1748

Ovo je članak o godini 1748.

Godina 1748 (MDCCXLVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru.

• januar - Afganski vladar Ahmad Šah Durani je na pohodu protiv indijskih mogula: zauzima Lahore.
• 18. 1. - Umro karlovački mitropolit Arsenije IV Jovanović.
• poč. godine - Manja buna u Mostaru zbog vojničkih plaća.^[1] Janičari okrenuli topove na defterdara bosanskog paše koji je došao da isplati gradsku posadu a ne i njih. Bostandži Sulejman-paša je na kraju smenjen zbog novih buna a ponovo je poslat Abdulah-paša Muhsinzade.^[2]

• 1. 2. - Novi Sad dobio status slobodnog kraljevskog grada od Marije Terezije.
• 23. 2. - Švedski kralj Frederik I ustanovio Orden Serafima, najviše švedsko odličje, kao i Orden mača i Orden Polarne zvezde.

• mart - Bitka kod Manupura u Pendžabu: Duranijevi Afganci su pobegli nakon što je zapaljena artiljerija izazvala velike žrtve, Siki ih napadaju u povlačenju.
• 15. 3. - Formiran prvi Magistrat i usvojen Statut Novog Sada.

• 9. 4. - Rat Jenkinsovog uha - Bitka kod Santiago de Cuba: Britanci pokušali prodreti u luku ali su odbijeni topovskim baterijama.
• 24. 4. - U Aachenu počinje veliki diplomatski kongres čiji je cilj sklopiti sporazum kojim bi se okončao Rat za austrijsko nasljedstvo (a zajedno sa njim i Rat Jenkinsovog uha).
• 26. 4. - Umro je mogulski car Muhammad Shah, nasleđuje ga sin Ahmad Shah Bahadur (do 1754) - carstvo je u opadanju.
• proleće? - Rat za austrijsko naslijeđe: Ruske snage od 36.000 ljudi na čelu sa Vasilijem Repnjinom stižu na Rajnu, u skladu sa prošlogodišnjom konvencijom sa Britanijom.

• 1. 5. - Utemeljena Nova Gradiška, kao zapovjedno mjesto Gradiške graničarske pukovnije.
• 1. 5. - Otvoreno Nadbiskupsko sjemenište Zmajević, Zadar.
• 7. 5. - Rat za austrijsko naslijeđe: francuski maršal de Saxe zauzima Maastricht nakon trosedmične opsade.

• 1. 6. - Umire nizam Hajderabada Asaf Jah I. Nasleđuje ga sin Nasir Jung (do 1750), ali ubrzo dolazi do sukoba za presto, u koji će se mešati i Britanci i Francuzi.
• 17. 6. - Prvi karnatički rat: Francuzi ne uspevaju uzeti Cuddalore Britancima.

• 6. 7. - Nader-šah Afšarov nećak Ebrahim Afšar je vladar Persije nakon što je poražen njegov brat Adel-šah.

• avgust - Prvi karnatički rat: Britanci opsedaju francuski Pondichery u Indiji - do oktobra, bezuspešno.
• 25. 8. - Pariski Salon: uveden je žiri nagrađivanih umetnika - uticaj Salona postaje neupitan.

• 6. 9. - Crkveno-narodni sabor u Sremskim Karlovcima: za karlovačkog mitropolita izabran episkop aradski i vršački Isaija Antonović - potvrđen u novembru, umire već u januaru. Gornjokarlovački episkop Pavle Nenadović određen za aradskog episkopa (dok ne nasledi Antonovića), u Vršcu će stolovati Jovan Đorđević (1749-69).
• 24. 9. - Ebrahim Afšar je ubijen u pobuni svoje vojske,

• 1. 10. - Nader-šahov unuk Šahroh-šah je zavladao Horasanom (do 1750).
• 12 - 14. 10. - Pomorska Bitka kod Havane: Britanci su naneli gubitke Špancima, ali prilika nije iskorišćena.
• 18. 10. - U Aachenu sklopljen Aachenski mirovni sporazum koji je uglavnom cementirao granice po načelu status quo ante bellum (s izuzetkom Pruske) koja je od Habsburgovaca ranije preuzela Šlesku); lotarinški vojvoda Franz Stephan I i suprug austrijske carice Marije Terezije priznat za rimsko-njemačkog cara.
  • Pruskoj je potvrđena Šleska a Mariji Tereziji titula
  • Francuskoj je hitno potreban mir, pa pristaje vratiti Habsburzima osvajanja u Nizozemskoj (Francuzi će govoriti "glupo k'o mir" i "raditi za Prusku" tj. ni za šta)
  • Britaniji se vraća Madras u Indiji a Francuzima Louisbourg i Île-Royale u Novoj Škotskoj i Sveti Martin u Karibima. Napetost i sukobi u Severnoj Americi se nastavljaju: Rat oca Le Loutrea u Akadiji i Novoj Škotskoj 1749-55. te Francuski i indijanski rat na širem prostoru 1754-63.
  • Španski princ Filip dobija Parmu i Pjačencu, kojoj je priključena Gvastala, teritorije koje trenutno drže Habsburzi - Parma je postojbina Filipove majke Elisabette, ovim nastaje vladarski dom Bourbon-Parma.
  • Obnovljena je nezavisnost Modene, kao i Đenove; Sardinija dobija manje ustupke od Habsburga (Vigevano)
  • Nezadovoljstvo ishodom rata vodi gledanju na mir kao na primirje, Diplomatskoj revoluciji 1756. i Sedmogodišnjem ratu 1756-63.

• decembar - Britanski pretendent Charles Edward Stuart je uhapšen u Parizu, da bi bio proteran iz Francuske, u skladu sa Ahenskim mirom.
• decembar - Ahmed-šah Durani je pokrenuo još jedan pohod u Pendžab, koji donosi proširenje na račun Mogula.
• 22. 12. - Knez Lihtenštajna Johann Nepomuk Karl umire bez nasljednika, nasljeđuje ga stric Joseph Wenzel, raniji vladar i regent (vlada do 1772).

• U habsburškim nasljednim zemljama počinje rektifikacija direktnih poreza, povišeni su na 14 miliona forinti.^[3] Ukinut dotadašnji sistem financiranja starih krajiških generalata, prenosi se na centralnu vlast.^[4]
• Stara Gradiška je prvi vojni komunitet - osnivaju se s ciljem da budu središta trgovačke i obrtničke aktivnosti u Vojnoj krajini.^[5] Petrovaradin dobio pravo 1747-48.^[6] Odn. prvi je Petrovaradin (a St. Gradiška 1753).^[7]
• Uvode se jedinstvena pravila za vojsku u Habsburškoj monarhiji.^[8]
• Virovitička i Požeška županija primorane da račune za '45. i '46. predlože Ugarskom namjesničkom vijeću, jer ih je hrvatski sabor iz nejasnih razloga propustio primiti.^[9]
• Komisija za spajanje Potiske i Pomoriške granice u Aradu poručuje Srbima da pređu u Banat da bi ostali "militari" ili da ostanu na mestu kao ugarski kontribuenti - ovi odbijaju i jedno i drugo (ipak se moraju odlučiti 1751).^[10]
• U rumunskoj štampariji u Blažu, u Erdelju, objavljen srpski prevod Regulamenta za vojnu granicu - prvi štampani tekst na narodnom govoru pravoslavnih Srba.^[11]
• Dubrovački sveštenik Andrija Zvonić završio pred crkvenim sudom zbog ljubavi prema guslama.^[12]
• Hrvatski isusovac Ferdinand Konščak je poglavar misije San Ignacio Kadakaamán u Donjoj Kaliforniji.
• 1747-48 - Nakon nereda na Rabu, Pagu i Šolti, u Kaštelima i okolici Zadra, mletačke vlasti hapšenjem istaknutijih ljudi za sada zavode mir. Dalmatinski providur se protivi tome da imućniji uživaoci zemlje postanu vlasnici, jer bi se time "upropastili seljaci".^[13] Dalmacija s Bokom, bez Kvarnera, ima 25.000 porodica ili 166.000 stanovnika.^[14]
• Jovan Kurtović se sa trojicom braće odselio iz okoline Trebinja u Trst, gde postaje ugledan trgovac.
• Friedrich Gottlieb Klopstock počinje objavljivanje epa Der Messias (do 1773).
• Nauka i tehnika
  • Francuski filozof i publicist Montesqieu objavljuje svoju znamenitu knjigu O duhu zakona u kojoj iznosi doktrinu o trodiobi vlasti.
  • David Hume: "Istraživanje glede ljudskog razuma" (Kant će za ovu knjigu reći da ga je probudila iz "dogmatskog dremeža").
  • Julien Offray de La Mettrie: L'Homme Machine.
  • Počelo iskopavanje Pompeja - španski vojni inženjer Roque Joaquín de Alcubierre za kralja Karla.
  • Leonhard Euler: Introductio in analysin infinitorum, osnovi matematičke analize, dat je Eulerov identitet i formula.
  • Ruđer Bošković: Dissertatio de lumine.
  • Jean-Antoine Nollet dokumentovano posmatra osmozu u prirodnim membranama;
  • Thomas Frye proizveo koštani porcelan u novoj londonskoj fabrici.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1748.

• 6. 2. - Adam Weishaupt, osnivač iluminata († 1830)
• 15. 2. - Jeremy Bentham, filozof († 1832)
• 8. 3. - Willem V van Oranje-Nassau, stadtholder Holandske republike († 1806)
• 13. 4. - Joseph Bramah, pionir hidrauličkog inženjerstva († 1814)
• 27. 4. - Adamantios Korais, grčki prosvetitelj († 1833)
• 3. 5. - Emmanuel Joseph Sieyès, svećenik, politički teoretik, francuski državnik († 1836)
• 7. 5. - Olympe de Gouges, spisateljica, politička aktivistkinja († 1793)
• 30. 8. - Jacques-Louis David, slikar († 1825)
• 12. 9. - Jean-Michel Huon de Kermadec, francuski moreplovac († 1793)
• sept.? - Petar I Petrović Njegoš, crnogorski vladika († 1830)
• 7. 10. - Karl XIII, kralj Švedske i Norveške († 1818)
• 11. 11. - Carlos IV, kralj Španjolske († 1819)
• 9. 12. - Claude Louis Berthollet, kemičar, francuski državnik († 1822)
• Jovan Radonjić, crnogorski guvernadur († 1803)
• Mihailo Mihaljević, habsburški pukovnik, komandant frajkora († 1794)
• Saud bin Abdulaziz Al Saud, emir i imam Dirije († 1814)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1748.

• 1. 1. - Johann Bernoulli, matematičar (* 1667)
• 18. 1. - Arsenije IV Jovanović, srpski patrijarh (* 1698-99)
• 26. 1. - Pierre Rameau, koreograf (* 1674)
• 18. 2. - Otto Ferdinand von Abensperg und Traun, habsburški feldmaršal (* 1677)
• 26. 4. - Muhammad Shah, mogulski car Indije (* 1702)
• 1. 6. - Nizam-ul-Mulk, Asaf Jah I, prvi nizam Hajderabada (* 1671)
• 11. 12. - Ewald Georg von Kleist, pravnik, prirodnjak (* 1700)
• 22. 12. - Johann Nepomuk Karl, knez Liechtensteina (* 1724)
• Johann Baring, začetnik bankarske porodice (* 1697)

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)

1748 na Wikimedijinoj ostavi