Jaź
| Leuciscus idus[1] | |||||
| (Linnaeus, 1758) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
jaź | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||||
 | |||||
Jaź[3] (Leuciscus idus) – gatunek słodkowodnej ryby karpiokształtnej z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Europa na wschód od Renu i na północ od Alp, oraz Azja. Występuje w wodach płynących, rzadziej stojących, oraz w słonawych wodach przy ujściach rzek. Żyje stadnie.
Cechy morfologiczne
[edytuj | edytuj kod]Osiąga 40–50 (maksymalnie 80) cm długości i 2 (maksymalnie 5) kg masy ciała. Ciało bocznie spłaszczone, lekko wygrzbiecone, pokryte małymi łuskami. Głowa mała, otwór gębowy w położeniu końcowym. Oczy duże. Grzbiet szaroniebieski lub ciemnozielony, boki srebrzyste, brzuch biały. Płetwy grzbietowa i ogonowa są szare, pozostałe żółtawe lub czerwonawe. Liczba łusek w linii nabocznej 55–61[4].
Odżywianie
[edytuj | edytuj kod]Żywi się owadami, mięczakami, skorupiakami a czasem także małymi rybami.
Rozród
[edytuj | edytuj kod]Dojrzewa płciowo w wieku 3–4 lat. Tarło odbywa wiosną (kwiecień – czerwiec), w tym czasie odbywa wędrówki w górę cieków. Trze się w miejscach o piaszczystym lub żwirowym podłożu, czasem silnie zarośniętych. Ikra jest przyklejana do podłoża lub roślinności. U samców występuje wysypka tarłowa. Jaź żyje 10–15 lat.
Interakcje międzygatunkowe
[edytuj | edytuj kod]Jest żywicielem ostatecznym przywr Phyllodistomum duplicatum, które zasiedlają jego cewkę moczową[5].
Znaczenie gospodarcze
[edytuj | edytuj kod]Gatunek poławiany gospodarczo i przez wędkarzy.
W stawach rybnych, sadzawkach parkowych i ogrodowych, jako ryba dekoracyjna hodowana jest ozdobna, złota odmiana jazia tzw. złota orfa[3] lub złoty jaź[3] (Leuciscus idus v. orpha). Jego ciało ma barwę pomarańczową lub czerwonawą, brzuch biały. Ma duże wymagania tlenowe, dużo wyższe niż złota rybka, dlatego trudno go hodować, a zwłaszcza rozmnażać.
Wędkarski wagowy rekord Polski: 5,10 kg, 82 cm (1973)[6].
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]| Wymiar ochronny | 25 cm |
| Okres ochronny | brak |
| Limit połowowy | 5 kg w ciągu doby[7] |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Leuciscus idus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Leuciscus idus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
- ↑ Atlas ryb [online], POLSKI ZWIĄZEK WĘDKARSKI, Koło Wałcz - Miasto [dostęp 2020-03-28].
- ↑ Virmantas Stunžėnas i inni, Discovery of adults of the gorgoderid trematode Cercaria duplicata with first morphological description, molecular identification and notes on host specificity, „Scientific Reports”, 14 (1), 2024, DOI: 10.1038/s41598-024-72921-y, ISSN 2045-2322, PMID: 39333174, PMCID: PMC11436660 [dostęp 2024-10-31] (ang.).
- ↑ Oficjalne rekordy Polski w połowie ryb (ze względu na wagę w kg) [online], Polski Związek Wędkarski [dostęp 2019-04-21] (pol.).
- ↑ Regulamin Amatorskiego Połowu Ryb PZW – 2011 (pdf)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
- Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7.
- Leuciscus idus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 11 czerwca 2009]
- Jerzy Lewczuk, Ogródek wodny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, ISBN 83-09-01596-8.