Szczerzec
 Kościół pw. św. Stanisława w Szczercu | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Obwód | |||
| Rejon | |||
| Powierzchnia |
2,49 km² | ||
| Wysokość |
268 m n.p.m. | ||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||
| Kod pocztowy |
81161 | ||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||
 49°38′34,79″N 23°51′11,38″E/49,642997 23,853161
| |||
Szczerzec (ukr. Щирець) – osiedle typu miejskiego w rejonie pustomyckim obwodu lwowskiego Ukrainy nad potokiem Szczerek; 5659 mieszkańców (2022)[1], w 2001 było ich 5496[2].
Znajdują tu się stacja kolejowa Szczerzec II oraz przystanek kolejowy Szczerzec I, położone na linii Lwów – Stryj – Batiowo.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Najprawdopodobniej już w XII wieku istniał tutaj ruski gród warowny, który został zniszczony podczas najazdów tatarskich w XIII w[a].
W 1391 r. Jan Tarnowski (zm. 1409), wojewoda sandomierski i starosta ruski ufundował parafię katolicką, a w 1397 miejscowość otrzymała prawa miejskie z rąk króla Polski Władysława Jagiełły.
W XVI i XVII wieku miejscowość kilkakrotnie była niszczona przez najazdy tatarskie, oraz przez wielki pożar w 1638 roku. W tym okresie Szczerzec zasłynął z wyrobu gipsu i wapna.
W 1772 w wyniku pierwszego rozbioru Polski miasto (należące wtedy do Potockich) weszło w skład Galicji. W XIX wieku działały tutaj kamieniołomy i wytwórnia gipsu.
4 listopada 1937 została ustalona nowa nazwa dla miejscowej placówki edukacyjnej: Publiczna Szkoła Powszechna I stopnia im. 19 P. P. Odsieczy Lwowa w Szczercu[3].
W czerwcu 1941 roku około trzydziestu więźniów zostało zamordowanych przez NKWD w Szczercu, a ich zwłoki ukryto w stodole miejscowego probostwa[4]. Pod okupacją niemiecką w Polsce Szczerzec został pozbawiony praw miejskich, stając się siedzibą wiejskiej gminy Szczerzec[5]. Niemcy wywieźli prawie całą ludność żydowską do obozu zagłady w Bełżcu. 2 kwietnia 1944 roku miejscowość została napadnięta przez nacjonalistów ukraińskich, którzy zamordowali kilkudziesięciu Polaków.
W latach 1940–1941 i 1944–1959 siedziba rejonu szczerzeckiego.
Obecnie Szczerzec jest jednym z większych skupisk ludności polskiej, działa tutaj oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[6].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława, murowany o charakterze obronnym, najprawdopodobniej z przełomu XIV/XV wieku, czynny nieprzerwanie przez cały okres po II wojnie światowej. Proboszczem tutejszej parafii w latach 1929–1953 był ks. Ludwik Zawada. W 1955 r. funkcję tę przejął ks. Ludwik Seweryn, który przyjechał tu po odbyciu 10-letniego wyroku w łagrach na Syberii[7]. Nad wejściem do kościoła marmurowa tablica z 1934 roku upamiętniająca 500-tną rocznicę śmierci Władysława Jagiełły, nieco wyżej druga tablica z 1910 roku z czarnego marmuru upamiętniająca 500-tną rocznicę bitwy pod Grunwaldem. We wnętrzu kościoła znajduje się niemal kompletne przedwojenne wyposażenie, oraz wmurowana w 1996 roku tablica upamiętniająca generała Stanisława Maczka
- cerkiew pw. św. Trójcy z XVI wieku, z przylegającą do niego XVI wieczną drewnianą dzwonnicą
- cerkiew pw. Narodzenia Bogurodzicy, najprawdopodobniej z XVI wieku, po raz pierwszy odbudowana w 1662 po najazdach tatarskich, obecny wygląd otrzymała w 1892, gruntownie odnowiona ze składek dobroczynnych w latach 30 XX wieku ze niszczeń wojennych. Położona na wschód od Szczerca na wzgórzu nad ul. Zolotohirską do Piasek.
- cmentarz katolicki, założony najprawdopodobniej z końcem XVIII wieku
W dwudziestoleciu międzywojennym w Szczercu istniał pomnik wystawiony przez architekta A. Stobieckiego, upamiętniający poległych Polaków podczas Wielkiej Wojny.
Kamienna Góra – od 2018 r.
Urodzeni w Szczercu
[edytuj | edytuj kod]- Józef Antoniak – polski dowódca wojskowy, kapitan Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i obrony z września '39,
- Hryhorij Maciejko – działacz Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, zabójca ministra Bronisława Pierackiego,
- Stanisław Maczek – polski dowódca wojskowy, generał broni Wojska Polskiego,
- Josef Theomim – rabin Frankfurtu nad Odrą, uczony.
Starostowie szczerzeccy
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. (ukr.).
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu lwowskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
- ↑ Nadanie nazwy szkole w Szczercu. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 11, s. 759, 25 listopada 1937.
- ↑ Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991, s. 277. ISBN 83-85195-15-7.
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej
- ↑ Kościół rzymskokatolicki archidiecezji lwowskiej na terenie obwodu lwowskiego z wyjątkiem Lwowa w latach 1945–1991. Część 3 [online], Nowy Kurier Galicyjski, 24 stycznia 2022 [dostęp 2023-05-27] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Szczerzec 1.) miasto, powiat lwowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 851., s. 851-854.
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
