD
Jelouston, SAD

Nekadašnja upotreba

Opsidijan je bio veoma cenjen u kameno doba, jer su se od njega mogle praviti oštrice i vrhovi strela. Mogao se i polirati, tako da su se od njega pravila i rana ogledala.

U Srednjoj Americi, a posebno Meksiku se pre Kolumba mnogo koristio opsidijan. Koristio se za alatke i kao dekorativni objekt. Pravili su i jedan oblik mača ili sablje pomoću opsidijana stavljenog na drvo. To veoma oštro oružje nanosilo je neprijatelju teške rane. Indijanci su nalazili opsidijan širom Severne Amerike. Svaki vulkan je proizvodio različit oblik opsidijana, tako da je to omogućilo arheolozima da prate poreklo artefakata od opsidijana. Na isti način se moglo pratiti poreklo opsidijana i alatki od njega u antičkoj Grčkoj. Opsidijanskim sečivima se trgovalo na velike udaljenosti od obala. Opsidijan se koristio i pri pravljenju velikih kamenih statua na Uskršnjim ostrvima.

Savremena upotreba

Danas se opsidijan koristi u hirurgiji srca, jer su opsidijanski skalpeli mnogo oštriji od najkvalitetnijih čelika. Sečiva na taj način postaju tanka, gotovo molekularne tankoće, pa je rez čistiji, što izaziva brže zacelenje i manje ožiljaka.

Povezano

Spisak stena

Izvori

↑ Geološka terminologija i nomenklatura IV petrologija, Beograd, 1975

Literatura

USGS Obsidian photo glossary Arhivirano 2007-06-05 na Wayback Machine-u
Jim Miller, Obsidian is Hot Stuff, Volcano World Arhivirano 2007-06-07 na Wayback Machine-u
Obsidian: Mineral galleries Arhivirano 2007-06-10 na Wayback Machine-u
Carlos Mordo, Easter Island (Willowdale, Ontario: Firefly Books Ltd., 2002) 109
Mindat with location data

[1] Geološka terminologija i nomenklatura IV petrologija, Beograd, 1975

[1]