Zagóźdź (gmina)

Zagóźdź

gmina wiejska
1867–1939[1]
Państwo	Polska
Województwo	warszawskie
Powiat	warszawski
Data powstania	13 stycznia 1867
Data likwidacji	1 kwietnia 1939
Siedziba	Wólka Zerzeńska Zagóźdź
brak współrzędnych

Zagóźdź (pocz. Zagość lub Zagoźdź) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1867–1939 w Warszawskiem. Siedzibą gminy były kolejno Wólka Zerzeńska^[2] i Zagóźdź (obecnie część Warszawy)^[3].

Gmina Zagóźdź powstała 13 stycznia 1867 roku w związku z reformą gminną w Królestwie Polskim. Należała do powiatu warszawskiego w guberni warszawskiej^[4][5][6].

W okresie międzywojennym gmina Zagóźdź należała do powiatu warszawskiego w województwie warszawskim.

1 stycznia 1925 z części obszaru gminy Zagóźdź utworzono nową gminę Falenica Letnisko^[7]:

• Falenica-Wille,
• Józefów,
• Emilianów,
• Miedzeszyn-Wille,
• Zbójna Góra-Radość,
• Kaczy Dół,
• Macierowe Bagno oraz t.zw. "Laski-Osady", czyli część lasów dóbr Wilanów, położona w gminie Zagóźdź.

20 października 1933 gminę Zagóźdź podzielono na 12 gromad (podano skład gromad)^[8]:

• Błota – Błota (w.), Błota (kol.), Błota (f.) i Zatrzebie (kol. letn.),
• Borków – Borków (w.) i Borków (kol.),
• Dębinka – Dębinka (os.), Świdry Małe (letn.), Świdry Małe (f.), Cieślinek (os.), Dworek (kol.), Emilianów (letn. wille), Urzecze (w.) i Towarzystwo Falenica,
• Julianów – Julianów (w.), Karolew (w.), Skrzypki (w.) i Falenica Stara (w.),
• Las – Las (w.) i Bluszcze (w.),
• Miedzeszyn – Miedzeszyn (w.), Miedzeszyn (f.), Ziętówka (os.) i Jasna (os.),
• Nowa Wieś – Nowa Wieś (w.),
• Świdry Małe – Świdry Małe (w.),
• Wólka Zerzeńska – Wólka Zerzeńska (w.), Wólka Zerzeńska (f.), Borków Dworski (w.) i Kuligów (w.),
• Zagóźdź – Zagóźdź (w.), Zagóźdź (kol.), Ursynówek (os.) i Marysin (os.),
• Zbytki – Zbytki (w.),
• Zerzeń – Zerzeń (w.), Zerzeń (kol.) i Arszemanówka (os.).

9 grudnia 1933 do gminy Zagóźdź z gminy Wawer w tymże powiecie włączono^[9]:

• gromadę Zastów (wieś Zastów, kolonię Sadul i folwark Zastów o nazwie hipotecznej „Dobra Wilanowskie-Zastów folwark”)
• z gromady Wawer – osadę Wawer Nowy położoną po południowo-wschodniej stronie szosy Warszawa-Mińsk Mazowiecki,
• z gromady Wawer – tereny parcelacyjne o nazwie hipotecznej Marysin Wawerski położone po prawej stronie szosy Warszawa-Mińsk Mazowiecki.
• z gromady Gocławek – część osady Gocławek położoną po prawej (południowo-wschodniej) stronie szosy Warszawa-Mińsk Mazowiecki
• tereny parcelacyjne o nazwie hipotecznej „Adamówka Wilanowska”,
• tereny o nazwie hipotecznej „Działki Anin Wawerski”.

25 marca 1938 w gminie Zagóźdź utworzono gromadę Nowy Wawer z miejscowości Nowy Wawer, części osady Gocławek położonej po prawej (południowo-wschodniej) stronie szosy Warszawa–Mińsk Mazowiecki (pozostała część Gocławka została w gminie Wawer, stanowiąc odrębną gromadę) oraz kolonii Zastów, wyłączonych z gromady Zastów w gminie Zagóźdź^[10].

Gminę Zagóźdź zniesiono 1 kwietnia 1939, a jej obszar włączono^[11]:

• do gminy Letnisko Falenica:
  • Błota,
  • Borków,
  • Dębinka
  • Julianów,
  • Miedzeszyn (Wieś),
  • Nowa Wieś,
  • Świdry Małe,
  • Wólka Zerzeńska,
  • Zagóźdź;
• do gminy Wawer:
  • Las,
  • Nowy Wawer,
  • Zastów,
  • Zbytki,
  • Zerzeń.