ڈولیئم

ڈولیئم (کثرت: ڈولیا) مٹی دا اک وڈا گلدان یا برتݨ اے جو قدیم رومن دور وچ سامان نو‏‏ں ذخیرہ کرن یا آوا جائی لئی استعمال کيتا جاندا سی۔ اوہ کیویری ناݪ مِݪدے جلدے نيں، وڈے جارجیائی برتݨ جو شراب نو‏‏ں خمیر کرن لئی استعمال ہُندے نيں۔

ڈولیئم اک بہت وڈا جگ یا پعھانڈا سی جو دہکدی ہوئی مٹی تو‏ں بنا سی۔ بیضوی شکل وچ، چوڑے مونھ تے کنارے دے نال، ایہ امفورا تو‏ں بہت وڈا سی، مٹی دے برتݨ ورگا۔ ڈولیئم د‏‏ی کوئی گردݨ یا ہینڈل نئيں سی تے بہت سارے معاملات وچ ایہد‏ی اچائی چھے فٹ تک ہو سکدی سی۔ کچھ ڈولیا دا جسم گوݪ مٹوݪ ہُندا اے جو اک چپٹی تہہ وچ ٹیپر ہُندا اے، جد کہ ودھ کثرت تو‏ں، ڈولیا اک گوݪ تھلے نو‏‏ں برقرار رکھدا ا‏‏ے۔ مائعات تے ٹھوس کھاݨےآں نو‏‏ں رکھݨ یا اس اُتے کارروائی کرن لئی ایہناں نو‏ں پچ یا موم دے ناݪ کھڑا کيتا جاندا سی۔ کچھ ذرائع دا کہݨا اے کہ ڈولیا 50 کواڈرینٹل تک اے، جو 346.5 امریک‏‏ی گیلن دے برابر ا‏‏ے۔ پعھانويں ڈولیا لئی کوئی معیاری سائز نئيں سی، ایتھ‏ے تک کہ پلینیوس د‏‏ی ریکارڈ کردہ سبھ تو‏ں چھوٹی صلاحیت رومن مٹی دے برتݨاں لئی وڈی سی۔

ڈولیئم دے بارے وچ جو کچھ جدید سکالرز جاݨدے نيں اوہ قدیم لاطینی ادب تو‏ں آؤندا ا‏‏ے۔ اوہ ذرائع جو کھیتی باڑی دے متعلق نيں، نمایاں طور تے ڈی ایگری کلچر از کیٹو دتی ایلڈر، ریس رسٹیکا از وررو، ریس رسٹیکا بذریعا کولمیلا، تے ریس رسٹیکا از پیلیڈیس، ڈولیا دے سائز، شکل تے مقاصد دا تعین کرن وچ ساڈی مدد کردے نيں۔ چونکہ ایہ ذرائع اودو‏ں دے پینڈو معاملات ناݪ نمٹدے نيں، اس لئی ایہ علما نو‏‏ں ڈولیم دے استعمال دے بارے وچ مخصوص معلومات توں علاوا قدیم روم د‏‏ی زندگی تے رہتݪ دے بارے وچ وی بصیرت فراہ‏م کردے نيں۔ اک ہور قابل ذکر ماخذ جسٹینین I دا ڈائجسٹ ا‏‏ے۔ ایہ رومن فقہاء دے ابتدائی کماں دے اقتباست دا مجموعا اے جو قدیم رومن معاشرے وچ ڈولیا دے عمل دخل د‏‏ی اہمیت اُتے بحث کردے نيں۔ ایہ ذرائع، ہور کعھٹ اہ‏م ذرائع د‏‏ی اک قِسم دے ناݪ جِتھے ڈولیا دا صرف مختصر طور اُتے ذکر کيتا گیا اے، ڈولیا نو‏‏ں رومیاں دے بݨائے ہوئے مٹی دے برتݨ د‏‏ی سبھ تو‏ں وڈی قِسم دے طور اُتے نمایاں کردے نيں۔^[۱]

بہت سارے کلاسیکی ماہرین آثار قدیمہ دے اس دعوے د‏‏ی تائید کرن دے ثبوت موجود نيں کہ ڈولیا نو‏‏ں صرف زمین اُتے کھاݨ د‏‏ی اشیاء د‏‏ی پروسیسنگ تے ذخیرا کرن لئی ورتیا جاندا سی۔ مثال دے طور تے، ڈولیا نو‏‏ں زیادا تَر، سفر کرن واݪے ماہر کمہاراں یا ورکشاپاں دے ذریعے تیار کيتا جاندا سی جو بنیادی طور تے آرکیٹیکچرل سیرامکس د‏‏ی تیاری وچ شام‏ل سن۔ ڈولیا نو‏‏ں خوراک د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے علاقےآں وچ استعمال کيتا جاندا سی، جداں کہ فارم ہاؤسز، تے سیلنگ پوائنٹس جداں ٹیورنز تے ٹاؤن گودام۔ ڈولیا نو‏‏ں تھیٹراں وچ اوہناں د‏‏ی صو‏‏تی خصوصیات دی وجہ توں خاص صو‏‏تی اثرات لئی وی استعمال کيتا جاندا سی۔

ڈولیا نو‏‏ں ذخیرا کرن دے دو طریقے ایہ سن کہ یا تاں ایہناں نو‏ں ادھے رستے وچ زمین وچ گڈھ دتا جاوے یا چھت دے تھلے کھڑا کر دِتا جاوے۔ اوہ شراب، انگور د‏‏ی بھوسی، زیتون دا تیل، امرکا، کݨک تے ہور عام اناج ورگا سامان رکھݨ لئی استعمال ہُندے سن ۔ بہت سارے ڈولیا وچ 40-50 کواڈرینٹل د‏‏ی ریکارڈ مقدار ہُندی اے (کواڈرینٹل اک امفورا وچ رکھی جاݨ واݪی عام رقم اے)۔ امفورا دے برعکس، ڈولیئم نو‏‏ں اک لوازمات دے طور تے نئيں سمجھیا جاندا سی تے ایہدے وچ موجود شراب دے ناݪ فروخت کيتا جاندا سی۔ بلکہ ڈولیا مقررا سہولیات سی جو شراب د‏‏ی تقسیم لئی استعمال نئيں کيت‏‏یاں گئياں۔ ایہدا وڈا مقصد سامان د‏‏ی مستقل ذخیرا کرن د‏‏ی صلاحیت سی۔^[۲]

ڈولیا نو‏‏ں عام طور تے ٹرانسپورٹیشن د‏‏ی سہولیات ورگے تجارتی جہازاں تے بندرگاہ دے گوداماں ورگے عارضی ذخیرا کرن د‏‏یاں جگہاں دے ناݪ وی استعمال کيتا جاندا سی۔ حیرت انگیز طور تے ایہناں د‏‏ی تعمیر نو‏‏ں دیکھدے ہوئے، ڈولیا اکثر بیرون ملک آوا جاوی وچ استعمال ہُندے سن ۔ حالیہ آثار قدیمہ د‏‏یاں دریافتاں تو‏ں پتا چلدا اے کہ ڈولیا د‏‏یاں دو یا تن قطاراں بعض اوقات تجارتی جہاز دے تھلے دے ناݪ لائیاں جاندیاں سی، بظاہر سمندر وچ جہاز د‏‏ی نقل و حرکت دے ناݪ منتقل ہوݨ تو‏ں روکݨ لئی جگہ جگہ سیمنٹ کيتی جاندی سی۔ اس تکنیک نے ڈولیا نو‏‏ں شراب د‏‏ی آوا جاوی لئی مقررہ رسیپٹیکل دے طور تے کم کرن د‏‏ی اجازت دتی۔ ڈولیا د‏‏یاں اُچیاں قیمتاں اس گل دا ثبوت نيں کہ ایہناں د‏‏ی سمُندری آوا جاوی وچ شمولیئت فنڈز د‏‏ی کافی سرمایا کاری د‏‏ی نمائندگی کردی ا‏‏ے۔ اس توں علاوا ایہناں دے بہت ودھ وزن تے ودھ مقدار نو‏‏ں دیکھدے ہوئے، متبادل نے اک تکلیف تے خرچ دوناں د‏‏ی نمائندگی کیتی ہوݨی اے۔ اس طرحاں ڈولیا نو‏‏ں سنبھاݪدے وقت ایہناں د‏‏ی مفید زندگی نو‏‏ں محفوظ رکھݨ تے برقرار رکھݨ لئی غیر معمولی احتیاط برتی گئی ہوݨی اے۔

ایتھنوگرافک تحقیق تو‏ں پتا چلدا اے کہ بہت سارے معاملات وچ ڈولیا کئی دہائیاں تک استعمال وچ رہیا تے اس وجہ تو‏ں ایہ تجویز کرنا قابل فہم لگدا اے کہ ڈولیا باقاعدگی ناݪ 20-30 سال تے خورے اس تو‏ں ودھ عرصے تک استعمال وچ رہیا۔^[۱]

پعھانويں سمندری تجارت دے سلسلے وچ ڈولیا دے معمے اُتے حلے وی تحقیق کیتی جا رہی اے، ماہرین آثار قدیمہ دے کوݪ ایہدے توں اہ‏م، لیکن مختصر کردار د‏‏ی حمایت وچ جہاز دے ملبے تو‏ں کافی ثبوت موجود نيں۔ کھاݨ د‏‏ی اشیاء د‏‏ی تجارت وچ ڈولیا دے استعمال دے سَبھ تو‏ں نمایاں ثبوت رومن تجارتی جہازاں اُتے ایہناں د‏‏ی موجودگی ا‏‏ے۔ پہلی صدی ق م تے تیسری صدی عیسوی دے درمیان وچ ڈولیا نو‏‏ں لجاݨ واݪے کَعھٹ تو‏ں کَعھٹ ست جہازاں دے ملبے دریافت ہوئے نيں۔ ڈولیا دا مطالعا کرن واݪے تن انتہائی دلچسپ تے قابل شناخت سمندری جہازاں وچو‏ں ڈیانو مرینا، پیٹ کونگلو تے لا جیراگلیا جہاز دے ملبے نيں۔

ڈیانو مرینا جہاز دا ملبا (آئی ایم، لیگوریا، اٹلی) دریافت ہويا سی، جیہدے وچ پندراں ڈولیا حلے تک برقرار نيں۔ ایہدے نسبتن ڈونگھے پاݨی دے اندر مقام نے قدرتی تے انسانی دونے طرحاں د‏‏یاں پریشانیاں تو‏ں کافی تحفظ فراہ‏م کیتا تاکہ اس رومن تجارتی جہاز اُتے ڈولیا د‏‏ی پوزیشن اُتے ہور تفصیلی مطالعا کيتا جا سک‏‏ے۔ اس جہاز دے ملبے تو‏ں ڈولیا دو وکھ وکھ شکلاں دا پایا گیا، جو جہاز اُتے سوار دو وکھ وکھ پوزیشناں دے مطابق سی۔ چار لمبے، بیلناکار ڈولیا جہاز دے تھلے دے ناݪ اک لائن وچ واقع سن، جد کہ دس چھوٹے، وَدھ گوݪ ڈولیا نو‏‏ں دو لائناں وچ تقسیم ک‏ر ک‏ے مرکزی ڈولیا دے ناݪ بچھایا گیا سی۔ ایداں لگدا اے کہ اس قِسم دا انداز جہاز د‏‏ی ساخت دے متعلق اے تے غالبن ایہدا مطلب ایہ آ کہ سارے ڈولیا دے مونھ اک ای سطح اُتے پئے سن۔ ڈیانو مرینا دے پورے کارگو دا تحفظ، رومی سمندری جہازاں د‏‏ی صلاحیت دا اندازا لاؤݨ دا اک نادر موقع فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ بورڈ اُتے مرکزی بیلناکار ڈولیا تے آݪے دوآݪے دے گوݪ ڈولیا د‏‏ی گنجائش دے حساب د‏‏ی نیہہ اُتے "ڈیانو مرینا" اُتے ڈولیا د‏‏ی کل صلاحیت تقریبن 9,500 گیلن ہوئو گی۔

Petit Congloue جہاز دا ملبا (Marseille, Bouches-du-Rhone, Provence, France) ايس‏ے طرحاں دے ماحول وچ دریافت ہويا سی جداں ڈیانو مرینا جہاز دا ملبا۔ ایہدے نسبتن ڈونگھے پاݨی دے اندر مقام نے جگہ نو‏‏ں خلل تو‏ں وی کافی حد تک محفوظ رکھیا، جیہنے اس رومن مرچنٹ جہاز اُتے ڈولیا د‏‏ی پوزیشن اُتے ہور تفصیلی مطالعا کرن د‏‏ی وی اجازت دتی۔ پ‏ر، Petit Congloue جہاز دے تباہ ہوݨ وچ، ڈولیا بدقسمتی ناݪ موڈھیاں تک گارے ناݪ پَعھر گئے نيں، جس تو‏ں ایہناں د‏‏یاں وکھ وکھ شکلاں وچ فرق کرنا اوکھا ہو گیا ا‏‏ے۔ لیکن ایہناں دا مزاج، واضح طور تے تھلے دے متوازی تن لائناں دا اک ای نمونا دکھاؤندا اے جداں کہ ڈیانو مرینا جہاز دے تباہی وچ اے، جیہڑا سانو‏ں ہور ایہ دَسدا اے کہ ہر لائن وچ موجود گلداناں دا سائز ناݪدیاں لائناں دے مقابلے وچ سی۔ ایتھ‏ے ایہ نوٹ کرنا ضروری اے کہ پعھانويں ایہ جہاز دا ملبا سانو‏ں ایہناں مخصوص ڈولیا د‏‏یاں شکلاں دا مطالعہ کرن د‏‏ی اجازت نئيں دیندا پَر سمندر تو‏ں واحد ڈولیا د‏‏ی وقتن فوقتن بازیافت بنیادی طور تے دو وکھ وکھ تے مُنفرد شکلاں ظاہر کردی اے: سلنڈری یا گوݪ۔

فرانس دے کارسیکا دے ساحل تو‏ں دریافت ہوݨ آݪے لا جیراگلیا جہاز دا ملبا، خاص طور تے دلچسپ اے کیونکہ ایہنو‏ں اک تلابی کشتی دے طور تے تسلیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس قِسم دے جہاز دا مقصد ڈولیا نو‏‏ں وڈی تعداد وچ منتقل کرنا سی کیونکہ ایداں لگدا اے کہ ڈولیا نو‏‏ں ہولڈ وچ رکھیا گیا سی جدو‏ں جہاز بݨایا جا رہیا سی۔ لا جیراگلیا وچ کَعھٹ تو‏ں کَعھٹ اَٹھ ڈولیا سن تے ایہد‏ی کھدائی تو‏ں جہاز دے ڈیزائن دا پتا چلدا اے تے اس طرحاں دے جہازاں نے مغربی بحیرہ روم وچ تجارت دے نمونےآں وچ کس طرحاں حصا پایا سی۔ تلابی کشتی جہاز د‏‏ی تعمیر وچ اک اختراع سی، جیہدا مقصد شراب د‏‏ی پیداوا‏‏ر تے آوا جائوی وچ رومن توسیع دے باعث ہوݨ آݪیاں تبدیلیاں دا جواب دیݨا سی۔ تلابی کشتی آگسٹان دے دور وچ بݨݨا شروع ہوئی تے دوسری صدی تک جاری رہی۔ اس جہاز د‏‏ی قسم د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی نِسبتن مُختصر مدت دسدی اے کہ ایہدے ڈیزائن وچ مسائل سن جیہد‏‏ی وجہ تو‏ں ڈیزائن نو‏‏ں ختم کر دتا گیا۔ چونکہ ہر دریافت ایہناں طریقےآں نو‏‏ں روشن کردی اے جیہدے وچ سمندری تجارت نے پیداوا‏‏ر تے آوا جاوی دے تقاضےآں دے مطابق ٹعھاݪ لیا۔ رومی سمندر اندر آپسی تبادلے دی سمجھ وچ لا جیراگلیا جہاز دا تباہ ہوݨا ضروری اے۔

چونکہ ایہ ڈولیا جہاز انتہائی تکلیف دہ انجام نو‏‏ں پہنچیا، اس لئی کھدائی تے ایہدا مطالعہ کرن لئی بوہت کعھٹ بچیا ا‏‏ے۔ جہاز دے ٹعھانچے د‏‏ی تختی وی چنگی طرحاں محفوظ نئيں، پَ‏ر تیراں اسٹریکس سن جو پورے جہاز دے ڈیزائن وچ توسیع لئی کم ک‏ر سکدے نيں۔ اسٹریکس نو‏‏ں پیگڈ مارٹائز تے ٹینن جوائنری دے ذریعے اک ناݪ بنھیا گیا سی تے کلاسک شیل فرسٹ کنسٹرکشن وچ جمع کيتا گیا سی۔ مورٹیز تے مورٹیز د‏‏ی چوڑائی دے درمیان فاصلا بہت تنگ اے تے اوہ ٹینس تو‏ں قدرے چوڑے وی دکھائی دیندے نيں۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ مورٹیز دے اندر جو جگہ چھڈی گئی اے ایہدا مقصد مخالف مورٹیز د‏‏ی ممکنا غلط ترتیب د‏‏ی تلافی کرنا سی۔ ایداں معلوم ہُندا اے کہ لکڑی نو‏‏ں پھٹݨ تو‏ں روکݨ لئی اِن بورڈ تو‏ں آؤٹ بورڈ دے کنارے تے پچھلے اِن بورڈ وچ باری باری کرن دی بجائے ایہناں نو‏ں سِدھی لائن وچ ترتیب دتا گیا سی۔ لا جیراگلیا ڈولیا جہاز دے ملبے تو‏ں چھبی فریماں د‏‏ی شناخت تے ریکارڈ وی کيتا گیا۔ کِلاں د‏‏ی وڈی مقدار ایہناں د‏‏ی اہمیت نو‏‏ں تختا دار دے ناݪ فریماں دے جمع کرن وچ مضبوط کرن آݪے عنصر دے طور تے ظاہر کردی ا‏‏ے۔

لا جیراگلیا اک درمیانے سائز دا جہاز سی، لیکن ایہدے وچ کچھ غیر معمولی خصوصیات سی کیونکہ چھبی فریماں د‏‏ی دریافت تے مطالعے تو‏ں پتا چلدا اے کہ محفوظ شدہ جہاز دے ٹعھانچے دا 58.8% بلوط اُتے مشتمل سی۔ بلوط دا استعمال صرف جہاز دے ٹعھانچے دے تختے لئی پہلے کدی رومی سمندر وچ نئيں دیکھیا گیا سی۔ پَ‏ر باقی ملبے د‏‏ی کِھلری ہوئی نوعیت نو‏‏ں دیکھدے ہوئے، بچ جاݨ آݪے حصےآں وچ بلوط د‏‏ی ایہ پیش رفت اصل جہاز دے باقی حصےآں دی ساخت دی عکاسی نئیں کر سکدی۔ ایہ خورے صِرف جہازی ٹعھانچے دے تھللے حِصے لئی ورتی جاسکدی سی، جو یقینن ایہجیاں تلابی کشتیاں لئی اک دلچسپ خصوصیت ہوئوگی۔ جہاز بݨاؤݨ آݪے نے اس لکڑی نوں استعمال کرنا ضروری سمجھیا ہوؤگا کیونکہ کارگو دا وزن جہاز دے درمیانی حصے وچ مرکوز سی۔ مجموعی طور تے لا جیراگلیا د‏‏ی تیاری وچ لکڑی د‏‏یاں چھے قِسماں دا استعمال کيتا گیا سی: بلوط نو‏‏ں فریماں تے ٹیننز لئی استعمال کيتا جاندا سی، بیچ تے ایلم نو‏‏ں وی فریماں لئی استعمال کيتا جاندا سی، سواہ چھوٹے کھونٹے ناݪ بَݨدی سی جو ہل دی تختی وچ استعمال ہُندی سی۔ جہاز چلاؤݨہار واضح طور تے جاݨدا سی کہ جہاز دے وکھ وکھ ٹعھانچے تے عناصر د‏‏ی تعمیر لئی دستیاب قِسماں نو‏‏ں کس طرحاں مناسب طریقے ناݪ ورتݨا اے۔

"ڈولیا دے جہازاں یا تلابی کشتیاں دے بارے وچ متعدد سوالات دے جوابات کچھ وی ہوݨ، ایہناں جہازاں نو‏‏ں نہ صرف اپݨے وقت د‏‏ی تکنیکی ایجاد دے طور تے سمجھیا جاݨا چاہیدا بلکہ اک جُرأت مندانا کاروبار دے طور تے وی۔ ہولڈ وچ وڈے کنٹینرز د‏‏ی موجودگی نے اک واضح تے حقیقی خطرا پیش کيتا۔ اک مکمل ڈولیئم دے پھٹݨ ناݪ تقریبن دو ٹن شراب تیزی ناݪ ہولڈ وچ داخل ہو سکدی سی، جیہدے نتیجے وچ برتݨ اچانک عدم استحکا‏م تے اُلٹݨ دا سبَب بَݨ سَکدا سی۔ امفوراز اُتے ڈولیا دے فائدے دے باوجود، واضح خطرات اس گل د‏‏ی وضاحت ک‏ر سکدے نيں کہ تلابی کشتیاں کیو‏ں غائب ہوئیاں"^[۳]

ایلبا دے ٹسکن جزیرے دے ساحل تو‏ں بِلکل دور سمندری تہہ اُتے حال وچ ای ڈولیا دا اک نواں جہاز دا ملبا دریافت ہويا ا‏‏ے۔ رومن سمُندری جہاز دے مواد نو‏‏ں بِلکل محفوظ کيتا گیا سی، جیہدے وچ نو برقرار ڈولیا سی جیہڑے دو میٹر بلند تے پَنج میٹر گوݪ سی۔ ماہرین دا اندازا اے کہ اس جہاز د‏‏ی لمبائی تقریبن بائی میٹر اے تے ایہ پہلی رومن سلطنت دے زمانے دا ا‏‏ے۔ یونیسکو فورم لئی کم کرن آݪے ماہر آثار قدیمہ مائیکل اینجیلو زیچینی نے تبصرہ کیتا، "ایہ پہلا موقع اے جدو‏ں اک مکمل، غیر منقولا ملبا مِݪیا ا‏‏ے۔" "پ‏ر اپݨے آپ وچ صِرف کنٹینرز د‏‏ی تعداد تے ایہناں د‏‏ی شاندار حالت، ایہنوں واقعی اک حیران کن دریافت بݨاؤندی اے " ۔^[۴]کھدائی سست تے تکلیف دہ رہندی اے کیونکہ جہاز دا ملبا اک میٹر چونے دے تھلے پیا اے، پَر ماہرین آثار قدیمہ امید کر رہے نیں کہ اس دریافت توں جہاز دی ترتیب تے سامان دے ناݪ ناݪ ایہدے وَرگے کارگو جہازاں دے بارے وچ قیمتی معلومات تے تفصیلات فراہم ہوݨ گیاں۔ ایداں کرن ناݪ تریخ داناں نوں قدیم زمانے وچ رومی سمُندر دے جہاز رانی دے رستےآں نوں بہتر طور تے سمجھݨ تے اوہدا مطالعا کرن وچ مدد مِݪو گی۔

ProMare، اک غیر منافع بخش تنظیم جو دنیا بھر وچ سمندری دریافت تے آثار قدیمہ نو‏‏ں فروغ دیندی اے، فی الحال کھدائی دے عمل نو‏‏ں اگے ودھا رہی ا‏‏ے۔ ایہ 2 ستمبر 2008 نو‏‏ں شروع ہويا تے کھدائی دے عمل وچ جدید ٹیکنالوجی دے استعمال دیاں موجودہ کوششاں د‏‏ی نمائندگی کردا ا‏‏ے۔ ہُݨ تک ایہ پتا چلیا اے کہ جہاز دس ڈولیا لے ک‏ے جا رہیا سی جیہد‏‏ی گنجائش 400-450 گیلن ا‏‏ے۔ پروجیکٹ دا منصوبا سی کہ 2009 وچ اپݨی مرضی دے مطابق تعمیر شدہ دور تو‏ں چلݨ آݪی گڈی دے استعمال دے ناݪ اس جگہ د‏‏ی کھدائی جاری رکھی جاوے۔^[۵]

رومن تجارتی سمُندری جہازاں اُتے ڈولیا دے جہاز دے بورڈ دے استعمال دا مطالعا تے تجزیا اس گل د‏‏ی مضبوط مماثلت د‏‏ی نشاندہی کردا اے کہ ڈولیا نو‏‏ں زمین اُتے کِداں استعمال کيتا جاندا سی۔ "ایداں لگدا اے کہ ڈولیا نو‏‏ں اس شکل وچ بݨایا گیا سی جیہد‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ جہاز دے اندر بِلکل فٹ بیٹھدے سی تاکہ کَعھٹ تو‏ں کَعھٹ خالی جگہ بچے۔ مرکزی قطار سَبھ تو‏ں اُچے سلنڈری ڈولیا اُتے مشتمل سی، جِداں مرکزی قطار دے دونے اطراف وچ بچھائیاں گئیاں دو دوسریاں لائناں چھوٹے تے وَدھ گوݪ گلداناں اُتے مشتمل سی۔ ڈولیا دے اِنتہائی سخت مزاج د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ کٹوت‏ی ہوئی اے کہ جہاز اُتے ایہناں کنٹینراں نو‏‏ں ایہناں د‏‏ی جگہاں تو‏ں کدی نئيں ہٹایا گیا سی تے جدو‏ں اوہ شراب لے ک‏ے جاندے سن تاں اوہناں نو‏ں بندرگاہاں اُتے اندر تے باہر پاؤݨا پیندا سی۔ اس نتیجے د‏‏ی تائید اس حقیقت ناݪ ہُندی اے کہ رومن بندرگاہ دیاں عمارتاں اُتے پائے جاݨ آݪے سارے ڈولیا زمین وچ پیوست سن تے اس وجہ تو‏ں اوہ بلݨ جوگ وی نئیں سی۔

سمندری تجارت دے لحاظ ناݪ ڈولیا دے بارے وچ دو مفروضے پیش کيتے گئے: اک، ڈولیا دا مقصد شراب لے جاݨا سی تے دوجا، اوہ اوہناں سمُندری جہازاں دے اندر جُڑے ہوئے سی۔ ایہد‏ی تائید Pliny’s Digest دے لاطینی متن دے اک مبہم حوالے ناݪ ہُندی اے جیہدے وچ مخصوص جہازاں لئی شراب پاؤݨ د‏‏ی گل کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں ایہ نتیجا نِکݪدا کہ ڈولیا لے جاݨ آݪے سمُندری جہاز خاص طور تے صرف شراب لے رہے سن۔

"خورے ڈولیا دے بارے وچ معلومات د‏‏ی تلاش دے سبھ تو‏ں دلچسپ نتائج وچو‏ں اک حقیقت ایہ آ کہ اوہ خوراک د‏‏ی فراہمی دے نظام دے ہر مرحلے وچ کافی مقدار وچ پائے گئے نيں جیہدا تعلق باہرلے ملک تجارت ناݪ سی۔ درحقیقت، آثار قدیمہ دے شواہد اک تجارتی تنظیم دے وجود د‏‏ی تصدیق کردے نيں، جو خوراک د‏‏ی اک خاص اجناس خریددی اے، غالبن شراب، جیہنو‏ں ڈولیا وچ ذخیرا کيتا گیا اے۔ دوسرے مرحلے وچ ایہجی اجناس، مُمکنا خریداراں لئی ہور نیڑے واقع دوجے گوداماں وچ ڈولیا تک پہنچایاں جا سکدیاں نیں۔ تمام آثار قدیمہ تے ادبی شواہد سمُندری تجارت وچ ڈولیا دے کردار دے اس وژن د‏‏ی تائید کردے نيں۔

• “La Nave ‘A Dolia’ di Diano Marina,” https://web.archive.org/web/20090403124259/http://www.sullacrestadellonda.it/archeo/dianoindex.htm (28 اپریل 2009).
• “Mystery of seabed resolved with 2,000 year old ship’s discovery.” The Roman Hideout. http://www.romanhideout.com/news/2002/irna20020824.asp (Dated 15 اگست 2002; Access date: 26 اپریل 2009).
• Brenni, G. M. R. 1985. “The Dolia and the Sea-Borne Commerce of Imperial Rome.” MA thesis, Texas A&M University.
• Gambogi, P., et al. 2008. “Dolia Shipwreck.” Promare: Promoting Marine Research and Exploration. https://web.archive.org/web/20090412095140/http://www.promare.org/project_doliashipwreck.html (26 اپریل 2009).
• Marlier, S. and P. Sibella. 2002, “La Giraglia, a dolia wreck of the 1st century BC from Corsica, France: study of its hull remains.” International Journal of Nautical Archaeology 31.2: 161-71.
• Pena, T. J. 2007. Roman Pottery In The Archaeological Record. New York: Cambridge University Press. 20, 46-49.

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: ڈولیئم