Obwód tarnopolski

Obwód tarnopolski
Тернопільська область
	Obwód
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Siedziba	Tarnopol
Kod ISO 3166-2	UA-61
Przewodniczący ODA	Wołodymyr Trusz
Powierzchnia	13 823 km²
Populacja (2021); • liczba ludności	; 1 030 562
• gęstość	74,5 os./km²
Tablice rejestracyjne	BO; НО
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba rejonów	3
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Obwód tarnopolski (ukr. Тернопільська область, Ternopilśka obłast´) – jeden z 24 obwodów Ukrainy. Leży w zachodniej części Ukrainy. Stolicą obwodu jest Tarnopol.

Podział administracyjny obwodu do 2020 r.

Graniczy na północy z obwodem rówieńskim, na południowym zachodzie z iwanofrankiwskim, na południu z czerniowieckim, na zachodzie z lwowskim, na wschodzie z chmielnickim. Obwód został utworzony 4 grudnia 1939 r. dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR^[2] z części terytorium II Rzeczypospolitej okupowanego przez Armię Czerwoną w trakcie agresji ZSRR na Polskę i anektowanego następnie przez ZSRR.

Geograficznie leży na Wyżynie Podolskiej, historycznie na obszarze Wołynia (północ), Rusi Czerwonej (centrum) i Podola (południowy wschód).

Historia

Historyczna przynależność administracyjna obszaru:

1434–1569: Korona Królestwa Polskiego: województwo ruskie, województwo podolskie/Wielkie Księstwo Litewskie: ziemia wołyńska
1566–1569: Korona Królestwa Polskiego: województwo ruskie, województwo podolskie/Wielkie Księstwo Litewskie: województwo wołyńskie
1569–1672: Korona Królestwa Polskiego, prowincja małopolska: województwo ruskie, województwo wołyńskie, województwo podolskie
1672–1699: Korona Królestwa Polskiego, prowincja małopolska: województwo ruskie, województwo wołyńskie/Imperium Osmańskie
1699–1772: Korona Królestwa Polskiego, prowincja małopolska: województwo ruskie, województwo wołyńskie, województwo podolskie
1772–1795: Monarchia Habsburgów, Królestwo Galicji i Lodomerii (zabór austriacki)/Korona Królestwa Polskiego, prowincja małopolska: województwo wołyńskie
1795–1804: Monarchia Habsburgów, Królestwo Galicji i Lodomerii (zabór austriacki)/Imperium Rosyjskie: gubernia wołyńska (zabór rosyjski)
1804–1867: Cesarstwo Austrii, Królestwo Galicji i Lodomerii (zabór austriacki)/Imperium Rosyjskie: gubernia wołyńska (zabór rosyjski)
1867 – listopad 1918: Austro-Węgry, Królestwo Galicji i Lodomerii (zabór austriacki)/Imperium Rosyjskie: gubernia wołyńska (zabór rosyjski)
Listopad 1918 – lipiec 1919 - Zachodnioukraińska Republika Ludowa (de facto)
1919^[a](1923)^[b]-1945: Rzeczpospolita Polska: województwo tarnopolskie, województwo wołyńskie
1944^[a](1945)^[b]–1991: ZSRR, Ukraińska SRR: obwód tarnopolski
od 1991: Ukraina: obwód tarnopolski

Podział administracyjny na rejony

Do 17 lipca 2020 roku obwód tarnopolski dzielił się na 17 rejonów: borszczowski, brzeżański, buczacki, czortkowski, husiatyński, kozowski, krzemieniecki, łanowiecki, monasterzyski, podhajecki, podwołoczyski, szumski, tarnopolski, trembowelski, zaleszczycki, zbaraski, zborowski oraz 4 miasta wydzielone: Brzeżany, Czortków, Krzemieniec, Tarnopol.

W wyniku reformy podziału administracyjnego zmniejszono z 490 do 136 liczbę rejonów na Ukrainie^[3]. Od 17 lipca 2020 roku obwód tarnopolski dzieli się na 3 rejony^[4]:

Największe miasta

Miasto	ukraińska nazwa	Zaludnienie 5 grudnia 2001
Tarnopol	Тернопіль (Ternopil)	227 755
Czortków	Чортків (Czortkiw)	29 057
Krzemieniec	Кременець (Kremeneć)	22 051
Brzeżany	Бережани (Bereżany)	17 617
Trembowla	Теребовля (Terebowla)	13 661
Zbaraż	Збараж	13 228
Buczacz	Бучач	12 549
Borszczów	Борщів (Borszcziw)	11 382
Zaleszczyki	Заліщики (Zaliszczyky)	10 125

Zabytki

Zamki, m.in. zamek Zbaraskich w Zbarażu, zamek Tarnowskich w Tarnopolu, zamek Budzanowskich w Budzanowie, zamek Lanckorońskich w Nagórzance, zamek Potockich w Potoku Złotym, zamek w Skałacie oraz pozostałości zamku królewskiego w Krzemieńcu, twierdzy Okopy Świętej Trójcy, zamku Kalinowskich w Sidorowie, zamku Zbaraskich w Tokach, zamku Buczackich w Buczaczu, zamku Sieniawskich w Brzeżanach i zamku w Czortkowie
Pałace, m.in. pałac Koniecpolskich w Jazłowcu, pałac Wiśniowieckich i Mniszchów w Wiśniowcu, pałac Badenich w Koropcu, pałac Lanckorońskich w Strusowie, pałac Korytowskich w Płotyczy, pałac Lewickich w Chorostkowie, pałac w Białokrynicy
Polskie kościoły, m.in. kościół św. Ignacego Loyoli i św. Stanisława Kostki w Krzemieńcu, klasztor bernardynów z kościołem śś. Antoniego i Jerzego w Zbarażu, kościół Dominikanów w Tarnopolu, kościół Św. Trójcy i klasztor Misjonarzy w Mikulińcach, kościół św. Stanisława w Zaleszczykach, kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu, kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Brzeżanach, kościół Świętej Trójcy w Okopach, kościół św. Stanisława biskupa i męczennika w Czortkowie
Dom Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu, współcześnie siedziba Muzeum Juliusza Słowackiego
Polskie cmentarze, m.in. cmentarz miejski w Buczaczu
Ratusz w Buczaczu
Pomniki zwycięskich bitew pod Hodowem i pod Podhajcami
Willa Józefa Piłsudskiego w Zaleszczykach
Cerkwie z czasów I Rzeczypospolitej, m.in. cerkwie Podwyższenia Krzyża Świętego i Narodzenia Pańskiego w Tarnopolu, cerkiew św. Mikołaja w Buczaczu i Ławra Poczajowska

Edukacja

W obwodzie tarnopolskim działają 32 uczelnie wyższe, najważniejsze z nich:

Pozostałe informacje

Na terenie obwodu znajdują się gniazda rodowe polskich rodów magnackich: Buczackich (Buczacz), Wiśniowieckich (Wiśniowiec) i Zbaraskich (Zbaraż).
Spośród największych miast obwodu miastami królewskimi Korony Królestwa Polskiego były Krzemieniec^[9] i Trembowla^[10], a prywatnymi miastami szlacheckimi były Tarnopol, Czortków, Brzeżany, Zbaraż i Buczacz.
W Hodowie miała miejsce w 1694 bitwa, w której Polacy odparli najazd ok. 100-krotnie liczniejszej armii tatarskiej. W 1695 wystawiono w miejscu bitwy pomnik, który przetrwał do naszych czasów.
W Krzemieńcu w 1805 Tadeusz Czacki założył Liceum Krzemienieckie, jedno z najsłynniejszych polskich liceów.
W pobliżu wsi Strzałkowce na południu obwodu znajduje się Jaskinia Jeziorna.

Uwagi

↑ ^a ^b de facto
↑ ^a ^b de iure

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [online] [dostęp 2021-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-26] (ukr.).
↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 4 декабря 1939 года об образовании Волынской, Дрогобычской, Львовской, Ровенской, Станиславской и Тарнопольской областей в составе Украинской ССР (Сборник законов СССР и указов Президиума Верховного Совета СССР. 1938 г. — июль 1956 г / под ред. к. ю. н. Мандельштам Ю. И. — Москва: Государственное издательство юридической литературы, 1956, s. 52)
↑ Polski Instytut Spraw Międzynarodowych Kolejny krok do decenralizacji na Ukrainie
↑ Прийнято Постанову "Про утворення та ліквідацію районів". Інформаційне управління Апарату Верховної Ради України. Опубліковано 17 липня 2020 (ua)
↑ [1] (ukr.)
↑ [2] (ukr.)
↑ [3] (ukr.)
↑ [4] (ukr.)
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 171.

Linki zewnętrzne

[df-3] de facto

[di-4] de iure

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [online] [dostęp 2021-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-26] (ukr.).

[2] Указ Президиума Верховного Совета СССР от 4 декабря 1939 года об образовании Волынской, Дрогобычской, Львовской, Ровенской, Станиславской и Тарнопольской областей в составе Украинской ССР (Сборник законов СССР и указов Президиума Верховного Совета СССР. 1938 г. — июль 1956 г / под ред. к. ю. н. Мандельштам Ю. И. — Москва: Государственное издательство юридической литературы, 1956, s. 52)

[5] Polski Instytut Spraw Międzynarodowych Kolejny krok do decenralizacji na Ukrainie

[6] Прийнято Постанову "Про утворення та ліквідацію районів". Інформаційне управління Апарату Верховної Ради України. Опубліковано 17 липня 2020 (ua)

[7] [1] (ukr.)

[8] [2] (ukr.)

[9] [3] (ukr.)

[10] [4] (ukr.)

[11] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.

[12] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 171.

[1]

[2]

[a]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]