Camillo Benso cont ëd Cavour

Camillo Benso, cont ëd Cavour, a l'era nassù a Turin ël 10 d'agost dël 1810 an cola che al di d'ancheuj as ciama contrà Cavour. A l'é mòrt a Turin ël 6 ëd giugn del 1861.

Camilo Cavour a l'era la sconda masnà dël marchèis Michel, che nen mach a l'avìa aderì sensa arserve al regim napoleònich, ma a l'era anserisse ant la neuva realtà conòmica con d'inissiative agrìcole conveniente e un marcà sens ëd j'afé. Soa mare, Adele de Sellon, a l'era ëd Gëneva; sò frel pì grand as ciamava Gustav.

Rivaje la restaurassion, ël marchèis Michel a l'era s-ciairà un pòch con difidensa, për soa adesion al regim passà e për l'ufissi ch'a goernava d'aministrator dij ben dël prinsi Camillo Borghese. Ma a l'ha tòst vagnasse la fiusa ëd Carl Albert, prinsi 'd Carignan, e peui ëd re Carl Felis.

A des agn Camilo a l'é intrà a l'academia militar ëd Turin.
A l'ha fàit për da bin ij sò studi, dzortut ant ël camp matemàtich e sientìfich, për ël qual a l'era pì portà che për col literari.

Ai 27 d'avril 1824 a l'é dventà cadèt ant l'arma dël geni. Ai 9 ëd luj ëd col midem ann a l'é stàit nominà paget ëd Carl Albert; ma chiel a sbefiava soa «divisa da gàmber» e, savulo, ël prinsi a l'ha strompà lì soa cariera ëd cort.

Ai 30 ëd luj 1825 a l'é stàit nominà sot-tenent ant ël geni. A l'ha fàit sensa antusiasm vita ëd guarnison a Vintmija, Isìles e, ëd mars 1830, a Génoa, an rintrant a Turin ëd tansantan. Cand ch'a podìa a fasìa dle scapà a Gëneva.

A 22 agn a l'é nominà sìndich ëd Grinzane (ch'a l'ha peui tramudà sò nòm an Grinzane Cavour për arcordé ij 17 agn che Cavour a l'é stàit sò sìndich). A l'avìa ëdcò fàit ël giornalista e a scrivìa an sla Gasëtta Piemontèisa.

Dël 1848 a intra ant ël Parlament dël Regn ëd Sardëgna e a l'é sùbit nominà Ministr dl'Agricoltura, dël Comersi e dla Marin-a e ancor (dël 1851) dle Finanse.

N'ann pì tard, dël 1852, a dventa Prim Ministr e a taca sùbit a trasformé lë stat ant un pais pì modern: a favoriss la costrussion ëd ferovìe, neuve strà, canal d'irigassion e ël dësvlup an Piemont dl'industria siderùrgica e 'd cola téssil.

An polìtica strangera a serca 'd fé intré 'l Piemont ant ël gir dle potense europenghe. Për lòn, dël 1854, a manda vàire soldà a s-ciopé ant la guèra ëd Crimea (Turchìa, Fransa, Anghiltèra e Regn ëd Sardëgna contra la Russia). A la fin dla guèra, al Congress ëd Paris dël 1856, Cavour a peul parlé dla situassion italian-a.

Dël 1858 Cavour a rancontra a Plombières l'amperador fransèis Napoleon III e a strenz n'aleansa segreta con la Fransa.
Parèj, l'ann dòp, Napoleon III a ven a giuté 'l Piemont ant la sconda guèra d'indipendensa contra l'Àustria. A la fin dla guèra l'Àustria a dà al Piemont la Lombardìa (ma nen ël Véneto).
La Toscan-a, ij ducà ëd Mòdena e Parma e le "Legassion Papaj" dl'Emilia-Romagna a ciamo ëdcò d'unisse al Piemont e Cavour, për avèj ël concert ëd Napoleon, a dà a la Fransa Nissa Marìtima e la Savòja.

Dël 1860 a-i é la Spedission dij Mila për conquisté 'l Regn dle Doe Sicilie. Cavour a giuta dë scondion Garibaldi e peui a manda l'esèrcit a 'ncontrelo an Campania. Parèj a òcupa ëdcò le Marche e l'Umbria.

Ël 17 ëd mars dël 1861 ël Regn d'Italia a l'é proclamà a Turin e Cavour a l'é 'l prim ministr dël neuv ëstat.

Cavour a meuir a l'improvista ëd malaria mach tre mèis dòp. A l'é sotrà a Santna, ant ël castel ëd famija.