Almati

 

Almati je smješten u jugoistočnom dijelu Kazahstana, udaljen 80 km od granice s Kirgistanom i oko 300 km od granice s Kinom.

Almati leži na sjevernim obroncima planine Zailijski Alatau (dio masiva Tanšan) na prosječnoj nadmorskoj visini od 700 do 900 m, na mjestu gdje se rijeke Boljšoja i Malaja Almatinka slivaju u ravnicu.^[1] Grad ima kontinentalnu klimu s malo padalina, relativno umjerenu zbog položaja među planinama.

Većinsko stanovništvo grada su Rusi i Kazasi, uz nešto manje Ukrajinaca, Ujgura, Tatara i Nijemaca.^[1]

Almati leži u geološki vrlo nestabilnom terenu, pa su ga u dva navrata, 1887. i 1911. pogodili razorni potresi. Enormo klizanje zemlje sa poplavom koju je prouzročila rijeka Malaja Almatinka uništilo je puno kuća i pobilo dosta ljudi, 1921. Da se spriječi moguće daljnje kllizanje zemljišta 1966. eksplozivima je izazvano klizanje sve do izgrađene brane od 100 metara, koja je uspjela spasiti grad i dokazala svoju efikasnost 1973., ali je zbog sigurnosti povišena na 140 m.^[1]

 

Današnji grad osnovan je 1854. kad su Rusi izgradili vojnu utvrdu Zailijskoje (ruski: Заилийский), na mjestu gdje je nekad ležalo antičko naselje Almati (ruski: Алмату) kog su razorili Mongoli u 13. vijeku. Već od iduće godine, 1855. utvrdi je promjenjeno ime u Vernij (ruski: Верный), oko koje su se počeli naseljavati trgovci i seljaci iz evropske Rusije, Tatari i Kozaci. Pa je 1867. iz utvrde izrastao grad po imenu Verni, koji je proglašen administrativnim centrom novoformirane Semirečenske oblasti u ruskom Turkestanu. Do 1906. broj stanovnika Vernija popeo se na 27 000, od njih su dvije trećine bili Rusi i Ukrajinci.^[1]

Sovjeti su zavladali gradom 1918.^[1] a 1921. su mu promjenili ime u Alma Ata, po njegovom starom kazaškom imenu Almati (koje doslovno prevedeno znači "Otac jabuka"^[1]), zbog puno drva tog voća koje raste u tom kraju. Razvoju grada išlo je na ruku kad je 1929. postao glavni grad Kazaške SSR umjesto Kizilorda, kao i dovršetak željezničke pruge Turkestan–Sibir, 1930. Nakon tog je grad počeo rapidno rasti, od 46 000 koliko je imao 1926. do 221 000 u 1939. Rast grada nastavio se i za Drugog svjetskog rata kad je u njega izmješteno puno tvornica iz evropskog dijela Sovjetskog Saveza.^[1]

Nakon što je Kazahstan stekao nezavisnost, 1991., gradu je promjenjeno ime u Almati. Kazahstanska vlada odlučila je 1994. preseliti prijestolnicu u Astanu, što je napravljeno do 1997.^[1]

 

Almati ima brojne visokoškolske institucije, Kazaški državni univezitet Al-Farabi osnovan 1934., pedagoški, ekonomski, politehnički, agronomski i medicinski institut, i veliku Državnu biblioteku – Puškin. U gradu djeluje Kazaška akademija nauke i umjetnosti sa svojim brojnim naučno – istraživačkim institutima. Almati ima operu, brojne muzeje i teatre koji daju predstave na ruskom, kazaškom i ujgurskom.

Najveća znamenitost grada je nekadašnja saborna crkva Kristova uskrsnuća, današnji muzej, podignuta 1907. koja je druga po veličini drvena građevina na svijetu.^[1] Almati je planski izgrađen grad koji se ravnomjerno širi od centra u dužinu od 20 km, sa puno parkova i drvoreda uz široke bulevare, pa ga drže za naljepši grad Kazahstana. Grad ima zoološki i botanički vrt i nekoliko stadiona.^[1]

Odmah iznad grada na planini Kök Töbe, do koje vozi žičara nalazi se Park prirode i rekreaciona zona grada. Sjeverno od grada leži veliko akumulaciono jezero Kapčagaj na rijeci Ili.

Almati je glavni privredni centar zemlje, u njemu se nalazi 1 / 3 sve prehrambene industrije, i 1 / 4 lake industrije.^[1]

Grad je relativno izoliran, jer se samo željeznicom i avionom povezan sa svijetom, cestom je gotovo nemoguće doći do njega. Aerodrom Almati (IATA: ALA, ICAO: UAAA) je izgrađen još 1930.

Za razliku od toga, grad ima idealno rješen javni transport, koji će biti i bolji kad se dovrši U izgradnji je Almatinski metrometro.

 

Almati na Wikimedijinoj ostavi

• Službena stranica Arhivirano 2009-02-06 na Wayback Machine-u (ru)
• Almaty na portalu Encyclopædia Britannica (en)}