Władysław Kowalenko

Władysław Kowalenko

Data i miejsce urodzenia	9 września 1884 Miński Litewski
Data i miejsce śmierci	15 czerwca 1966 Poznań
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia sztuki
Alma Mater	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Doktorat	1925
Profesura	1950
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Ziem Zachodnich Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wyższa Szkoła Handlu Morskiego< /br>Instytut Zachodni
Odznaczenia

Władysław Kowalenko (ur. 28 sierpnia^?/9 września 1884 w Mińsku Litewskim, zm. 15 czerwca 1966 w Poznaniu) – historyk, archeolog, marynista.

Władysław Kowalenko urodził się 9 września 1884 w Mińsku Litewskim w rodzinie urzędnika bankowego Franciszka i Heleny z Brzozowskich^[1][2]. Od 1918 był żonaty z Józefą Maculewicz (1° voto Szrejber, 1884–1966^[3]). Pozostawił córki: Halinę (ur. 1922^[4]) i Krystynę (ur. 1929)^[2].

W Wilnie spędził dzieciństwo. Wydalony przez władze carskie z wilczym biletem z gimnazjum w Wilnie maturę uzyskał jako ekstern w 1908, gimnazjum w Rosławlu, gub. smoleńskiej^[1]. Był oficerem armii rosyjskiej w latach 1904–1917^[2] (brał m.in. udział w wojnie rosyjsko-japońskiej)^[5]. W 1913 na uniwersytecie w Petersburgu rozpoczął studia na wydziale historyczno-filologicznym. W 1918 zorganizował polskie gimnazjum w Święcianach, a we wrześniu 1920 roku został z nim ewakuowany do Torunia^[2]. W 1921 roku osiadł w Poznaniu, gdzie na Uniwersytecie Poznańskim kontynuował studia historyczne. W 1925 doktoryzował się u Kazimierza Tymienieckiego na podstawie rozprawy pt. Geneza udziału stołecznego miasta Wilna w sejmach Rzeczypospolitej, a następnie pod kierunkiem Józefa Kostrzewskiego habilitował się z zakresu archeologii na podstawie pracy Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnohistorycznej w VII–XII w.^[6][2]. Uczył historii w gimnazjum Ignacego Paderewskiego (1921–1926), a później do 1939 w gimnazjum Gotthilfa Bergera oraz w Liceum Handlowym i na Wyższym Kursie Nauczycielskim. Od 1925 działał również w Lidze Morskiej i Kolonialnej^[2]. Na okręg poznański był w jej zarządzie, a później wszedł do Zarządu Głównego, w którym do 1939 stał na czele Sekcji Wychowania Młodzieży (m.in. obok generała Mariusza Zaruskiego)^[2]. Politycznie był związany z narodową demokracją^[7].

W latach 1932–1936 prezes Zarządu Okręgu Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych na województwo bydgoskie i poznańskie^[2].

Podczas okupacji przebywał w Warszawie, gdzie był współzałożycielem Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich (1940)^[2][8] oraz w jego ramach organizatorem Tajnego Instytutu Morskiego (1942)^{[2][5][9][10]}. W Warszawie nauczał również w tajnym III gimnazjum miejskim oraz walczył w powstaniu warszawskim. W marcu 1945 po powrocie do Poznania uczestniczył w odbudowie UP i prowadził na nim w latach 1945–1948 wykłady z zakresu historii żeglugi morskiej, a później był do 1950 kontraktowym profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem jedynej w Polsce katedry zajmującej się tymi zagadnieniami^[2]. W latach 1945–1948 kierował równocześnie Wyższą Szkołą Handlu Morskiego w Gdyni i Sopocie^[11], która została założona z jego inicjatywy, a w 1950 przeszedł do pracy w Instytucie Zachodnim w Poznaniu^[2]. Kontynuował badania nad żeglugą Słowian i portami wczesnośredniowiecznymi Słowiańszczyzny Zachodniej, które publikowane były w latach 1950–1955 w „Przeglądzie Zachodnim”. W 1954 objął kierownictwo sekretariatu naukowego Słownika starożytności słowiańskich i włożył ogromny wysiłek organizacyjny w to wydawnictwo^[2]. W 1960 przeszedł na emeryturę, ale pełnił nadal funkcję jednego z głównych redaktorów Słownika.

Zmarł 15 czerwca 1966 w Poznaniu i został pochowany 18 czerwca 1966 na cmentarzu Junikowskim (pole 20-7-4)^[12][2].

• Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 lipca 1955)^[13]

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 366. ISBN 83-01-02722-3.