Soława Frankońska

Soława Frankońska

Rzeka koło Zamku Saaleck koło Hammelburga
Kontynent	Europa
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Bawaria
Lokalizacja	Dolna Frankonia
Rzeka
Długość	136 km
Powierzchnia zlewni	2764,82 km²[1] km²
Źródło
Miejsce	koło Bad Königshofen im Grabfeld w Grabfeldzie
Wysokość	313 m n.p.m.
Współrzędne	50°17′57″N 10°35′40″E/50,299167 10,594444
Ujście
Recypient	Men
Miejsce	koło Gemünden
Wysokość	211 m n.p.m.
Współrzędne	50°03′21,5″N 9°41′06,0″E/50,055972 9,685000
Szlak 136 koło Bad Königshofen im Grabfeld w Grabfeldzie 313 m n.p.m. 96 Bad Neustadt ? 0 → Men koło Gemünden 211 m n.p.m.
Położenie na mapie Bawarii źródło ujście
Położenie na mapie Niemiec źródło ujście
Hasło w Wikisłowniku

Soława Frankońska (niem. Fränkische Saale) – mierząca około 135 km rzeka, prawy dopływ Menu w Dolnej Frankonii, w Bawarii (Niemcy).

Soława Frankońska ma swój początek koło Grabfeld, na wschód (ew. południowy wschód) od Bad Königshofen. Rzeka powstaje przez połączenie dwóch potoków.

Potok północny zaczyna się ok. 1,7 km na wschód od Alsleben (część Trappstadt), przy drodze do Gompertshausen. Wypływa z ocembrowanego źródła Saalbrunnen, leżącego na wysokości 313 m n.p.m. u podnóży 390 metrowej góry Kapellenberg. Pierwsze, piaskowcowe ocembrowanie z 1940 zostało w 1973 przebudowane i osiągnęło w 1985 swoją dzisiejszą, reprezentatywną formę. Tablica z brązu wykonana przez Künstlers Erich Husemann z Trappstadt w Saalbrunnen, informuje od 1987 o znaczeniu rzeki.

Niewiele kilometrów na południe źródło ma drugi z potoków (Salzloch) źródłowych Frankońskiej Soławy. Źródło leży koło Heckenmühle, koło Obereßfeld (dzielnicy Sulzdorf an der Lederhecke). Aż do połączenia z północnym potokiem, nosi on nazwy Saalegraben lub Dagigbach.

Od miejsca połączenia obu potoków niedaleko Bad Königshofen, płynie w kierunku południowo-zachodnim, wzdłuż południowo-wschodniej krawędzi Rhön. Rzeka przepływa m.in. przez Bad Neustadt, Bad Bocklet, Bad Kissingen i Hammelburg, a w Gemünden wpływa od północnego wschodu do Menu.

Dorzecze Soławy ma rozmiar 2765 km². Jej kilometraż postępuje od ujścia do Menu (0,00 km Soławy, 211,0 km Menu) aż po źródła koło Alsleben (135,0 km Soławy)

Pierwsze zapisy o Soławie Frankońskiej pochodzą z 777 r: rzeka była wymieniona jako Sala i Salu w księdze Urkundenbuch Fuldalski. Pojęcia te, o ogólnikowym znaczeniu płynące wody można znaleźć już w pracach greckiego geografa Strabona (około 64 p.n.e. do 23 n.e.)

Soława była przez stulecia przekształcana przez ludzi, w celu lepszego wykorzystania Salletalu. Koryto zostało wyprostowane poprzez przebijanie zakoli. Na wielu odcinkach ujednolicano szerokość rzeki. Karczowano lasy łęgowe oraz umacniano brzegi. Budowano młyny wodne, małe elektrownie zaporowe i zapory przeciwpowodziowe, a dawne obszary zalewowe zabudowywano.

Zmiany te silnie wpłynęły na funkcjonalność ekologiczną rzeki. Zmiany w linii brzegowej i zapory zmieniają prędkość wody i jej przepuszczalność, niszczą środowisko rzeczno-leśne oraz umożliwiają bardziej niszczycielskie powodzie. Od kilku lat, w ramach projektu Urzędu gospodarki Wodnej w Schwienfurcie, prowadzone są działania mające na celu przywrócenie Frankońskiej Soławie przynajmniej częściowo jej dawne właściwości ekologiczne. Do prac tych należą m.in. rozbiórka umocnień brzegów, tworzenie potoków umożliwiających pokonanie zapór oraz sadzenie nowych lasów u brzegów rzeki.

W rzece występuje wiele gatunków ryb^[2], m.in.: węgorze, kleńe, jaźe, lipinie, pstrągi, ślizy, brzany, różanki, leszcze, strzeble, okonie, kiełby, jelce, szczupaki, jazgarze, głowacze, świnki, płoć, wzdręgi, miętus pospolityy oraz lustrzenie. Bardzo rzadko występuje też Rak sygnałowy.

Ze śladów po wysokiej wodzie, jakie można zaobserwować na ścianach historycznych budynków niektórych miast wynika, że najbardziej narażone na regularne powodzie są centra Bad Kissingen, Westheim bei Hammelburg, Wolfsmünster i Gemünden. W Bad Kissingen jest zalewane często kilka razy rocznie. Historyczne centrum miasta zostało jednak zabezpieczone przez budowę wałów przeciwpowodziowych.

Pomiary wysokości lustra wody są wykonywane w Bad Kissingen (poziom Prinzregentenbau) i Wolfsmünster (poziom Saalebrücke). Dane pomiarowe są rozpowszechniane przez Urząd Gospodarki wodnej w Schweinfurcie.

Do XIV wieku dorzecze Soławy było o wiele gęściej porośnięte lasami niż obecnie, szczególnie w okolicach Rhön i Grabfeldu. Większe obszary leśne, co z tym idzie – chłonnej ściółki leśnej, oddawały wodę opadową równomierniej niż obszary trawiaste. Z tego powodu ilość wody płynącej rzeką była kiedyś znacznie większa niż obecnie – normalny poziom wody w rzece był porównywalny z obecnymi podtopieniami. Obszary zalewowe pokryte były głównie terenami podmokłymi i bagnistymi. Przebycie tych terenów było trudne, a dla wozów i ciężkiej jazdy nie możliwe poza utwardzonymi drogami. Dodatkowym utrudnieniem w przy pokonaniu rzeki była niewielka ilość mostów i brodów. Na rzece żegluga istniała już w roku 790, co można wywnioskować ze wpisu w Rocznikach Królestwa Franków z tego roku. Karol nadał już w 777 swoje nadsoławskie posiadłości – Hammelburg i okoliczne ziemie, klasztorowi Fulda, umożliwiając mu tym samym kontrolę ruchu okrętowego na brodzie w Hammelburgu oraz pobieranie z niego cła.

Od 1878 zawitały na Soławie parowce. Spółka Saaleschifffahrt GmbH posiada obecnie dwa, zwane potocznie Dampferle statki, które kursują w Bad Kissingen od Rosengarten do Saliny. Statki te obecnie nazywają się Kissingen (wybudowany w 1926) i Saline (1964), a kursy nimi odbywają się co cztery godziny w tygodniu i co dwie w weekendy.

Przed budową Saalbrücke w 1121 jedyną możliwością przebycia rzeki w okolicach Hammelburga był bród. Silnie umocnione miasto, leżące na ziemiach należących do klasztoru Fulda, kontrolowało przebiegające w pobliżu drogi z Włoch przez Augsburg, Szwabia, Würzburg do Kassel oraz do Holandii i portów Bałtyckich. Pośrodku pięciołukowego, kamiennego mostu znajdowała się baszta. Następnym bastionem był leżący na lewym brzegu rzeki zamek Schloss Saaleck, który chronił przeprawę od południa. Wielokrotne próby zajęcia miasta, mostu i Sallecku przez wojska biskupa Hermana I von Lobdeburg w latach 1224 – 1265 okazały się bezowocne. Także próby jego następców nie powiodły się. Spór ten ciągnął się przez prawie dwa stulecia, aż do aż do decyzji, wydanej w 1552 przez Maksymiliana I Habsburga potwierdzonej orzeczeniem Sądu Kameralnego Rzeszy, na korzyść Fuldy. Regulacja ta utrzymała się aż do włączenia Hammelburga do Królestwo Bawarii w 1816. Później rozebrano także basztę na moście.

W 1945, pod koniec II wojny światowej most został częściowo wysadzony przez niemieckich saperów. Uszkodzenia uniemożliwiły wprawdzie przejazd, lecz nie były na tyle poważne by nie dało się odbudować mostu. Jednak zamiast tego rozebrano historyczną budowlę i w 1952 ukończono całkowicie nowy most z żelbetu. Most ten łączy eleganckim łukiem brzegi Soławy po dzień dzisiejszy.

Wzdłuż dolnej części Frankońskiej Soławy przebiega linia kolejowa zwana Saaletalbahn. Łączy Bad Kissingen z Gemünden przez m.in. Hammelburg i Gräfendorf. Do 1997 istniała również linia w górnym biegu, łącząca Bad Neustadt z Bad Königshofen (Grabfeldbahn).

• rzeki w Niemczech

• Rhönklub e.V. (Hrsg.) Durch die Rhön. Verlag Parzeller, Fulda 2001, ISBN 3-7900-0327-1

• Urząd gospodarki wodnej w Bad Kissingen: szczegółowe informacje o Soławie (min. poziom wody w rzece). klimaprojekt-espace.bayern.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-27)]. (niem.)
• Informator dla kajakarzy na Soławie (niem.)