Awqaq sipas suyu
(Amarumayu suyu-manta pusampusqa)
- Awqaq sipas suyu nisqamanta ñawirinaykipaq chaypi qhaway.
Awqaq sipas suyu nisqaqa (aymara simipi: Awqasiri tawaqu jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Amazonas) Piruw llaqtahuñum. Uma llaqtanqa Chachapuyas llaqtam.
| ||
|---|---|---|
| ||
| Utkupampa mayu, Amarumayu suyu (Piruw) | ||
| Amarumayu suyu | Wallqanqa | |
 | ||
 | ||
| Unancha | ||
 | ||
| . | ||
| Mama llaqta |  Piruw
| |
| Tinkurachina siwikuna | 2º 59" S, 77º 9" y 78º 42" W | |
| Wamanikuna | 7 | |
| Listritukuna | 83 | |
| Uma llaqta | Chachapuyas | |
| Simikuna | qhichwa simi, kastilla simi, aguaruna simi, wambisa simi | |
| Runakuna | 375 993 (inei 2007) | |
| Runa ñit'inakuy | - runa / km² | |
| Hallka k'iti kanchar | 39.249,13 km² | |
| Hanaq kay | - m | |
| Kamasqa wata | 21 ñiqin ayamarq'a killapi 1832 watapi | |
| Kamachiq runa | Oscar Altamirano Quispe (2019–2022) | |
| Karu rimay yupay | +41 | |
| Pacha suyu | UTC-5 | |
| Qhichwa simipi llika tiyanan | ||
| Kastilla simipi llika tiyanan | regionamazonas.gob | |
| Amarumayu suyup pruwinsyankuna | ||
| ||
Wiñay kawsay
llamk'apuyKamasqa 21 ñiqin ayamarq'a killapi 1832 watapi.
Allpa saywachi
llamk'apuy- Amachasqa sallqa suyukuna: Abiseo mayu mamallaqta parki - Ichigkat muja - Kuntur walla mamallaqta parki - Santiago-Comaina risirwa suyu - Qulan walla risirwa suyu
- Mayukuna Kumayna mayu, Marañun, Nieva mayu, Chinchipi mayu, Utkupampa mayu, Imasa mayu, Cenepa mayu, Santiago mayu.
- Quchakuna: Kunturqucha (Chachapuyas - Leymebamba), Del Porvenir (Bagua - Aramango), Chunsa qucha (Bagua - Copallín), Pumaqucha (Bongará pruwinsyapi)
- Q'asakuna: Barro Negro (3.680 m) Chachapuyaspi; Miguel Pardo (2.930 m) Bongará pruwinsyapi Rioja pruwinsya pipas; Chanchilla (2.212 m) (Chachapuyas pruwinsyapi Campanquiz wallapipas (1.200 m) (Kunturkanki pruwinsyapi).
- Mayu punkukuna: Dorpin (600 m), Mansirichi punku (500 m), Huaracayo (450 m), Umari (450 m) Kunturkanki pruwinsyapi, Rintima punku (500 m) Bagua pruwinsyapi.
Llaqta pusay rakiy
llamk'apuyQanchis wamanim kan.
| Wamani | Tiyaqkuna (2007)[1] | Uma llaqta |
|---|---|---|
| Bagua | 71.757 | Bagua |
| Bongara | 27.465 | Jumbilla |
| Chachapuyas | 49.700 | Chachapuyas |
| Kunturkanki | 43.311 | Santa María de Nieva |
| Luya | 48.328 | Lamud |
| Rodríguez de Mendoza | 26.389 | Mendoza |
| Utkupampa | 109.043 | Hatun Bawa |
Runakuna
llamk'apuyAwqaq sipas suyupi Awahun, Wampisa runakunam tiyanku.
Simikuna
llamk'apuyAwqaq sipas suyupiqa aswanta kastilla simitam rimanku.[2]
| Simi | Rimaqkuna 2004 (%) | Rimaqkuna 2009 (%) |
|---|---|---|
| Qhichwa simi | 0,4 | 0,3 |
| Pachan simi /1 | 2,4 | 13,7 |
| Kastilla simi | 97,0 | 85,7 |
| Hukkuna /1 | 0,2 | 0,3 |
/1 inlish simiwan, ruqt'u runakunawan
Awqaq sipas suyupiqa aguaruna simitam, kastilla simitam, qhichwa simitam, wambisa simitam rimanku.
| wamani | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Pachan simita rimaqkuna /1, /2 | % |
|---|---|---|---|---|
| Waqwa (Bagua) | 47,489 | 76.1 | 14,832 | 23.8 |
| Wunkará (Bongará) | 24,439 | 99.5 | 47 | 0.2 |
| Chachapuyas | 44,292 | 99.3 | 170 | 0.4 |
| Kunturkanki | 3,348 | 9.6 | 31,499 | 90.2 |
| Luya | 42,231 | 99.3 | 42 | 0.1 |
| Mintusap Ruriyis (Rodríguez de Mendoza) | 23,525 | 99.6 | 26 | 0.1 |
| Utkupanpa | 95,853 | 99.5 | 324 | 0.3 |
| Llapan | 281,177 | 85.4 | 46,940 | 14.3 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata
/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)
Pukyu: [3]
Karu puriy
llamk'apuy-
Awriq mayu, Awqaq sipas suyupi
-
-
Chachapuya unay kancha, Liymipanpa
-
Qunquna mawk'a llaqta
Yachachiy
llamk'apuy- Wawa wasikuna : 285
- Huch'uy yachay wasikuna: 1.082
- Chawpi yachay wasikuna: 163
- Yachay sunturkuna:
Suyupi paqarisqakuna
llamk'apuyKaypipas qhaway
llamk'apuyWillay pukyukuna
llamk'apuy- ↑ www.inei.gob.pe
- ↑ www1.inei.gob.pe (kastilla simi)
- ↑ www.inei.gob.pe/
Hawa t'inkikuna
llamk'apuy
| Amarumayu suyu | ||
|---|---|---|
| Uma llaqta: Chachapuyas | ||
| Pruwinsyakuna: Bagua • Bongará • Chachapuyas • Kunturkanki • Luya • Rodríguez de Mendoza • Utkupampa | ||
| Amachasqa sallqa suyukuna: Abiseo mayu mamallaqta parki • Ichigkat muja – Kuntur walla mamallaqta parki • Qulan walla risirwa suyu • Santiago-Kumayna risirwa suyu | ||
| Mayukuna: Chinchipi mayu • Imasa mayu • Kumayna mayu • Marañun mayu • Mayu-Chinchipi • Santiago mayu • Sinipa mayu • Sunchi mayu • Utkupampa mayu • Waylla mayu | ||
| Quchakuna: Pumaqucha | ||
| Mawk'a llaqtakuna: Carajía • Kuélap • Wañusqakunap llaqtan | ||
| Karu puriy: Gocta phaqcha • Mansirichi punku • Rintima punku | ||
| Runa llaqtakuna: Awahun • Chachapuya • Shipibu-Qunibu • Wampisa | ||
| Rimaykuna: Chachapuya runashimi |
| Suyukuna (Piruw) | ||
|---|---|---|
| Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku |