Potica
 Przekrój przez poticę | |
| Rodzaj | |
|---|---|
| Kuchnia | |
| Miejsce powstania | |
| Obróbka żywności | |
Potica (słoweń. slovenska potica) – jedna z tradycyjnych potraw kuchni słoweńskiej; rodzaj zawijanego ciasta drożdżowego w kształcie pierścienia, z wytrawnym bądź słodkim nadzieniem (najczęściej składającym się z orzechów włoskich, rodzynek lub estragonu), wypiekanego w charakterystycznej okrągłej formie (potičnik)[1].
Podobna potrawa o nazwie Putize/Potize znana jest również w Austrii[2]. Od 2021 roku nazwa slovenska potica jest zarejestrowana w Unii Europejskiej jako gwarantowana tradycyjna specjalność[1].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Będąca w powszechnym użyciu od początku XVIII wieku nazwa ciasta potica, jak również jej odnotowywane wcześniej formy – povitica, povtica oraz potvica[3] – pochodzą od czasownika poviti oznaczającego w języku słoweńskim „zawijać”, „owijać”, co odnosi się do sposobu przygotowywania ciasta[3][4]. Określenie slovenska potica pochodzi natomiast z II połowy XIX wieku[3].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Tradycyjna, chroniona prawem slovenska potica jest zawijanym ciastem drożdżowym wypiekanym w okrągłym naczyniu o nazwie potičnik, wykonanym z gliny, porcelany lub metalu, o minimalnej średnicy wynoszącej 14 cm[5], z płaskim dnem i gładkimi lub ryflowanymi brzegami oraz zwężającą się ku górze tuleją w środkowej części[6]. Ciasto jest przekładane słodkim lub wytrawnym nadzieniem, którego wyróżnia się pięć rodzajów[7]:
- z rodzynkami,
- z orzechami włoskimi,
- z orzechami włoskimi i rodzynkami,
- z estragonem,
- z estragonem, twarogiem i śmietaną.
Za poticę najbardziej charakterystyczną dla Słowenii uchodzi wersja z nadzieniem estragonowym, natomiast jednym z najstarszych znanych rodzajów tego ciasta jest potica z nadzieniem miodowym (niezarejestrowana jako gwarantowana tradycyjna specjalność)[5].
Slovenska potica znana jest na obszarze całej Słowenii, gdzie podawana jest podczas uroczystości rodzinnych oraz świąt Bożego Narodzenia i Wielkiejnocy[5]. Danie popularne jest także wśród słoweńskiej diaspory np. w Stanach Zjednoczonych czy Kanadzie[4]. Potica została również wspomniana w trakcie nieformalnej rozmowy powitalnej między papieżem Franciszkiem a pierwszą damą USA Melanią Trump podczas wizyty prezydenta Stanów Zjednoczonych Donalda Trumpa w Watykanie w maju 2017 roku[8][9][4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Najstarsze wzmianki o cieście povitica pochodzą z wydawanych w latach 1575 i 1577 prac Primoža Trubara, autora pierwszych wydanych w języku słoweńskim książek[5]. W wydanej w 1689 roku księdze „Świetność Księstwa Krainy” autorstwa Janeza Vajkarda Valvasora zamieszczono najstarszy, ale różniący się od współczesnego, przepis na poticę, które to ciasto zaliczono do tradycyjnych potraw bożonarodzeniowych[4][5]. W 1799 roku ukazała się z kolei pierwsza słoweńskojęzyczna książka kucharska, w której określenia potica użyto w odniesieniu do charakterystycznego sposobu formowania walca z ciasta[5]. W następnych dziesięcioleciach w miarę publikacji kolejnych książek poświęconych kuchni słoweńskiej (m.in. autorstwa Andreja Zamejica, Magdaleny Pleiweis czy Felicity Kalinšek), jak również w okresie po I wojnie światowej, liczba receptur na ciasto potica systematycznie rosła aż do ponad 105 znanych obecnie rodzajów w zależności od użytego nadzienia[10].
W kwietniu 2021 roku slovenska potica została zarejestrowana w Unii Europejskiej jako gwarantowana tradycyjna specjalność (klasa 2.27. Chleb, ciasto, ciastka, wyroby cukiernicze, herbatniki i inne wyroby piekarnicze)[11].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Potica w wersji z nadzieniem miętowym, z tyłu po lewej widoczny potičnik
-
Potica z nadzieniem orzechowo-cynamonowym
-
Potica jako element śniadania wielkanocnego (powyżej i na prawo od talerza)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wniosek o rejestrację nazwy ↓, s. 1.
- ↑ Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) ↓, s. 1.
- ↑ a b c Wniosek o rejestrację nazwy ↓, s. 2.
- ↑ a b c d Sara Kališnik, Is it pizza? No, it’s potica! [online], Slovenian Kitchen, 5 marca 2022 [dostęp 2023-05-12] (ang.).
- ↑ a b c d e f Wniosek o rejestrację nazwy ↓, s. 7.
- ↑ Wniosek o rejestrację nazwy ↓, s. 1–2.
- ↑ Wniosek o rejestrację nazwy ↓, s. 1–6.
- ↑ Carmen Fishwick, Is it pizza? No, it’s potica: the pope gives Melania Trump food for thought, „The Guardian”, 24 maja 2017, ISSN 0261-3077 [dostęp 2023-05-13] (ang.).
- ↑ „Czym go karmisz?” Franciszek zaskakuje żonę Trumpa, a świat poznaje... poticę [online], Wprost, 24 maja 2017 [dostęp 2023-05-13] (pol.).
- ↑ Wniosek o rejestrację nazwy ↓, s. 1, 7.
- ↑ Slovenska potica [online], eAmbrosia – rejestr chronionych oznaczeń geograficznych UE, 22 kwietnia 2021 [dostęp 2023-05-12].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2021/656 z dnia 21 kwietnia 2021 r. rejestrujące w rejestrze gwarantowanych tradycyjnych specjalności nazwę („Slovenska potica” (GTS)) [online], EUR-Lex [dostęp 2023-05-13] (pol.).
- Wniosek o rejestrację nazwy zgodnie z art. 50 ust. 2 lit. b) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych (2020/C 110/11) [online], EUR-Lex [dostęp 2023-05-12] (pol.).