Rdestnica

Rdestnica
	; Rdestnica przeszyta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	rdestnicowate
Rodzaj	rdestnica
	Nazwa systematyczna
	Potamogeton L.; Sp. Pl. 126. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Potamogeton natans L.
Synonimy
	Buccaferrea Bubani; Hydrogeton Lour.; Peltopsis Raf.; Spirillus J.Gay;
	Buccaferrea Bubani; Hydrogeton Lour.; Peltopsis Raf.; Spirillus J.Gay;
	Homonimy
	Potamogeton Walter = Myriophyllum
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rdestnica (Potamogeton L.) – rodzaj roślin wodnych z rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae). Należy do niego 90 gatunków i co najmniej 70 mieszańców^[4]. Rodzaj jest kosmopolityczny, przy czym najbardziej zróżnicowany jest w strefie umiarkowanej na półkuli północnej. W Polsce występuje 18 gatunków i liczne mieszańce^[5]. Są to rośliny wód słodkich i słabo zasolonych, odgrywające ważną rolę w ekosystemach wodnych.

Rośliny wykorzystywane są jako paszowe, kłącza zawierające skrobię są jadalne, niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne w stawach i akwariach. Potamogeton diversifolius jest rośliną włóknodajną – z włókien tego gatunku sporządzane są sieci rybackie^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj jest niemal kosmopolityczny^[4], przy czym najbardziej zróżnicowany na półkuli północnej^[6]. W Ameryce Północnej rosną 33 gatunki^[7], w Europie 22^[6], w Chinach 20^[8].

W Polsce rośnie (wszystkie jako rośliny rodzime) 18 gatunków i liczne mieszańce^[5].

Gatunki flory Polski^[5]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[5], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

rdestnica alpejska Potamogeton alpinus Balb.
rdestnica Berchtolda Potamogeton berchtoldii Fieber
rdestnica bamberska Potamogeton × bambergensis G.Fisch. ≡ Potamogeton acutifolius Link
rdestnica bezogonkowa Potamogeton × assidens Z.Kaplan, Zalewska-Gał. & Ronikier ≡ Potamogeton × nervigerus Wolfg.
rdestnica błyszcząca Potamogeton rutilus Wolfg.
rdestnica drobna Potamogeton pusillus L.
rdestnica fałdowana Potamogeton × undulatus Wolfg.
rdestnica gesnacka Potamogeton × gessnacensis G.Fisch.
rdestnica jeżogłówkolistna Potamogeton × sparganiifolius Laest. ex Fr.
rdestnica kędzierzawa Potamogeton crispus L.
rdestnica lśniąca Potamogeton × nitens Weber
rdestnica nawodna Potamogeton nodosus Poir.
rdestnica oliwkowa Potamogeton × olivaceus Baagøe ex G.Fisch.
rdestnica ostrolistna Potamogeton acutifolius Link
rdestnica pływająca Potamogeton natans L.
rdestnica podługowata Potamogeton polygonifolius Pourr.
rdestnica połyskująca Potamogeton lucens L.
rdestnica przeszyta Potamogeton perfoliatus L.
rdestnica stępiona Potamogeton obtusifolius Mert. & W.D.J.Koch
rdestnica szczeciolistna Potamogeton friesii Rupr.
rdestnica ściśniona Potamogeton compressus L.
rdestnica tępawa Potamogeton × subobtusus Hagstr.
rdestnica trawiasta Potamogeton gramineus L.
rdestnica wydłużona Potamogeton praelongus Wulfen
rdestnica włosowata Potamogeton trichoides Cham. & Schltdl.
rdestnica wąskolistna Potamogeton × angustifolius J.Presl
rdestnica wepska Potamogeton × vepsicus A.A.Bobrov & Chemeris
rdestnica wierzbolistna Potamogeton × salicifolius Wolfg.
rdestnica zabarwiona Potamogeton coloratus Hornem.
rdestnica zmiennolistna Potamogeton × fluitans Roth

Dotychczas wyróżniane w ramach rodzaju gatunki flory Polski rdestnica grzebieniasta Potamogeton pectinatus L. i rdestnica nitkowata Potamogeton filiformis Pers. obecnie są zaliczane do rodzaju stuckenia Stuckenia jako stuckenia grzebieniasta i stuckenia nitkowata^[4]^[5].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne, wieloletnie lub jednoroczne, całkowicie zanurzone lub z liśćmi pływającymi po powierzchni wody^[8]. Pędy wykształcone w postaci kłącza lub wzniesionych łodyg^[7]. Łodygi cylindryczne lub spłaszczone, rzadko płaskie^[8].
Liście: Ulistnienie naprzemianległe, rzadko naprzeciwległe. Przylistki błoniaste, wolne lub częściowo zrośnięte z pochwą liściową. Liście wszystkie jednakowe – zanurzone lub dwupostaciowe – z odmiennymi liśćmi pływającymi i zanurzonymi. Liście zanurzone siedzące lub ogonkowe, równowąskie lub lancetowate, całobrzegie, ząbkowane lub piłkowane. Liście pływające ogonkowe, skórzaste, lancetowate do jajowatych lub szeroko eliptyczno-podługowatych^[8]. Pływające liście zawsze z kutykulą przynajmniej na górnej stronie^[7].
Kwiaty: Zebrane w kłos, wyrastający na pędzie kwiatostanowym wierzchołkowo lub pachwinowo, wynurzony, pływający lub zanurzony w czasie kwitnienia. Okwiat czterokrotny, wolny, przysadkopodobny i drobno poszarpany. Pręciki 4, zrośnięte z okwiatem u nasady. Główki pręcików siedzące, dwukomorowe. Słupki (1-)4 (lub 5), wolne, o znamionach siedzących lub osadzonych na krótkich szyjkach, główkowatych lub tarczowatych^[8].
Owoce: Pestkowiec z mięsistym egzokarpem i zdrewniałym endokarpem. Zarodek spiralny lub zakrzywiony, rzadko prosty. Bielmo nieobecne^[8].

Biologia i ekologia

Rdestnice to rośliny wodne zasiedlające wody słodkie lub brachiczne^[8]. Odgrywają ważną rolę w ekosystemach tworząc siedliska bytowania wielu organizmów i służąc jako rośliny pokarmowe, stabilizują też osady denne i przyśpieszają wytrącanie nanosu niesionego przez wodę^[7]. Ich ryzosfera zasiedlana jest przez bakterie nitryfikacyjne^[6]. Gatunki wieloletnie zimują w postaci kłączy, bulwek lub turionów tworzonych na pędach^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae) w obrębie rzędu żabieńcowców (Alismatales) należących do jednoliściennych^[2]. W zależności od ujęcia systematycznego podrodzaj Potamogeton subg. Coleogeton bywa tu włączany lub wyodrębniany jako rodzaj siostrzany – stuckenia Stuckenia^[9].

Wykaz gatunków (z wyłączeniem gatunków zaliczanych do rodzaju stuckenia Stuckenia)^[4]

Potamogeton × absconditus Z.Kaplan, Fehrer & Hellq.
Potamogeton acutifolius Link – rdestnica ostrolistna
Potamogeton × aemulans Z.Kaplan, Hellq. & Fehrer
Potamogeton alpinus Balb. – rdestnica alpejska
Potamogeton amplifolius Tuck.
Potamogeton × anguillanus Koidz.
Potamogeton × angustifolius J.Presl – rdestnica wąskolistna
Potamogeton antaicus Hagstr.
Potamogeton × apertus Miki
Potamogeton × attenuatus Hagstr.
Potamogeton australiensis A.Benn.
Potamogeton × belorussicus D.Dubovik
Potamogeton × bennettii Fryer
Potamogeton berchtoldii Fieber – rdestnica Berchtolda
Potamogeton bicupulatus Fernald
Potamogeton biformis Hagstr.
Potamogeton × billupsii Fryer
Potamogeton × biwaensis Miki
Potamogeton × cadburyae Dandy & G.Taylor
Potamogeton chamissoi A.Benn.
Potamogeton cheesemanii A.Benn.
Potamogeton chongyangensis W.X.Wang
Potamogeton × clandestinus A.A.Bobrov, Zalewska-Gal. & Chemeris
Potamogeton × cognatus Asch. & Graebn.
Potamogeton coloratus Hornem. – rdestnica zabarwiona
Potamogeton compressus L. – rdestnica ściśniona
Potamogeton confervoides Rchb.
Potamogeton × confinis Hagstr.
Potamogeton crispus L. – rdestnica kędzierzawa
Potamogeton cristatus Regel & Maack
Potamogeton delavayi A.Benn.
Potamogeton dentatus Hagstr.
Potamogeton distinctus A.Benn.
Potamogeton diversifolius Raf.
Potamogeton × drepanoides Z.Kaplan
Potamogeton drummondii Benth.
Potamogeton epihydrus Raf.
Potamogeton × exilis Z.Kaplan & Uotila
Potamogeton × fauriei (A.Benn.) Miki
Potamogeton × faxonii Morong
Potamogeton ferrugineus Hagstr.
Potamogeton floridanus Small
Potamogeton × fluitans Roth – rdestnica zmiennolistna
Potamogeton foliosus Raf.
Potamogeton fontigenus Y.H.Guo, X.Z.Sun & H.Q.Wang
Potamogeton × franconicus G.Fisch.
Potamogeton friesii Rupr. – rdestnica szczeciolistna
Potamogeton fryeri A.Benn.
Potamogeton gayi A.Benn.
Potamogeton × gessnacensis G.Fisch. – rdestnica gesnacka
Potamogeton gramineus L. – rdestnica trawiasta
Potamogeton × griffithii A.Benn.
Potamogeton groenlandicus Hagstr.
Potamogeton × grovesii Dandy & G.Taylor
Potamogeton × hagstromii A.Benn.
Potamogeton × haynesii Hellq. & G.E.Crow
Potamogeton × heslop-harrisoni i W.A.Clark
Potamogeton heterocaulis Z.S.Diao
Potamogeton hillii Morong
Potamogeton hoggarensis Dandy
Potamogeton illinoensis Morong
Potamogeton × inbaensis Kadono
Potamogeton × jacobsii Z.Kaplan, Fehrer & Hellq.
Potamogeton × kamogawaensis Miki
Potamogeton kashiensis Z.S.Diao
Potamogeton × khuzestanicus S.Abbasi, Afsharz. & Dinarvand
Potamogeton × kyushuensis Kadono & Wiegleb
Potamogeton lacunatifolius Papch.
Potamogeton × lanceolatus Sm.
Potamogeton × leptocephalus Koidz.
Potamogeton linguatus Hagstr.
Potamogeton × lintonii Fryer
Potamogeton lucens L. – rdestnica połyskująca
Potamogeton × luxurians Z.Kaplan
Potamogeton maackianus A.Benn.
Potamogeton × maemetsiae Zalewska-Gal. & Ronikier
Potamogeton mandschuriensis (A.Benn.) A.Benn.
Potamogeton marianensis Cham. & Schltdl.
Potamogeton × mariensis Papch.
Potamogeton montevidensis A.Benn.
Potamogeton montezumawellensis Ricketson, G.M.Ricketson & Greenawalt
Potamogeton × mysticus Morong
Potamogeton natans L. – rdestnica pływająca
Potamogeton × navicularis Hagstr.
Potamogeton × nericius Hagstr. – rdestnica nerycyjska
Potamogeton × nervigerus Wolfg. – rdestnica bezogonkowa
Potamogeton × nitens Weber – rdestnica lśniąca
Potamogeton nodosus Poir. – rdestnica nawodna
Potamogeton × nomotoensis Kadono & T.Nog.
Potamogeton oakesianus J.W.Robbins
Potamogeton obtusifolius Mert. & W.D.J.Koch – rdestnica stępiona
Potamogeton ochreatus Raoul
Potamogeton octandrus Poir.
Potamogeton × ogdenii Hellq. & R.L.Hilton
Potamogeton × olivaceus Baagøe ex G.Fisch. – rdestnica oliwkowa
Potamogeton × orientalis Hagstr.
Potamogeton oxyphyllus Miq.
Potamogeton papuanicus G.Wiegleb
Potamogeton paramoanus R.R.Haynes & Holm-Niels.
Potamogeton parmatus Hagstr.
Potamogeton parvifolius Buchenau
Potamogeton perfoliatus L. – rdestnica przeszyta
Potamogeton × philippinensis A.Benn.
Potamogeton polygonifolius Pourr. – rdestnica podługowata
Potamogeton polygonus Cham.
Potamogeton praelongus Wulfen – rdestnica wydłużona
Potamogeton × prussicus Hagstr.
Potamogeton × pseudofriesii Dandy & G.Taylor
Potamogeton × pseudosarmaticus Papch.
Potamogeton pulcher Tuck.
Potamogeton pusillus L. – rdestnica drobna
Potamogeton quinquenervius Hagstr.
Potamogeton × rectifolius A.Benn.
Potamogeton richardii Solms
Potamogeton richardsonii (A.Benn.) Rydb.
Potamogeton × ripensis Baagøe
Potamogeton × rivularis Gillot
Potamogeton robbinsii Oakes
Potamogeton rutilus Wolfg. – rdestnica błyszcząca
Potamogeton × salicifolius Wolfg. – rdestnica wierzbolistna
Potamogeton sarmaticus Mäemets
Potamogeton × saxonicus Hagstr.
Potamogeton × schreberi G.Fisch.
Potamogeton schweinfurthii A.Benn.
Potamogeton sclerocarpus K.Schum.
Potamogeton × scoliophyllus Hagstr.
Potamogeton × serrulifer Z.Kaplan
Potamogeton sibiricus A.Benn.
Potamogeton skvortsovii Klinkova
Potamogeton solomonensis G.Wiegleb
Potamogeton × sparganiifolius Laest. ex Fr. – rdestnica jeżogłówkolistna
Potamogeton × spathulatus Schrad. ex W.D.J.Koch & Ziz
Potamogeton spirilliformis Hagstr.
Potamogeton spirillus Tuck.
Potamogeton stenostachys K.Schum.
Potamogeton strictifolius A.Benn.
Potamogeton suboblongus Hagstr.
Potamogeton × subrufus Hagstr.
Potamogeton × subsessilis Hagstr.
Potamogeton × sudermanicus Hagstr.
Potamogeton sulcatus A.Benn.
Potamogeton sumatranus Miq.
Potamogeton tennesseensis Fernald
Potamogeton tenuicaulis F.Muell.
Potamogeton tepperi A.Benn.
Potamogeton × torssanderi (Tiselius) Dörfl.
Potamogeton × tosaensis Kadono, Horii & T.Yaman.
Potamogeton tricarinatus F.Muell. & A.Benn.
Potamogeton trichoides Cham. & Schltdl. – rdestnica włosowata
Potamogeton tubulatus Hagstr.
Potamogeton ulei K.Schum.
Potamogeton × undulatus Wolfg. – rdestnica fałdowana
Potamogeton uruguayensis A.Benn. & Graebn.
Potamogeton × variifolius Thore
Potamogeton vaseyi J.W.Robbins
Potamogeton × vepsicus A.A.Bobrov & Chemeris – rdestnica wepska
Potamogeton × versicolor Z.Kaplan, Hellq. & Fehrer
Potamogeton wrightii Morong
Potamogeton × yamagataensis Kadono & Wiegleb
Potamogeton zosteriformis Fernald

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-23] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Potamogeton L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-27].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 138-139, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 748, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d Potamogeton Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-12-27].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Potamogeton Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-12-27].
↑ Charlotte Lindqvist, Jan De Laet, Robert R. Haynes, Lone Aagesen, Brian R. Keener, Victor A. Albert. Molecular phylogenetics of an aquatic plant lineage, Potamogetonaceae. „Cladistics”. 22, 6, s. 568-588, 2006. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2006.00124.x.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-23] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].

[powo-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Potamogeton L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-27].

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 138-139, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 748, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[america-7] Potamogeton Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-12-27].

[china-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Potamogeton Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-12-27].

[9] Charlotte Lindqvist, Jan De Laet, Robert R. Haynes, Lone Aagesen, Brian R. Keener, Victor A. Albert. Molecular phylogenetics of an aquatic plant lineage, Potamogetonaceae. „Cladistics”. 22, 6, s. 568-588, 2006. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2006.00124.x.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]