Ilustracja
Ilustracja (łac. illustratio rozjaśnienie, unaocznienie) – obraz, fotografia, rysunek, rycina lub inny element graficzny dodany do napisanego lub wydrukowanego tekstu (książka, artykuł prasowy, hasło encyklopedyczne), mający za zadanie go uzupełniać, objaśniać albo zdobić[1]. Ilustracja nawiązuje do myśli, historii, tekstu literackiego lub do codziennego życia, jej rolą jest wyjaśnienie i dookreślenie tematu, a także dokumentacja i analiza danego problemu[2].
Ilustracje wykonywane są za pomocą technik reprodukcyjnych, występujących w danej epoce.
W szerszym znaczeniu ilustracją może być także ornament w postaci inicjału, bordiury czy winiety, w odpowiedni sposób nawiązujący do charakteru książki[3].
Początki ilustracji książkowej to iluminacje i miniatury, jeszcze wcześniej ilustracje stosowano między innymi w starożytnym Egipcie do uzupełniania hieroglifów. Najsłynniejszym dziełem z tej epoki jest Księga Umarłych. Książkom drukowanym towarzyszył drzeworyt, miedzioryt, litografia, staloryt, obraz wykonany za pomocą druku offsetowego i światłodruku[3].
Rodzaje ilustracji
edytujPodział ilustracji według funkcji
edytuj- zdobnicza (ornamenty takie jak inicjały, bordiury, ramki, nagłówki, finaliki, winiety oraz karty tytułowe),
- interpretacyjna (wyjaśniająca treść, np. w podręcznikach i encyklopediach),
- ekspresywna (w utworach fabularnych),
- dokumentalna (ikonografia),
- autoteliczna (zastępującą tekst wobec jego niewystarczalności),
- opisująca (ilustracje w książkach dla dzieci)[3].
Podział ilustracji ze względu na rodzaj wyrażonej treści
edytuj- ilustracja jednostkowa – prezentuje jeden, pojedynczy obiekt,
- ilustracja o treści ogólnej:
- egzemplifikacyjna – przedstawia jeden okaz, uznany za przykładowy dla całej grupy obiektów (przykład),
- ekstensjonalna – ukazuje wszystkie elementy danego zbioru, cały zakres,
- intensjonalna – abstrakcyjna, przedstawia w sposób uschematyzowany istotne cechy właściwe wszystkim elementom zbioru[4].
Podział ilustracji ze względu na stosunek obrazu do tekstu
edytuj- obraz powyżej tekstu – ilustracja daje to, czego tekst dać nie może,
- obraz na płaszczyźnie tekstu – ilustracja daje to, o czym mowa w tekście,
- obraz poniżej tekstu – ilustracja wnosi własne wartości, rozszerza walory znaczeniowe i ekspresyjne tekstu, pełni funkcje bibliologiczne, istotne dla książki jako wytworu artystycznego[5].
Style i kierunki w ilustracji
edytujWiek XVIII i XIX, czyli klasycyzm, charakteryzowały się prostotą, monumentalną formą, nie korzystano z kolorów. Podstawowym elementem ilustracji jest linia, która powinna oddawać rzeczowy obraz. W romantyzmie, w pierwszej połowie XIX wieku, pojawiły się motywy baśniowe, religijne i ludowe. Charakterystyczną cechą tego okresu jest upoetyzowanie wiejskiego życia. W drugiej połowie zaczęto podkreślać elementy przyrody, a sama ilustracja stała się sentymentalna i bardziej teatralna. Realizm, który miał swój początek w drugiej połowie XIX wieku, wprowadził malarskie i rysunkowe serie. Secesja natomiast dążyła do nowości – ilustracje z tego okresu cechują się przesadą, pomysłowością i dziwnością. Modnymi elementami były motywy florystyczne i zwierzęce. W impresjonizmie ilustracja była mało popularna, ponieważ nie chciano odwracać nią uwagi od warstwy tekstowej. Jednak kiedy się pojawiała, nie była związana z tekstem. W pierwszej połowie XX wieku tendencją był wzrost estetyki ilustracji, a najbardziej popularna techniką jest drzeworyt, wykorzystywany jako reakcja wobec masowo stosowanym technikom fotochemicznym[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2021, ISBN 978-83-7399-825-4, OCLC 1302474008 [dostęp 2023-02-13].
- ↑ Anna Steliga, Dla kogo „Inna” książka? Rola obrazu w książce według studentów Wydziału Sztuki na Uniwersytecie Rzeszowskim. Przegląd wybranych prac, 2018 (BIBLIOTEKARZ PODLASKI), ISSN 2544-8900 [dostęp 2023-02-13].
- ↑ a b c Aleksander Birkenmajer, Encyklopedia wiedzy o książce, Zakład Narod. im. Ossolińskich, 1971, OCLC 1019977913 [dostęp 2019-01-28].
- ↑ Maria Jagodzińska, Obraz w procesach poznania i uczenia się, Warszawa 1991.
- ↑ Jan Trzynadlowski, Edytorstwo : tekst, język, opracowanie, Wyd. 3., uzup, Warszawa: Wydawn. Naukowo-Techniczne, 1983, ISBN 83-204-0560-2, OCLC 27197473 [dostęp 2023-02-13].
- ↑ Helena Szwejkowska, Wybrane zagadnienia z dziejów książki XIX-XX wieku, Państwowe Wydawn. Nauk, 1981, ISBN 83-01-00118-6, OCLC 11053132 [dostęp 2019-01-28].