1779

Ovo je članak o godini 1779.

Godina 1779 (MDCCLXXIX) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u utorak po julijanskom kalendaru.

• 13. 1. - Prvi anglo-maratski rat, Bitka kod Wadgaona: Marate su zarobile jednu britansku kolonu.
• 31. 1. - Američki rat za nezavisnost, Britanska Južna strategija: pošto su prošlog meseca zauzeli luku Savannah, sada su, privremeno, zauzeli Augustu, dublje u kopnu, gde regrutuju lojaliste.
• početkom godine - Američki naseljenici su podigli Fort Nashborough u dolini rijeke Cumberland, od 1784. Nashville.

• 14. 2. - James Cook ubijen na Havajima.
• 14. 2. - Bitka na Kettle Creek, kod dan. Washington, Georgia: američki patrioti su razbili lojalističku miliciju.
• 25. 2. - Američka milicija sa indijanskim saveznicima zauzima Fort Vincennes u dan. Indijani, zarobljen je Henry Hamilton, guverner Kvebeka, Amerikanci su osigurali prostor dan. Ilinoisa.

• 1. 3. - Umro je Karim Khan, osnivač persijske dinastije Zand. U narednim mesecima faktički vlada njegov brat Zaki Khan, preko dvojice maloletnih Karimovih sinova (do juna), dolazi do unutrašnjeg sukoba. Muhamed-han Kadžar se otcepljuje (šah Irana od 1789).
• 3. 3. - Bitka na Brier Creeku, blizu dan. Sylvania, Georgia, poraz je američkih patriota - britanska pozicija u Džordžiji je osigurana do 1782.
• 10. 3. - Ajnalikavački sporazum povodom rusko-osmanskih tenzija na Krimu: Osmanlije priznaju da je pod ruskim uticajem. Ruskim trgovačkim brodovima dopušten prolaz u Mediteran.

• april, početkom - Pred Budvom je usidreno šest brodova za prevoz Crnogoraca u vojnu službu - pustolovi Boža Kamenarović i Nikola Debelja Marković su napravili takav plan ali na Opštem crnogorskom zboru će biti strogo zabranjeno svakom Crnogorcu da stupi u austrijsku vojsku.^[1]
• 12. 4. - Aranjuezki ugovor: Španija će podržati Francusku u ratu sa Britanijom, želi povratiti Menorku, Gibraltar i Špansku Floridu.
• 22. 4. - Crnogorska delegacija, na čelu sa guvernadurom Radonjićem se vraća preko Beča iz razočaravajuće posete Rusiji, podnosi pismeni predlog o protektoratu od Austrije pod određenim uslovima, što ovi odbijaju.^[2][3]

• 23. 4. - Bivši Tamiški Banat je inkorporiran u Ugarsku, u okviru tri županije, Torontalske, Tamiške i Karaško-severinske. Južni deo regiona ostaje Banatska vojna granica a i Velikokikindski dištrikt zadržava status, mada je uključen u Torontalsku županiju. Banat će biti stvarno podređen županijama tek nakon smrti Josipa II.^[4]
• 23. 4. - Corpus separatum: Rijeka dobija poluautonomni status (do 1918). Ima samoupravu, osobito u trgovačkim poslovima, ali je u političkim, sudbenim i školskim poslovima ostala pod Hrvatskom - ali već od lipnja, s ukidanjem Kraljevskog vijeća, dolazi pod vlast ugarske vlade.^[5]

• 13. 5. - Tešinski mirovni sporazum kojim je, uz francusko i rusko posredovanje okončan Rat za bavarsko nasljedstvo; Austriji je dozvoljeno da anektira dio bavarske teritorije, tzv. Innviertel, dok njeni protivnici Pruska dobijaju sitnije teritorijalne i materijalne kompenzacije; time je okončan posljednji od tzv. kabinetskih ratova karakterističnih za Evropu 18. vijeka.
• maj - Delegati iz Crne Gore, na čelu sa vojvodom Mihailom Plamencem su stigli u Beč, saslušani su u julu - kancelar Kaunic i carica odlučuju da nije vreme za odluke, već da se pošalje neko da ispita stanje u zemlji.^[6]
• maj - Smethwick Engine: firma Boulton and Watt je na kanal u Birminghamu postavila parnu mašinu, danas najstariju u radnom stanju.
• 18. 5. - U Parizu izvedena Gluckova opera Iphigénie en Tauride.

• 16. 6. - Američki rat za nezavisnost: Španija se priključuje Francuskoj i američkim pobunjenicima, te objavljuje rat Velikoj Britaniji.
  • Velika Opsada Gibraltara traje do 1783.
• 17. 6. - Britanci zauzimaju Castine, Maine, proglašavaju koloniju Nova Irska. Provincija Massachusetts Bay odgovara na ovo pomorskom Penobscotskom ekspedicijom sledećeg meseca.
• 18. 6. - Započinje Sullivanova ekspedicija protiv probritanskih Irokeza u centralnoj i zapadnoj državi Njujork - do oktobra je razoreno 40 sela.
• 18. 6. - Francuzi zauzimaju britanski dio otoka Saint Vincent (Crni Karibi, Garifune, podržavali su Francuze).
• 24. 6. - Američki rat za nezavisnost: Francuske i španske trupe otpočinju tzv. Veliku opsadu Gibraltara, pokušaj osvajanja britanskog uporišta koje će potrajati nekoliko godina.
• 30. 6. - Philipsburška proklamacija: britanski general Sir Henry Clinton obećava slobodu crnim robovima koji pobegnu od američkih patriota.

• 2. 7. - Spojen Željezni most iznad rijeke Severn u Engleskoj, prva građevina takve vrste izgrađena od lijevanog željeza (otvoren za promet 1. 1. 1781.)
• 4. 7. - Francuska flota grofa D'Estainga je zauzela britansku Grenadu (do 1783).
• 5 - 14. 7. - Tryonova racija: Britanci haraju u Konektikatu, ne bi li namamili Washingtona u bitku.
• 6. 7. - Pomorska bitka kod Grenade je britanski neuspeh.
• 16. 7. - Deklaratorni reskript (Rescriptum Declaratorium Illiricae Nationalis), poznat kao Deklaratorija:^[7] mitropolit je samo verski a ne i svetovni poglavar. U narednih 90 godina Srbi imaju samo crkveno-školsku autonomiju.^[8]
• 16. 7. - Američki general Anthony Wayne zauzeo Stony Point na Hudsonu, između New Yorka i West Pointa.
• jul - Arhimandrit Krke Nikanor Bogunović piše da su "skorbni [žalosni] mnogo takova glad čto nikogda takova ne bila; samo vina obilno".^[9]
• 20. 7. - Etiopija, period Zemene Mesafint: zbačen je car Salomon II, postavljen je Tekle Georgis I - bio je car u šest navrata do 1800.
• 22. 7. - Bitka kod Minisinka u gornjoj dolini rijeke Delaware: lojalisti i Irokezi razbili jednu američku miliciju.
• 25. 7. ? - Španska ekspedicija brodova Princesa i Favorita: najsevernija španska ceremonija prisvajanja teritorije u Port Etches na Aljasci, na 61°17′N.
• 28. 7. - Penobscotska ekspedicija: Amerikanci napadaju novopodignuto britansko utvrđenje Fort George u Maineu.

• avgust - Prva javna rasprodaja banatskih komorskih imanja iznad 300.000 forinti u Beču. Nakon uključenja Banata u Ugarsku, dvor prodaje komorska imanja pojedincima preko grofa Krištofa Nickog, kupci dobijaju plemićku diplomu s predikatom - to su većinom Srbi, raniji zakupci. Položaj podređenih seljaka se pogoršava.^[10]
• 16. 8. - Marija Terezija ukida Hrvatsko kraljevsko vijeće, njegove nadležnosti je prenijela na Ugarsko namjesničko vijeće, u kojem je ban dobio mjesto savjetnika (hrvatsko plemstvo će praktično uzakoniti ovo podvrgavanje 1790, kada je bilo solidarno sa ugarskim u borbi protiv apsolutizma Josipa II^[11]).
• 16. 8. - Penobscotska ekspedicija: do ovog datuma su potopljeni, od Britanaca ili sopstvene posade svi brodovi, 19 ratnih i 25 ostalih; to je najgori američki pomorski poraz do Pearl Harbora.

• 1. 9. - Subotica dobila status slobodnog kraljevskog grada, pod imenom Maria Terezianštat, s plemićkim pravom na 12 pustara^[12] (Dan grada Subotice).
• 7. 9. - Guverner Španske Lujzijane Bernardo de Gálvez zauzima Fort Bute (dan. East Baton Rouge Parish), što je početak špansko-britanskog rata u američkom teatru.
• 15. 9. - Zauzeće Cayo Cocina: Španci su zauzeli naselje britanskih drvoseča na otoku blizu današnjeg Belize Cityja (do 1782).
• 16. 9. - 18. 10. - Neuspešna franko-američka opsada Savannah, Georgia.
• 21. 9. - Američki rat za nezavisnost: Bitka kod Baton Rougea u kojoj španske trupe nanose poraz britanskim snagama u današnjoj Louisiani i preuzimaju nadzor nad dolinom Mississippija; Gálvez zauzima novoizgrađeni Fort New Richmond, danas Baton Rouge, Louisiana (ostaje španski do 1821). Britanci predaju i Fort Panmure, danas Natchez, Mississippi (španski do 1798).
• 23. 9. - Pomorska Bitka kod Flamborough Heada, uz obalu Yorkshirea, smatra se franko-američkom pobedom, proslavio se američki komandant John Paul Jones.
• 28. 9. - Laosko-sijamski rat: Sijamci generala Chao Phraya Chakrija (budući kralj Rama I) zauzeli su Vientiane nakon četvoromesečne opsade, sada su sve tri laoske kraljevine sijamski vazali. U Sijam je prenet tzv. Smaragdni buda.

• 1. 10. - Švedski kralj Gustav III daje gradsku povelju Tampereu u današnjoj Finskoj.
• 9. 10. - Opsada Savanne: neuspešni franko-američki napad, smrtno je ranjen poljski grof Casimir Pulaski.

• novembar - Washington vodi vojsku u zimovnik u Morristown, New Jersey, već je napadala stopa/30 cm snega.
  • Zima 1779/80 je jedna od najoštrijih u Americi, reke Delawere i Hudson, kao i morski zalivi su zaleđeni; pomor divljih životinja; nestašica hrane i inflacija; patnje irokeških izbeglica u Fort Nijagari.

• decembar - Izbija prvi od Xhosa ratova (Kafirski ratovi, Kejp granični ratovi) na jugu Afrike - devet sukoba u sledećih stotinu godina između Xhosa i Holanđana, Bura, odn. Britanaca.
• 18. 12. - Pomorska bitka kod Martiniqua: Francuzi gube, ili spašavaju, polovinu konvoja od 26 trgovačkih brodova.
• 26. 12. - Britanski komandanti Clinton i Charles Cornwallis su isplovili iz New Yorka prema Charleston, South Carolina (kojega će zauzeti u maju, nakon opsade).
• 31. 12. - Afera Fieldinga i Bylandta: dolazi do okršaja kada su Britanci pored otoka Wight željeli provjeriti nizozemski konvoj za Francusku (Anglo-holandski rat počinje sledećeg decembra).

• Izgrađena cesta Jozefina, od Karlovca do Senja.
• Uvoz iz Turske u Austriju 1778-79. iznosi 1.328.337 a izvoz svega 241.775 forinti.^[13]
• Gimnazija Matije Antuna Reljkovića: gimnazija je iz Petrovaradina prebačena u Vinkovce.
• 1777-79 - Iz Bosne, mahom zapadne, iseljava se oko 1.000 lica, ne računajući katolike popa Vinka Čubelića.^[14]
• Turci smiruju pobune brdskih plemena Kuča i Pipera, koji su se suprotstavljali trebinjskom paši.
• Guvernadur Jovan Radonić nudi Crnu Goru pod austrijsko pokroviteljstvo.^[15]
• Matija Antun Reljković: prošireno izdanje "Satira".
• Ivan Krstitelj Lalangue: Ispisivanje vrachtvenih vod horvatskoga i slavonskoga orsaga.
• Rumelijski beglerbeg krenuo iz Bitolja na albanskog odmetnika Sulju Starovu, koji je dugo godina ubijao putnike i trgovce i zatvarao se u svoju tvrđavu. Ove godine je likvidiran i moćni Abdil-aga Šabanderoglu iz Dojrana^[16]
• Crkve: sv. Mateja apostola i evanđelista u Viškovcima, srpska crkva u Velikom Sempetru u dan. Rumuniji^[17]
• U Montrealu osnovana Severozapadna kompanija, konkurencija Kompaniji Hudsonovog zaliva u trgovini krznom iz Severne Amerike.
• Carl Wilhelm Scheele otkrio glicerol.
• Étienne Bézout: Théorie générale des équations algébriques.
• Gotthold Ephraim Lessing napisao komad "Nathan Mudri", poziv na versku toleranciju (prvi put izvedeno 1783).
• Samuel Crompton je u ovo vreme napravio mašinu za predenje spinning mule - daje jaku a tanku pređu.
• Fridericianum u Kasselu je prvi namenski građen muzej u Evropi.
• Fotosinteza: Jan Ingenhousz je otkrio da biljke ispuštaju kiseonik na svetlosti i ugljen dioksid u mraku i da biljna masa potiče i od vazduha.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1779.

• 5. 1. - Zebulon Pike, američki oficir, istraživač († 1813)
• 5. 1. - Stephen Decatur, američki pomorski oficir († 1820)
• 15. 3. - William Lamb, 2. vikont Melbourne, britanski premijer († 1848)
• 25. 3. - Ivan Katalinić, povjesničar († 1847)
• 8. 5. - Konstantin, ruski veliki vojvoda († 1831)
• 1. 8. - Francis Scott Key, stihotvorac američke himne († 1843)
• 7. 8. - Carl Ritter, pionir moderne geografije († 1859)
• 20. 8. - Jöns Jacob Berzelius, hemičar († 1848)
• 8. 9. - Mustafa IV, osmanski sultan († 1808)
• Cincar Janko Popović, požarevački vojvoda († 1833)
• Pavle Solarić, književnik († 1821)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1779.

• 3. 1. - Claude Bourgelat, pionir veterinarske medicine (* 1712)
• 20. 1. - David Garrick, glumac i upravnik pozorišta (* 1717)
• 14. 2. - James Cook, britanski pomorac i istraživač (* 1728)
• 29. 6. - Anton Raphael Mengs, slikar (* 1728)
• 4. 9. - Kozma Etolski, pravoslavni svetac
• 11. 10. - Casimir Pulaski, poljski vojnik u američkoj službi (* 1745)
• nov. - Thomas Chippendale, tvorac nameštaja (* 1718)
• 6. 12. - Jean Baptiste Siméon Chardin, slikar (* 1699)
• 16. 12. - Go-Momozono, japanski car (* 1758)

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)

1779 na Wikimedijinoj ostavi