Pademelon czerwononogi
| Thylogale stigmatica[1] | |||
| (Gould, 1860) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
pademelon czerwononogi | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Pademelon czerwononogi[10], pademelon rudonogi[11] (Thylogale stigmatica) – gatunek ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae).
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1860 roku brytyjski zoolog John Gould nadając mu nazwę Halmaturus stigmaticus[2]. Miejsce typowe to Point Cooper, na północ od Rockingham Bay, Queensland, Australia[2][12][13][14]. Holotyp to skóra i poważnie uszkodzona czaszka dorosłego samca o sygnaturze BMNH 60.11.13.1 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[15].
Badania genetyczne przeprowadzone w XXI wieku ujawniły złożony wzór różnicowania w obrębie całego zasięgu występowania, w tym dowody na hybrydyzację między niektórymi liniami rodowodymi[13]. Populacje z południowo-wschodniej Australii (wilcoxi) są genetycznie najbardziej odrębne i mogą stanowić odrębny gatunek[13]. Natomiast populacje z półwyspu Jork (coxenii) i południowo-wschodniej Nowej Gwinei (oriomo) są słabo zróżnicowane i może być uzasadnione nie uznawania ich za podgatunki[13]. W celu rozwiązania tych kwestii konieczne jest przeprowadzenie kompleksowych badań dotyczących zmienności morfologicznej oraz pobranie dodatkowych próbek genetycznych[13].
Tradycyjnie rozpoznano cztery podgatunki[16][13]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
| Podgatunek | Oryginalna nazwa | Autor i rok opisu | Miejsce typowe | Holotyp |
|---|---|---|---|---|
| T. s. coxenii | Halmaturus coxenii | J.E. Gray, 1866 | Port Albany, Cape York, Queensland, Australia[17]. | Skóra i poważnie uszkodzona czaszka dorosłego samca (lektotyp, sygn. BMNH 66.4.23.1) z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; zebrany przez angielskiego przyrodnika Charlesa Coxena[18]. |
| T. s. oriomo | Macropus coxenii oriomo | Tate & Archbold, 1935 | Wuroi, rzeka Oriomo, Papua Zachodnia, Papua-Nowa Gwinea[19]. | Skóra i czaszka dorosłego samca (sygn. AMNH 104429) z kolekcji Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej; zebrany 2 lutego 1934 roku przez amerykańskiego zoologa Richarda Archbolda[20]. |
| T. s. wilcoxi | Halmaturus wilcoxi | McCoy, 1866 | Rzeka Richmond, Nowa Południowa Walia, Australia[19]. | Skóra z czaszką w jej wnętrzu samicy (sygn. NMV C7083) z kolekcji Museums Victoria; zebrany przez australijskego kolekcjonera Jamesa Wilcoxa[21]. |
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Thylogale: gr. θυλακος thulakos ‘wór’; γαλεή galeē lub γαλή galē ‘łasica’[22].
- stigmatica: gr. στιγμα stigma, στιγματος stigmatos ‘punkt, tatuaż’, od στιζω stizō ‘tatuować’[23].
- coxenii: Charles Coxen (1809–1876), angielski przyrodnik (szwagier Johna Goulda), osadnik i parlamentarzysta w Australii[3][24].
- oriomo: rzeka Oriomo, Papua Zachodnia, Papua-Nowa Gwinea[7][25].
- wilcoxi: James Fowler Wilcox (1823–1881), angielsko-australijski kolekcjoner i przedsiębiorca[4][26].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Pademelon czerwononogi występuje w zależności od podgatunku[13].
- T. stigmatica stigmatica – północno-wschodnie i środkowe wybrzeże Queenslandu od Cooktown do Proserpine w północno-wschodniej Australii.
- T. stigmatica coxenii – półwysep Jork na północ od Coen w północno-wschodnim Queensland.
- T. stigmatica oriomo – region Trans-Fly w południowej Papui-Nowej Gwinei.
- T. stigmatica wilcoxi – środkowe i południowo-wschodnie wybrzeże Queensland na południe od Wyong, na środkowym wybrzeżu Nowej Południowej Walii w Australii.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) samic 38,6–52 cm, samców 47–53,6 cm, długość ogona samic 30,1–45,5 cm, samców 37,2–47,3 cm; masa ciała samic 2,5–4,2 kg, samic 3,7–6,8 kg[16][27]. Futro grube i miękkie, wierzch szarobrązowy z żółtymi pręgami na biodrach, spód kremowy. Policzki, ramiona, zewnętrzne i wewnętrzne strony kończyn tylnych czerwonobrązowe. Ogon stosunkowo krótki i gruby. Nietypowa budowa trzeciego dolnego siekacza świadczy o bardzo bliskim pokrewieństwie z pozostałymi gatunkami rodzaju Thylogale.
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Środowisko życia
[edytuj | edytuj kod]Lasy deszczowe lub wilgotne lasy twardolistne z gęstym podszyciem. Na Nowej Gwinei również lasy w pobliżu bagien lub gęsto zadrzewiona sawanna.
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten tworzy liczne korytarze w podszyciu leśnym. Żywi się głównie opadłymi liśćmi, jagodami, trawami, storczykami i paprociami. Prowadzą samotny tryb życia. Są aktywne od późnego popołudnia do wczesnego rana.
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[9].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Thylogale stigmatica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c J. Gould: The mammals of Australia. Cz. 2. London: Printed by Taylor and Francis, pub. by the author, 1863, s. ryc. 33–34. (ang.).
- ↑ a b J.E. Gray. Notes on some Mammalia from Port Albany (Cape York Peninsula), North Australia, with the descriptions of some new species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1866, s. 220, ryc. xxv, 1866. (ang.).
- ↑ a b F. McCoy. On a new species of Halmaturus from East Australia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 18 (106), s. 322, 1866. (ang.).
- ↑ De Vis 1885 ↓, s. 110.
- ↑ De Vis 1885 ↓, s. 111.
- ↑ a b G.H.H. Tate & R. Archbold. An apparently new race of wallabies from southern New Guinea. „American Museum novitates”. 804, s. 1, 1935. (ang.).
- ↑ a b E.M.O. Laurie & J.E. Hill: List of land mammals of New Guinea, Celebes and adjacent islands 1758–1952. London: British Museum, 1954, s. 102. (ang.).
- ↑ a b S. Burnett, M. Ellis, Thylogale stigmatica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-16] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 17, 18. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ J.H. Reichholf & G. Steinbach (red.); autorzy tekstów: J. Diller, S. Graf, W. Hagen, H. Hagen, U. Heckner-Bisping, P. Hey-Reidt, K. Janke, E. Keller, B.P. Kremer, J. Markl, B. Markl, H.F. Moeller, J.H. Reichholf, M. Schmitt, A. Sigl & U. Weinhold: Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Horyzont, 2001, s. 45, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2. (pol.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Thylogale stigmatica. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
- ↑ a b c d e f g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 94. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Thylogale stigmatica (Gould, 1860). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-10]. (ang.).
- ↑ Subspecies Thylogale stigmatica stigmatica (Gould, 1860). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-10]. (ang.).
- ↑ a b M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 699–700. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ Jackson i Groves 2015 ↓, s. 149.
- ↑ G.H.H. Tate. Notes on the types of certain early described species of monotremes, marsupials, Muridae and bats from the Indo-Australian region. „American Museum novitates”. 1061, s. 5, 1940. (ang.).
- ↑ a b Jackson i Groves 2015 ↓, s. 150.
- ↑ M.A. Lawrence. Catalog of Recent mammal types in the American Museum of Natural History. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 217, s. 16, 1993. (ang.).
- ↑ J.M. Dixon. Catalogue of mammal types (Class Mammalia) in the National Museum of Victoria, Australia. „Memoirs of the National Museum of Victoria”. 31, s. 107, 1970. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 678, seria: North American Fauna. (ang.).
- ↑ Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 221, OCLC 637083062 (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, coxenii [dostęp 2023-08-10].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, oriomo [dostęp 2023-08-10].
- ↑ J.P.. The late mr J. F. Wilcox. „Clarence and Richmond Examiner and New England Advertiser”. 21 (1658), s. 2, kol. 3, 1881. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 63. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ch.W. De Vis. On apparently new species of Halmaturus. „The Proceedings of the Royal Society of Queensland”. 1, s. 107–112, 1885. (ang.).
- S.M. Jackson & C.P. Groves: Taxonomy of Australian Mammals. Clayton South: CSIRO Publishing, 2015, s. 1–529. ISBN 978-1-486-30012-9. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).