Izvorni kod stranice Toledo

Nemate dopuštenje da uređujete ovu stranicu iz sljedećeg razloga:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪Hasley‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected: .

Start of block: 18. decembra 2022. u 17:21
Expiry of block: 18. decembra 2025. u 17:21

Your current IP address is 62.210.136.28. The blocked range is 62.210.0.0/16.

Uključite sve gornje pojedinosti u sve upite koje postavite. Ako smatrate da ste greškom blokirani, dodatne informacije i uputstva možete pronaći na stranici o globalnoj smjernici "Zabranjeni otvoreni proksiji".

U suprotnom, zahtjev za blokadu postavite na Meta-Wikiju. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Možete vidjeti i kopirati izvorni kod ove stranice.

{{dz}}
{{Naselje
| ime =Toledo
| ime_genitiv =Toleda
| izvorno_ime =
| translit_jezik2_info2 =
| translit_jezik2_vrsta3 =
| translit_jezik2_info3 =
| translit_jezik2_vrsta4 =
| translit_jezik2_info4 =
| translit_jezik2_vrsta5 =
| translit_jezik2_info5 =
| translit_jezik2_vrsta6 =
| translit_jezik2_info6 =

| slika_panorama =Toledo Skyline Panorama, Spain - Dec 2006.jpg
| veličina_slike =300px
| opis_slike     =Panorama Toleda - Alcázar (lijevo) i katedrala

| slika_karta     =
| veličina_karte  =
| opis_karte      =
| slika_karta1    =
| veličina_karte1 =
| opis_karte1     =

| slika_lokacijska_karta_država =Španjolska
| slika_lokacijska_karta_opis   =Položaj Toleda u Španjolskoj

| nadimak =
| geslo   =

| širina-stupnjevi =39
| širina-minute    =51
| širina-oznaka    =N
| dužina-stupnjevi =4
| dužina-minute    =2
| dužina-oznaka    =W

| lokacija_ime   =[[Spisak država|Država]]
| lokacija_info  ={{flagcountry|ŠPA}}
| lokacija1_ime  =[[Španjolske autonomne zajednice|Autonomna zajednica]]
| lokacija1_info =[[Datoteka:Bandera Castilla-La Mancha.svg|19px|border|Zastava Kastilje-La Manche]] [[Kastilja-La Mancha]]
| lokacija2_ime  =[[Španjolske provincije|Provincija]]
| lokacija2_info =[[Datoteka:Bandera antigua de la provincia de Toledo.svg|19px|border|Zastava pokrajine Toledo]] [[Toledo (pokrajina)|Toledo]]
| lokacija3_ime  =
| lokacija3_info =

| utemeljenje_ime    =Prve naseobine
| utemeljenje_datum  =oko [[7. vijek pne.|7. vijeka pne.]]
| utemeljenje1_ime   =
| utemeljenje1_datum =
| utemeljenje2_ime   =
| utemeljenje2_datum =
| utemeljenje3_ime   =
| utemeljenje3_datum =
| osnivač            =
| nazvan_po          =

| dijelovi       =
| vrsta_dijelova =
| d1-d50

| vrsta_vlasti   =
| vlast_bilješke =
| titula_vođe    =Gradonačelnik
| ime_vođe       =Emiliano García-Page
| stranka_vođe   =[[Španska socijalistička radnička partija|PSOE]]
| titula_vođe1   =
| ime_vođe1      =
| titula_vođe2   =
| ime_vođe2      =
| titula_vođe3   =
| ime_vođe3      =
| titula_vođe4   =
| ime_vođe4      =

| površina_bilješke =
| površina_ukupna   =232,10 km<sup>2</sup>
| površina_kopna    =
| površina_vode     =
| postotak_vode     =
| površina_uža      =
| površina_šira     =
| površina_prazno1_ime =
| površina_prazno1     =
| površina_prazno2_ime =
| površina_prazno2     =
| visina            =529 m
| visina_izvor      =
| visina_max        =
| visina_min        =

| stanovništvo_godina       =2008.
| stanovništvo_bilješke     =
| stanovništvo              =80.810
| stanovništvo_gustoća      =348/km<sup>2</sup>
| stanovništvo_uže          =
| stanovništvo_uže_gustoća  =
| stanovništvo_šire         =
| stanovništvo_šire_gustoća =
| stanovništvo_prazno1_ime  =
| stanovništvo_prazno1      =
| stanovništvo_gustoća_prazno1 =
| stanovništvo_prazno2_ime     =
| stanovništvo_prazno2         =
| stanovništvo_gustoća_prazno2 =

| vremenska_zona     =[[Srednjoevropsko vrijeme|CET]]
| utc_pomak          =+1
| vremenska_zona_DST =[[Srednjoevropsko ljetno vrijeme|CEST]]
| utc_pomak_DST      =+2
| poštanski_broj     =45001-45009
| pozivni_broj       =+34 91
| gradovi_prijatelji =

| prazno_ime   =Svetac zaštitnik
| prazno_info  =San Ildefonso de Toledo<br />Santa Leocadia de Toledo
| prazno1_ime  =
| prazno1_info =
| prazno2_ime  =
| prazno2_info =
| prazno3_ime  =
| prazno3_info =
| prazno4_ime  =
| prazno4_info =
| prazno5_ime  =
| prazno5_info =
| prazno6_ime  =
| prazno6_info =

| web_stranica =[http://www.ayto-toledo.org/ ayto-toledo.org]

| bilješke =

}}

'''Toledo''' je grad u [[Španija|Španjolskoj]]. Upravno je sjedište [[Španjolske autonomne zajednice|autonomne zajednice]] [[Kastilja-La Mancha]] ([[španski jezik|špa]]. ''Castilla-La Mancha'') te sjedište [[Nadbiskupija|nadbiskupije]]. Godine [[2008]]. brojao je 80.810 stanovnika.

Grad leži na granitnoj uzvisini (529 m) iznad rijeke [[Tajo]], oko 70&nbsp;km jugozapadno od [[Madrid]]a. Stari dio grada nalazi se na popisu [[UNESCO]]-ve [[Svetska baština|Svjetske baštine]].

== Historija ==
=== Osnivanje ===

Iako legenda govori da je [[Heraklo|Herkul]] osnivač grada Toleda, [[Arheologija|arheološka]] iskapanja pokazuju da su grad osnovali Kelto-[[Iberi]] u [[Brončano doba|brončanom dobu]]. Ubrzo je poprimio velik značaj u [[Kartaga|kartaškoj]] regiji.

=== Rimsko doba ===

[[Antički Rim|Rimljani]] ga osvajaju [[192. pne.]] pod vodstvom Marka Fluvia Nuvilora. Pod imenom ''Toletum'' postaje prijestolnica pokrajine ''Karpetanije''. Već u ono doba bio je [[raskršće]] puteva cijelog [[Pirinejski poluotok|Pirinejskog poluotoka]] i strateška točka, priželjkivana od mnogih, s koje se kontrolirao centar teritorija. U doba [[Rimska Republika|Rimske Republike]] ''Toletum'' je zadobio pravo na kovanje novca, a ostao je poznat i do današnjih dana po svojim prepoznatljivim [[mač]]evima i [[nož]]evima.
[[Datoteka:Spanien ToledoPanorama3.jpg|left|695px|Toledo]]
=== Prijestolnica Vizigota ===

Od [[5. vijek]]a barbarski narodi prelaze granice [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]] tako da [[Alani]], pleme koje među prvima dolazi do ''Karpetanije'', prvi preuzimaju grad od Rimljana [[411]]. g., ali ga gube sedam godina kasnije kada prelazi u ruke [[Zapadni Goti|Vizigota]].

Kralj [[Atanagild]] smješta svoj dvor u Toledo, dok ga kralj [[Leovigild]] [[8. 5.|8. maja [[589]]. g., za vrijeme III. crkvenog koncila u Toledu, proglašava prijestolnicom kraljevine Vizigota, koja tim činom postaje prva nezavisna država na području Pirinejskog poluotoka. Zbog prisutnosti kralja i crkvene hijerarhije grad je morao pretrpjeti značajne promjene u izgradnji urbanog tkiva.

Posljednji kralj Vizigota Rodrigo suprostavio se na čelu svoje vojske muslimanskim trupama u bitci kod Guadalete godine [[711]]., gdje je bio poražen i ubijen te grad pada u ruke [[Arapi|Arapa]].

=== Crkveni koncili u Toledu ===
[[Datoteka:Concil Toled.jpg|thumb|200px|Crkveni koncil u Toledu 589. godine]]
U Toledu su održana tri crkvena [[sinod|koncila]] Zapada (latinskog kršćanstva): [[396]]., [[400]]. i [[589]]. godine. Osobito je značajan posljednji na kojem je donešena odluka da se [[Nikejsko-carigradski simbol vjere|Nicejsko-carigradskom vjerovanju]] (''Credo'') doda riječ [[Filioque]], označujući da [[Sveti Duh|Duh Sveti]] ne proizlazi samo od Oca, nego i od Sina (''ex Patre Filioque procedit''). [[Teologija|Teološki]] spor oko te formule konačno je doveo do raskida istočnog i zapadnog kršćanstva [[1054]]. g.

=== Pod vlašću Arapa (711.-1085.) ===

[[Arapi]] ([[Mauri]]) osvojili su Toledo [[711]]. godine i nadjenuli mu ime ''Tulaitula''. Grad je imao tu sreću da, nakon odlaska Vizigota kojima je bio prijestolnica, dobije još veći zamah i značaj u svakome pogledu, ponajprije zahvaljujući arapskoj [[Tolerancija|toleranciji]]. Toledo je do [[1035]]. bio u sastavu [[Córdoba (Španjolska)|Córdobskog]] [[kalifat]]a. Ekonomski i kulturni procvat doživljava [[1035]].-[[1085]]. kao prijestolnica nezavisne [[Taifa|taife]].

=== Centar znalaca magije ===
[[Datoteka:Silvester II.JPG|thumb|200px|Papa Silvestar II.]]
U [[Srednji vijek|srednjem vijeku]] Toledo je bio na glasu i kao centar proučavanja [[Magija|magije]]. Tu se nalazio nešto poput [[fakultet]]a u kom su se proučavale [[Arapi|arapske]], [[jevreji|židovske]] i druge tradicije. Navodi se da su studenti iz [[Bavarska|Bavarske]] i [[Švapska|Švapske]] dolazili u Toledo proučavati [[Nekromancija|nekromanciju]] i druge magijske vještine. [[Silvestar II (papa)|Gerbert od Aurillaca]], kasnije [[papa]] [[Silvestar II (papa)|Silvestar II.]], posjetio je Toledo krajem [[10. vijek]]a te je tamo navodno proučavao magiju.<ref name="Gerbert">[http://sacred-texts.com/neu/lrs/lrs14.htm Tales of Spanish Magic and Sorcery]</ref>
 
U [[Srednji vijek|srednjem vijeku]] mnogi su se svećenici ponosili poznavanjem magije. Pod to su se ime svrstavala i jednostavna znanja prirodoslovlja, [[Medicina|medicine]], [[Matematika|matematike]] i [[Astronomija|astronomije]], koja su na zapadu bila zaboravljena. Gerbertovo veliko znanje izazivalo je čuđenje i sumnju i nakon što je postao papa.<ref name="Gerbert"/>

=== Glavni grad Kastilje i Španjolske (do 1565.) ===

Godine [[1085]]. Toledo je zauzeo [[Alfonso VI od Kastilje|Alfons VI. Hrabri]], kralj [[kraljevstvo León|Leóna]] i [[Kastilja|Kastilje]] te ga je učinio svojom prijestolnicom. Nakon ujedinjenja Kastilje i [[Aragon]]a [[1516]]. godine, Toledo postaje prijestolnicom cijele [[Španija|Španjolske]], do [[1565]]. kada tu funkciju preuzima [[Madrid]].

Od [[1520]]. do [[1522]]. Toledo je jedno od sjedišta otpora gradskih komuna (''comunidades'') kraljevskom apsolutizmu kog provodi [[Karlo V., car Svetog Rimskog Carstva|Karlo V]].

=== Utjecaj arapske učenosti na zapad ===

{{glavni|Pirenejski poluotok#Kulturno prožimanje i reakcija}}
Vekiki se značaj pripisuje osvajanju toledske [[Biblioteka|biblioteke]], s brojnim dragocjenim [[manuskript]]ima. Protivno ranijim običajima, [[хришћанин|kršćani]] su ih sačuvali, proučavali i prevodili na [[Latinski jezik|latinski]]. Veliki značaj imali su [[jevreji|židovski]] učenjaci, koji su dobro vladali [[Hebrejski jezik|hebrejskim]], [[Latinski jezik|latinskim]] i [[Arapski jezik|arapskim jezikom]].

Naročito značajno bilo je prevođenje s arapskog na latinski spisa [[Aristotel]]a i drugih [[Grčka|grčkih]] autora, koji su na zapadu bili izgubljeni; mnogi od njih pronađeni su u osvojenoj [[biblioteka|biblioteci]] u Toledu. [[Toma Akvinski]] i drugi [[Skolastika|skolastičari]] [[13. vijek|13]]. - [[14. vijek]]a poznavali su Aristotela jedino u prijevodu na latinski, pa su tek kasnije su postali poznati i na [[Starogrčki jezik|starogrčkom]].

=== Kasnija historija ===

Nakon što se glavni grad preselio u Madrid, Toledo je počeo stagnirati. U [[19. vijek|19.]] i [[20. vijek]]u utvrda Alcázar postala je poznata kao vojna akademija. Na početku [[Španski građanski rat|Španjolskog građanskog rata]] osvojile su je [[Druga španjolska republika|republikanske snage]].

Danas je Toledo grad kojeg, zbog netipično velikog broja kulturno-historijskih spomenika, godišnje posjete hiljade [[Turizam|turista]].

== Znamenitosti ==
{{UNESCO-svjetska baština
|ime mjesta = Historijski centar Toleda
|slika = Tagus-Toledo.JPG
|godina = [[1986]]. <small>(10. zasjedanje)
|vrst baštine = Kulturno dobro
|mjerilo = i, ii, iii, iv
|ugroženost = ne
|poveznica = http://whc.unesco.org/en/list/379
|država = {{ZD|ŠPA}} 
}}
Historijski centar grada je već [[1940]]. proglašen spomenikom španjolske kulture i umjetnosti, nakon tog je [[1987]]. je uvršten na [[UNESCO]]-v [[lista mjesta svjetske baštine u Evropi|popis mjesta svjetske baštine u Europi]]. Zaštićeni lokalitet uključuje:
* Most ''Puente de Alcántara'' datira još iz rimskih vremena, a jedno vrijeme bio je jedini ulaz hodočasnicima u grad.
* Malena crkva ''El Cristo de la Luz'' orginalno bila je bila [[džamija]] iz [[999]]. kojoj je dodana [[Mudéjar|mudejar]]ska [[apsida]] čime je pretvorena u crkvu.
* Džamija Tornerias (''Mezquita de las Tornerías'') iz 11. vijeka.
* ''Castillo de San Servando'', srednjovjekovni dvorac na obali Targusa u kom je smještena [[Vojna akademija|Vojna pješdijska akademija]].
* [[Gotička arhitektura|Gotička]] [[katedrala u Toledu]] iz 13. vijeka, u kojoj se nalazi [[barok]]ni ''Transparente'' koji je projektirao [[Narcisso Tome]] (1721.). On ispunjava gotičku [[Gospa|Gospinu]] [[kapela|kapelu]] iza glavnog [[oltar]]a. Sastavljen je od [[skulptura]] od štuka (''[[Posljednja večera]]'') i svjetla koje domišljato pada iz otvora umetnutog u gotički [[svod]] kapele.<ref>''Velike arhitekture svijeta'', Marjan tisak, Split, 2005., str. 186.</ref>
* Palača Galiana iz 13. vijeka., [[Mudéjar|mudejar stil]] 
* Gradska vrata ''Puerta del Sol'' su djelo vitezova [[Malteški red|Hospitalaca]] iz 14. vijeka.
* U Crkvi sv. Tome (''Iglesia de Santo Tome''), u mudejar stilu iz 14. vijeka, nalazi se slavna slika ''[[Pogreb grofa Orgaze]]'' ([[El Greco]])
* Samostan sv. Ivana iz Reyesa (''Monasterio de San Juan de los Reyes'') u elizabetskoj gotici iz 15. vijeka
* Dvorac [[Alcazar u Toledu]] iz 16. vijeka nalazi se na najvišem mjestu u gradu, a od 2009. god. u njemu se nalazi Vojni muzej.
* Renesansna Bolnica sv. Križa (''Museo-Hospital de Santa Cruz'') iz 16. vijeka
* Renesansna ''Hospital de Tavera Museum Duque de Lerma'' iz 16. vijeka je utjecala na plan [[El Escorial]]a.
* Muzej [[El Greco|El Greca]] je obnovljena kuća slavnog slikara u kojoj se nalaze neke njegove važne slike.
* ''Santa Maria la Blanca'' je najstarija europska [[sinagoga]] koja još uvijek stoji, danas u vlasništvu katoličke Crkve.
* ''Synagogue de el Transito'' u židovskom [[kvart]]u je dom [[Sefardi|sefardsog]] muzeja.
* Crkva sv. Jakova iz Arrabala (''Santiago del Arrabal'') u [[Mudéjar|Mudejar stil]]u.

Kako bi obilježili 400 godina izdavanja [[Don Quijote de la Mancha|Don Kihota]], vlasti Kastilje-La Manche su po cijelom gradu organizirali rute koje se spominju u slavnom romanu.
[[Datoteka:KathedraleToledo.jpg|thumb|200px|[[Katedrala u Toledu]]]]
[[Datoteka:Transparente of Toledo Cathedral - full view 2.JPG|thumb|200px|Barokni ''Transparente'' u katedrali]]
<gallery>
Datoteka:Toledo, La mezquita de Bab al-Mardum-PM 65617.jpg|<center>Džamija ''Cristo de la Luz''
Datoteka:Castillo de san Servando - 01.jpg|<center>Dvorac San Servando
Datoteka:Toledo alcazar bridge flickr.jpg|<center>Pogled na Alcazar preko mosta Alcantara
Datoteka:Toledo Puerta Bisagra 1.jpg|<center>''Puerta de Bisagra''
Datoteka:Puertadelsol toledo.jpg|<center>''Puerta del Sol''
Datoteka:San Juan de los Reyes - Toledo, Spain - 03.JPG|<center>Unutrašnjost samostana sv. Ivana
Datoteka:Sinagoga Santa María la Blanca.jpg|<center>Unutrašnjost crkve sv. Marije Sniježne (bivša sinagoga)
Datoteka:Sinagoga del Tránsito interior3.jpg|<center>Mudejar zid sinagoge del Tránsito 
</gallery>

== Izvori ==
{{izvori}}

== Stanovništvo ==

Utjecaji, poput porasta cijene stanova u [[Madrid]]u i poboljšanje prometne povezanosti, primjerice brzom željeznicom (AVE) koja dostiže brzinu do 330&nbsp;km/h i koja je smanjila vrijeme prevaljenog puta između željezničkog kolodvora u Toledu i madridske [[Atocha|Atoche]] na samo 20 minuta, potaknuli su snažan porast stanovništva posljednjih godina.

== Ugovori o pobratimstvu ==
[[Datoteka:Toledo skyline (1).jpg|thumb|300px|{{SAD grad|Toledo|Ohio}}, nazvan po španjolskom Toledu]]
* {{ZD|FRA}} [[Agen]], [[Francuska]] <small>(od 1973.)</small>
* {{ZD|NJE}} [[Aachen]], [[Nemačka|Njemačka]] <small>(od 1984.)</small>
* {{ZD|SAD}} [[Corpus Christi, Teksas|Corpus Christi]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] <small>(od 1989.)</small> 
* {{ZD|SIR}} [[Damask]], [[Sirija]] <small>(od 1994.)</small>
* {{ZD|MEKS}} [[Guanajuato]], [[Meksiko]] <small>(od 1978.)</small>
* {{ZD|KUB}} [[Havana]], [[Kuba]] <small>(od 2006.)</small>
* {{ZD|JAP}} [[Nara, Nara|Nara]], [[Japan]] <small>(od 1972.)</small>
* {{ZD|IZR}} [[Safed]], [[Izrael]] <small>(od 1981.)</small>
* {{ZD|SAD}} [[Toledo, Ohio|Toledo]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] <small>(od 1931.)</small>
* {{ZD|BUG}} [[Veliko Tarnovo]], [[Bugarska]] <small>(od 1983.)</small>

== Izvori ==
{{izvori}}

== Literatura ==
* Jules Michelet: ''Vještica'', Zagreb: Slovo, 2003, str. 70 i 293.-294.

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Toledo, Spain}}
* [http://www.ayto-toledo.org Službena stranica] {{es icon}}
* [http://www.leyendasdetoledo.com Legende Toleda] {{es icon}}

{{Svjetska baština u Španjolskoj}}

[[Kategorija:Toledo| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Španiji]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Španiji]]
[[Kategorija:Kastilja-La Mancha]]

Upotrebljeni šabloni (67):

Šablon:Commonscat (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Coord (uredi)
Šablon:Country data BUG (uredi)
Šablon:Country data Bugarska (uredi)
Šablon:Country data FRA (uredi)
Šablon:Country data Francuska (uredi)
Šablon:Country data IZR (uredi)
Šablon:Country data Izrael (uredi)
Šablon:Country data JAP (uredi)
Šablon:Country data Japan (uredi)
Šablon:Country data KUB (uredi)
Šablon:Country data Kuba (uredi)
Šablon:Country data MEKS (uredi)
Šablon:Country data Meksiko (uredi)
Šablon:Country data NJE (uredi)
Šablon:Country data Njemačka (uredi)
Šablon:Country data SAD (uredi)
Šablon:Country data SIR (uredi)
Šablon:Country data Sirija (uredi)
Šablon:Country data Sjedinjene Američke Države (uredi)
Šablon:Country data ŠPA (uredi)
Šablon:Country data Španija (uredi)
Šablon:Dz (uredi)
Šablon:Es icon (uredi)
Šablon:Flagcountry (uredi)
Šablon:Flagcountry/core (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Flagicon (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Flagicon/core (uredi)
Šablon:Glavni (uredi)
Šablon:Glavni-drugo (uredi)
Šablon:Hlist/styles.css (uredi)
Šablon:Infobox (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Infokutija (uredi)
Šablon:Izvori (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Izvori/stilovi.css (uredi)
Šablon:Languageicon (uredi)
Šablon:Location map2 (uredi)
Šablon:Main other (uredi)
Šablon:Naselje (uredi)
Šablon:Navbox (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Nobots (uredi)
Šablon:Nowrap (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:SAD grad (uredi)
Šablon:Svjetska baština u Španiji (uredi)
Šablon:Svjetska baština u Španjolskoj (uredi)
Šablon:Switch (uredi)
Šablon:Template other (uredi)
Šablon:UNESCO-svjetska baština (uredi)
Šablon:ZD (uredi)
Šablon:· (uredi)
Modul:Arguments (uredi)
Modul:Check for unknown parameters (uredi)
Modul:Coordinates (uredi)
Modul:Coordinates/styles.css (uredi)
Modul:Infobox (uredi)
Modul:Infobox/styles.css (uredi)
Modul:Location map (uredi)
Modul:Location map/data/Spain (uredi)
Modul:Location map/data/Španjolska (uredi)
Modul:Location map/styles.css (uredi)
Modul:Math (uredi)
Modul:Navbar (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Modul:Navbar/configuration (uredi)
Modul:Navbar/styles.css (uredi)
Modul:Navbox (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Modul:Navbox/configuration (uredi)
Modul:Navbox/styles.css (uredi)

Vratite se na stranicu „Toledo”.

Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Toledo