Wiązów

Wiązów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ratusz w Wiązowie (2011)
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	strzeliński
Gmina	Wiązów
Prawa miejskie	1252
Burmistrz	Jerzy Krochmalny
Powierzchnia	9,16 km²
Wysokość	141 – 161[potrzebny przypis] m n.p.m.
Populacja (01.01.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 2280; 248,9 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 71
Kod pocztowy	57-100 oraz 57-120
Tablice rejestracyjne	DST
	Położenie na mapie gminy Wiązów Wiązów
	Położenie na mapie Polski Wiązów
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Wiązów
	Położenie na mapie powiatu strzelińskiego Wiązów
	50°48′55″N 17°12′13″E/50,815278 17,203611
TERC (TERYT)	0217054
SIMC	0987437
	Urząd miejskipl. Wolności 37; 57-120 Wiązów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Wiązów (łac. Vansovia, niem. Wansen) – miasto leżące na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie strzelińskim, nad Oławą, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wiązów. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2280 mieszkańców^[2] (809. miejsce w kraju).

Nazwa

Znaczenie nazwy miejscowości nie jest jednoznaczne i istnieją dwie teorie na ten temat. Pierwsza wywodzi ją od polskiej nazwy oznaczającej drzewo „wiąz”^[3], a druga od zwierzęcia „wąż”^[4]. Obie przytacza śląski pisarz Konstanty Damrot w swojej pracy o śląskim nazewnictwie z 1896 roku wydanej w Bytomiu we fragmentach – „von wiąz – Ulme (...) auch von wąż – die Schlange (...)”^[4].

Podaje on także trzy nazwy: dwie polskie „Wiąz”, „Więzów” oraz niemiecką „Wansen”. Cytuje również szereg nazw zanotowanych w średniowiecznych, łacińskich dokumentach: 1155 Venzovici oraz Wenzouici, 1227 Wanzow, 1483 Wanzaw^[4]. Miejscowość wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1285 roku wydanym przez kancelarię biskupa wrocławskiego Tomasza gdzie zanotowano ją w zlatynizowanej, staropolskiej formie – „Wansow”^[5] W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Wansena^[6].

Podobne pochodzenie nazwy podaje również Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najwcześniejszą zanotowaną nazwę miejscowości Wanzow podając jej znaczenie „Ulmen oder Rusterort” – „miejscowość wiązu, brzostu”^[3]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod nazwą łacińską Vansovia oraz nazwą zgermanizowaną Wansen^[7].

Historia

W trakcie archeologicznych badań ratowniczych na rynku w Wiązowie natrafiono na ślady niewielkiego cmentarzyska z wczesnego okresu kultury lateńskiej^[8]. Pierwsze wzmianki o Wiązowie pochodzą z roku 1155, była to wtedy wieś należąca do kapituły wrocławskiej^[9]. Prawa miejskie w nowej lokacji^[10] otrzymał w roku 1252 z nadania księcia Henryka III Białego^[9]. W 1337 r. książę śląski Bolko podarował królowi czeskiemu Janowi miasto Wiązów w powiecie oławskim, a w akcie darowizny wspomniano zamieszkujących tam Żydów. W roku 1353 pojawia się informacja o pobycie w mieście niejakiej Racheli. Miasto było położone na lokalnym szlaku handlowym ze Strzelina do Brzegu, od roku 1352 było pod panowaniem czeskim, a od 1742 pod pruskim^[9]. W 1910 r. Wiązów otrzymał połączenie kolejowe z Brzegiem. W 1933, a więc w roku dojścia do władzy Adolfa Hitlera, społeczność żydowska miasta liczyła 9 osób i podlegała gminie synagogalnej w Oławie^[11].

14 lutego 1945 r. zajęty przez wojska 52 armii I Frontu Ukraińskiego^[12] i przyłączony do Polski. Zniszczony w ok. 30%. Jego dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.

W roku 1997 została uruchomiona nowoczesna oczyszczalnia ścieków zrealizowana na podstawie najnowocześniejszych opracowań Politechniki Wrocławskiej.

Według danych GUS z 31 grudnia 2013 r. miasto liczyło 2327 mieszkańców^[13]. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2280 mieszkańców^[2].

Położenie

Główną rzeką miasta jest Oława. Inne, mniejsze cieki wodne to Babica, Łękawka i Młynówka – wszystkie uchodzące do Oławy na terenie miasta.

Młyn wodny na odnodze rzeki Oława należący niegdyś do dóbr biskupich

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[14]:

miasto
Kościół pw. św. Mikołaja, z XIII w., przebudowany w XV w., XVIII w., i w l. 1914–1917
wieża ratusza, z lat 1574–1585
budynki prepozytury dóbr biskupich, ul. Biskupicka 3 i 3a, z pierwszej połowy XVIII w.:
- dom zarządcy
- budynek mieszkalno-gospodarczy.

inne zabytki:

ratusz z 1840 r.
kościół ewangelicki z lat 1845–1847, po 1945 r. zrujnowany i wyburzony.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2013^[13]

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	2327	100	1 216	52,2	1 111	47,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	254		133		121

Piramida wieku mieszkańców Wiązowa w 2014 roku^[15].

Ludzie związani z Wiązowem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Wiązowem.

Transport

Główną drogą kołową jest przebiegająca przez miasto droga krajowa nr 39. Przebiega tędy również nieczynna obecnie linia kolejowa nr 304 ze stacją kolejową Wiązów.

Wiązów w kulturze

Niektóre sceny seriali Warto kochać (2005–2006) oraz Rajskie klimaty (2009) były realizowane w Wiązowie.

Religia

Kościół łaciński:
- parafia św. Mikołaja

Przypisy

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ ^a ^b ^c ^d GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
↑ ^a ^b HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 9, OCLC 456751858 (niem.).
↑ ^a ^b ^c Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 180.
↑ Grünhagen 1870 ↓, s. 219.
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 182. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ Knie 1830 ↓, s. 1056.
↑ PrzemysławP. Dulęba PrzemysławP., Groby kultury lateńskiej z Wiązowa na Dolnym Śląsku, „Archeologia Polski”, 2021 (6), s. 93-117, ISSN 0003-8180 .
↑ ^a ^b ^c Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, s. 389. ISBN 83-213-4366-X.
↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 98
↑ Historia społeczności – Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2017-11-22] .
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 803
↑ ^a ^b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 150. [dostęp 2012-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Wiązów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

Bibliografia

Colmar Grünhagen: Codex Diplomaticus Silesiae T.9 Urkunden der Stadt Brieg. Breslau: Josef Max & COMP., 1870.
Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).

JózefJ. Pilch JózefJ., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, ISBN 83-213-4366-X, OCLC 69480077 .

Linki zewnętrzne

Więzów 2 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 441 .

[gus2022-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[populacja-2] GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).

[Adamy-3] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 9, OCLC 456751858 (niem.).

[Damrot-4] Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 180.

[CITEREFGrünhagen1870219-5] Grünhagen 1870 ↓, s. 219.

[6] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 182. ISBN 978-83-910595-2-4.

[CITEREFKnie18301056-7] Knie 1830 ↓, s. 1056.

[8] PrzemysławP. Dulęba PrzemysławP., Groby kultury lateńskiej z Wiązowa na Dolnym Śląsku, „Archeologia Polski”, 2021 (6), s. 93-117, ISSN 0003-8180 .

[pilch-9] Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, s. 389. ISBN 83-213-4366-X.

[dolnyslask-10] Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 98

[11] Historia społeczności – Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2017-11-22] .

[12] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 803

[ludnosc_grudzien2013-13] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII

[14] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 150. [dostęp 2012-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[populacja2016-15] Wiązów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Miasta	Wiązów
Wsie	Bryłów Bryłówek Częstocice Gułów Janowo Jaworów Jędrzychowice Jutrzyna Kalinowa Kłosów Kowalów Krajno Księżyce Kucharzowice Kurów Łojowice Miechowice Oławskie Ośno Stary Wiązów Wawrzęcice Wawrzyszów Witowice Wyszonowice Zborowice
Osady	Kurowskie Chałupy
Przysiółki wsi	Kalina Kęszyce Węgłów

Miasta	Strzelin Wiązów
Gminy miejsko-wiejskie	Strzelin Wiązów
Gminy wiejskie	Borów Kondratowice Przeworno

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Strzelin Wiązów
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Borek Strzeliński (do 1954) Borów Głęboka (do 1954) Gnojna (do 1954) Kondratowice Kowalów (do 1954) Krzywina (do 1954) Kuropatnik (do 1954) Nowolesie (do 1954) Prusy (do 1954) Przeworno Strzelin (od 1973) Wąwolnica (do 1954) Wiązów (od 1973) Zielenice (do 1954)
Gromady (1954–72)	Biały Kościół (1960–72) Borek Strzeliński (1954–72) Borów (1954–72) Brożec (1954–59) Dankowice (1954–59) Gębice (1954–59) Gnojna (1954 →) Kondratowice (1954–72) Krzywina (1954–61) Kuropatnik (1954–72) Łojowice (1954–72) Ostrężna (1954–59) Pęcz (1954–59) Przeworno (1954–72) Sarby (1954–72) Siemianów (1954–59) Stary Wiązów (1954–72) Strzelin (1960–72) Zarzyca (1954–72) Zielenice (1954–72)