Ujedinjenje Italije
Ujedinjenje Italije je proces stvaranja jedinstvene države na Apeninskom poluotok revolucionarnim putem tokom 19. vijeka. Na čelu te ideje stajao je nacionalni pokret Risorgimento koji je predvodio Giuseppe Garibaldi .
Italija je i nakon 1848. godine ostala podeljena. No, svest o pripadnosti jednoj naciji je sve više jačala među Italijanima. Zbog jakog privrednog razvoja u sjevernoj Italiji, potreba za jedinstvenim tržištem, tj. za ujedinjenjem italijanskih država se pojačavala. Kraljevina Pijemont-Sardinija (Pijemont) bila je privredno najrazvijenija. Zbog toga je grof Camillo Benso di Cavour, pijemontski predsjednik vlade, nastojao, uz pomoć Francuske, ujediniti italijanske države. Napoleon III i Cavour odlučili su se na rat protiv Austrijskog Carstva. Lombardija i Venecija trebale su pripasti Pijemontu, a Nice i Savoja Francuskoj. 1859. godine u bici kod Solferina [[Austrija je poražena. Lombardija je priključena Pijemontu, ali to nije bio slučaj s Venecijom. Napoleon se povukao iz rata, iznenadno, te su Talijani, nezadovoljni time, razvrgli savez s Francuskom. U isto vrijeme u Parmi, Modeni i Toskani dolazi do ustanka i one se 1860. priključuju Pijemontu. Nastavljaju se revolucionarni pokreti i težnje italijanskih država za ujedinjenje s Kraljevinom Sardinijom. 1860. godine u Napuljskom kraljevstvu izbija ustanak na čije čelo staje Giuseppe Garibaldi . Apsolutna vlast Burbona u Napulju srušena je, a ujedinjenje s Pijemontom je proglašeno. Tako je 1861. stvorena Kraljevina Italija. Kralj Kraljevine Sardinije, ., postaje njen prvi kralj. Porazom Austrije od Pruske 1866. godine, Venecija je priključena Italiji. 1870. godine, kada je preostali deo Papinske Države priključen Kraljevini Italiji, završava proces ujedinjenja Italije, a Rim postaje glavni grad jedinstvene države.
Pokret za ujedinjenje Italije trajao je od 1815. do 1870. godine.
U prvom razdoblju (1815-1849) rodoljubi i građanski revolucionari pokušali su zaverama, pobunama, ustancima i revolucijama da oslobode i ujedine Italiju. U drugom razdoblju (1850-1870) političkom, diplomatskom i vojnom akcijom Kraljevine Sardinije (Pijemonta) i uz pomoć nacionalnooslobodilačkog pokreta italijanskog naroda ostvareno je ujedinjenje Italije.
Posle sloma revolucije 1848. godine, Austrijsko Carstvo je imala prevlast u italijanskim zemljama: zadržala je pod svojom vlašću Lombardiju i Veneciju i po mnogim mestima srednje Italije razmestila svoje garnizone. U svim državama u Italiji, izuzimajući Kraljevinu Sardiniju, zavladali su nazadni režimi od kojih je najsvirepiji bio režim u Kraljevini dviju Sicilija pod vlašću burbonca Ferdinanda II. Ustavni režim, uspostavljen 1848. godine, zadržao se samo u Pijemontu, koji je zbog toga uživao veliki ugled kod svih Italijana.
Uloga Pijemonta postala je veoma aktivna 1852. godine, kada je Camillo Benso di Cavour, poznati rodoljub i liberalni političar, postao premijer. On je stao na čelo pokreta Risorgimento, t. j. preporoda za ujedinjenje Italije i njeno političko uređenje na osnovu buržoaskih reformi. Cavur ih je uporno sprovodio, najpre u samom Pijemontu. Smatrao je da se Italija može osloboditi strane vlasti i ujediniti samo vojnim dejstvom Pijemonta i vojnom podrškom neke strane sile.
Nasuprot takvom Cavurovom shvatanju, isticalo se shvatanje Mazzini, koji je još tridesetih godina preko organizacije Mlada Italija ukazivao na revolucionarni put oslobođenja i ujedinjenja Italije. Prema ovom shvatanju, delatnošću demokratskih snaga u sklapanju zavera i dizanju ustanaka, rasparčani delovi Italije ujedinili bi se u "demokratsku" republiku. Macinijeve pristalice organizovale su atentate na Francesca II. u Napulju, pokušale da dignu ustanak u Genovi i Livornu, ali bez uspeha.
Cavur je smatrao da bi pre početka borbe za ujedinjenje Italije trebalo obezbediti savez sa Francuskom protiv Austrije, jer je bio uveren da će Austrija biti glavna prepreka ujedinjenju Italije. Da bi se približio velikim silama, Cavur je 1855. godine uveo Pijemont u Krimski rat. Pijemont nije imao nikakvog interesa za pitanja koja su rešavana ovim ratom, ali se za vreme mirovnih pregovora u Parizu (1856.) i njegov predstavnik našao među pregovaračima. To je bila prilika da i evropske sile upoznaju italijanski problem.
Samo dve godine kasnije Napoleon III i Cavur tajno su se sastali. Tom prilikom Pijemontu je obećana vojna pomoć u borbi protiv Austrije. Cavur je zauzvrat pristao da Francuskoj ustupi Savoju i Nicu.
Pokušaj evropskih sila da sazivanjem kongresa otklone ratni sukob Pijemonta i Austrije nije uspeo, jer je Austrija 1859. godine objavila rat Pijemontu. Čim su austrijske trupe stigle na granicu Pijemonta, Francuska je stupila u rat na strani Pijemonta. Udružene francusko-pijemontske trupe porazile su Austrijance u dvema krvavim bitkama: 4. juna kod Magente i dvadeset dana kasnije kod Solferina. To je izazvalo snažne revolucionarne pokrete na celom Apeninskom poluotoku. Napoleon III je uvideo da će oslobodilačka i revolucionarna borba italijanskog naroda dovesti do stvaranja velike i jedinstvene talijanske države, a to mu nije išlo na korist. Zato je 11. jula sa austrijskim carom Franjom Josipom sklopio mir. Francuska je dobila Savoju i Nicu, Pijemont Milano i celu Lombardiju, a Veneto je i dalje ostala pod Austrijom.
Delimičan uspeh borbe za ujedinjenje Italije 1859. godine razočarao je mnoge Italijane. Živnuli su i Macinijevi sledbenici. U Modeni, Parmi, Firenci i Bolonji izbili su ustanci i stvorene privremene Vlade, koje su proglasile pripajanje Pijemontu. Tako se završila prva faza borbe za italijansko ujedinjenje.
U aprilu 1860. godine, izbio je ustanak seljaka na Siciliji protiv vladavine kralja Francesca II. Ustanike je podržao Giuseppe Garibaldi, koji se 1848. godine istakao u borbi protiv Austrije. On se sa 1.200 dobrovoljaca - crvenokošuljaša - ubrzo pridružio ustanicima na Siciliji. Sjedinjeni garibaldinci i pobunjeni seljaci ubrzo su pobedili kraljevsku vojsku i ovladali celim ostrvom. Sa vojskom čiji se broj popeo na 25.000 boraca, Garibaldi se prebacio sa Sicilije u južnu Italiju i 17. septembra 1860. godine oslobodio Napulj. Dok je Macini bezuspešno nagovarao Garibaldija da krene na Rim, koji je još bio pod papskom vlašću, i da tamo proglasi Republiku, pijemontska vojska je ušla u južnu Italiju i spojila se sa Garibaldijevim trupama. Francesco II je pobegao kod pape u Rim, a Garibaldi je predao vlast pijemontskom kralju Vitoriju Emanuelu. Plebiscitom koji je zatim organizovan, narod južne Italije se u celini izjasnio za ujedinjenje sa Pijemontom. Na osnovu svih tih događaja, februara 1861. godine u glavnom gradu Pijemonta - Torinu se sastao prvi italijanski parlament koji je 14. marta proglasio ujedinjenu Kraljevinu Italiju. Druga faza borbe za ujedinjenje Italije bila je završena. Van Italije ostali su još Rim i Venecija.
Iako je Rim u martu 1861. godine, proglašen za prestonicu ujedinjene Italije, on se nalazio u Papskoj državi. Garibaldijev pokušaj 1862. godine, da silom zauzme Rim nije uspeo. I Mletačka oblast sa Venecijom još je bila pod austrijskom vlašću.
I Rim i Mletačka oblast pripojeni su Italiji za vreme dva međunarodna sukoba.
Ulazeći u austrijsko-pruski rat 1866. godine, na strani Pruske koja je pobedila Austriju, Italija je dobila Veneciju. Od tada se granice Italije i Austrije više neće menjati do kraja Prvog svetskog rata.
Posle poraza Francuske u ratu sa Pruskom i zbacivanja sa vlasti Napoleona III, koji je bio papski zaštitnik, 20. septembra 1870. godine italijanska vojska umarširala je u oslobođeni Rim. Sve borbe za ujedinjenje uspešno su privedene kraju. Nekadašnjoj moćnoj papskoj državi ostavljena je mala teritorija u centru grada Rima - Vatikan. Italija je bila ujedinjena, a Rim postao kraljevska prestonica. Posebnim zakonom regulisani su odnosi sa Vatikanom, ali papa taj zakon nije priznao. Izjavio je da se povlači u "dobrovoljno sužanjstvo" u Vatikan, što će trajati do međunarodnog priznanja Vatikana 1929. godine.
-
1843
-
1860
-
1860-66
-
1866-70
-
1870-1918
-
1918-1941
-
1942
-
danas
