Mieczysław Orłowicz

Mieczysław Emil Orłowicz
	; Mieczysław Orłowicz (przed 1926)
Data i miejsce urodzenia	17 grudnia 1881 ; Komarno
Data i miejsce śmierci	4 października 1959 ; Warszawa
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	doktor
Edukacja	Kolegium Jezuickie w Chyrowie
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Nagrobek Mieczysława Orłowicza w alei zasłużonych na Starych Powązkach w Warszawie

Tablica pamiątkowa na wieży widokowej na Chełmcu

Mieczysław Emil Orłowicz (ur. 17 grudnia 1881 w Komarnie, zm. 4 października 1959 w Warszawie) – polski doktor prawa, urzędnik ministerialny II Rzeczypospolitej i Polski Ludowej, z zamiłowania krajoznawca i popularyzator turystyki. Autor licznych przewodników turystycznych. Założyciel Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie^[1].

Życiorys

W związku z pracą ojca, który był notariuszem, rodzina Orłowiczów często zmieniała miejsce zamieszkania, przenosząc się kolejno do Dębicy, Jarosławia, Sambora i Rymanowa. Znaczną część swojego dzieciństwa Mieczysław spędził w miasteczku Pruchnik niedaleko Jarosławia, u swojego dziadka Jana Krasickiego. Uczęszczał do gimnazjum w Jarosławiu, gimnazjum w Samborze i do kolegium jezuickiego w Chyrowie. Podczas pobytu rodziny Orłowiczów w Rymanowie (1895–1904) młody Mieczysław rokrocznie przyjeżdżał tam na wakacje. Na ten okres przypadły jego pierwsze spotkania z mapami (austriackie mapy wojskowe w skali 1:75 000) i przewodnikami turystycznymi (Przewodnik po austriackich kolejach państwowych)^[2], z którymi planował pierwsze samodzielne wycieczki górskie i bliższe podróże krajoznawcze. Młody Orłowicz przejawiał szczególne zainteresowanie geografią, historią, architekturą i etnografią okolic, w których aktualnie przebywał.

Absolwent Uniwersytetu Lwowskiego (ukończył prawo i historię sztuki). Był prezesem Akademickiej Ligi Antypojedynkowej we Lwowie^[3]. Był współzałożycielem Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie (1906), oraz organizował pierwszy Komitet Olimpijski w Polsce. Był autorem ponad stu przewodników turystycznych. Propagował także turystykę w Bieszczadach Wschodnich, na terenach wschodnich II RP, zaprojektował też przebieg wschodniej części Głównego Szlaku Karpackiego (Szlak wschodniobeskidzki)^[4]. Według stanu z 1914 był sekretarzem sekcji turystycznej Krajowego Związku Zdrojowisk i Uzdrowisk we Lwowie^[5]. Podczas I wojny światowej działał w komendzie skautowej, a w lipcu 1915 został komendantem skautu w Pradze powstałego przy tamtejszym Komitecie Wychodźców Galicyjskich^[6].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został urzędnikiem ministerialnym: od czerwca 1919 do 1932 sprawował stanowisko kierownika Samodzielnego Referatu dla Spraw Turystyki w Departamencie Ogólnym Ministerstwa Robót Publicznych (od 1925 Departament Drogowy MRP), a od 1932 do 1939 w randze radcy był kierownikiem referatu w Wydziale Turystyki Ministerstwa Komunikacji i pełnił to stanowisko także w pierwszych latach Polski Ludowej, od 1945 do 1952. W latach 1926–1929 był sekretarzem generalnym Polskiego Komitetu Olimpijskiego^{[potrzebny przypis]}. Był jednym z pomysłodawców ustanowienia Górskiej Odznaki Turystycznej.

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera Aleja Zasłużonych-1-102)^[7].

Materiały archiwalne Mieczysława Orłowicza znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-92^[8].

Wybrana twórczość

Ilustrowany przewodnik po Europie. Europa Wschodnia i Środkowa (Rosya, Austro-Węgry, Niemcy, Szwajcarya) (1914)
Ilustrowany przewodnik po Przemyślu i okolicy (Przemyśl 1917)
Ilustrowany przewodnik po Galicji, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim (Lwów 1919)
Jarosław. Jego przeszłość i zabytki (Lwów, Warszawa 1921)
Ilustrowany przewodnik po Spiszu, Orawie, Liptowie i Czadeckiem (Lwów 1921)
Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii (Lwów 1923)
Ilustrowany przewodnik po województwie pomorskiem (Lwów 1924)
Ilustrowany przewodnik po Gdańsku wraz z terytorjum Wolnego Miasta (Warszawa 1928)
Moje wspomnienia turystyczne (wybór i opracowanie: Ferens Wanda, przedmowa: Wroczyński Ryszard; wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków 1970)
Ilustrowany przewodnik po Wołyniu (Łuck 1929)

Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii był wznowiony w 1991 w ramach Biblioteki Borussii – seria wydawnicza Wspólnoty Kulturowej Borussii w Olsztynie. Jak napisał wcześniej o pierwszym wydaniu przewodnika Tadeusz Oracki, autor biografii Orłowicza „wymieniony przewodnik wobec braku odpowiedniego syntetycznego opracowania dziejów Warmii i Mazur, był przez wiele lat namiastką popularnej encyklopedii poświęconej tym regionom”. Opracowanie wznowionego wydania przez Grzegorza Jasińskiego, Andrzeja Rzempołucha i Roberta Trabę sprawiło, że przewodnik ten taką podręczną encyklopedią jest nadal.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 27 listopada 1929^[9] oraz 30 lipca 1948^[10]
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Złoty Krzyż Zasługi
Medal Rodła (1988, pośmiertnie, na wniosek Komisji Historii i Tradycji ZG PTTK)^[11]
Odznaka „Przodownik Pracy” (1 maja 1952)^[12]
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej”
Złota Honorowa Odznaka PTTK

Upamiętnienie

W uznaniu zasług Mieczysława Orłowicza jego imieniem nazwano przełęcz w Bieszczadach Zachodnich (przełęcz M. Orłowicza) i Główny Szlak Sudecki, prowadzący ze Świeradowa-Zdroju do Prudnika^[13].

Dr Mieczysław Orłowicz jest patronem Oddziału PTTK w Przemyślu, który od 2001 organizuje Ogólnopolskie Rajdy Turystyczne im. dr. M. Orłowicza^[14].

Imieniem Mieczysława Orłowicza nazwano ulice w Przemyślu, Warszawie, Jarosławiu, Wałbrzychu, Olsztynie i Wrocławiu.

Przypisy

↑ 7. Ocean falujących traw, czyli Bieszczady Wysokie, [w:] PawełP. Luboński PawełP., Przewodnik Bieszczady, Olszanica: BOSZ, 2021, s. 236, ISBN 978-83-7576-541-0 (pol.).
↑ Przewodnik liczył 33 tomy, wydane w jęz. niemieckim; Galicję obejmowały tomy nr 28–32, wydane również w języku polskim.
↑ Jotka. Bunt kobiet przeciw krwawej średniowiecczyźnie. Czy mężczyzna ma bronić honoru kobiety z bronią w ręku?. „Kurjer Czerwony”. Nr 109, s. 1, 11 maja 1928.
↑ EmilE. Stolfa EmilE., Kronika | Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, Jan GwalbertJ.G. Pawlikowski (red.), „Wierchy”, Zarząd Główny i Oddział Lwowski Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (5), Lwów: Wydawnictwo Altenberga, 1927, s. 181 (pol.).
↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 1048.
↑ Polski skaut w Pradze. „Nowości Illustrowane”. Nr 31, s. 7, 31 lipca 1915.
↑ Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW ORŁOWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2022-05-05] .
↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-28].
↑ M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630 „za zasługi w dziedzinie turystyki i wychowania fizycznego”.
↑ Rada Państwa na wniosek Zarządu Głównego Polskiego TowarzystwaR.P.Z.G.P.T. Tatrzańskiego, Monitor Polski Nr IV/R. 386/48 poz.641 - za wybitne zasługi w dziedzinie ochrony Tatr i upowszechniania turystyki górskiej, 30 lipca 1948 .
↑ (tk): Wręczenie Medalu Rodła dla dr. Mieczysława Orłowicza, w: „Gościniec” R. XX, nr 6 (223), czerwiec 1988, s. 2.
↑ M.P. z 1952 r. nr 97, poz. 1500 - wyróżniony przez Ministerstwo Kolei.
↑ GSS Przewodnik – Główny Szlak Sudecki – Mapy, Opisy tras, GSS Przewodnik – Główny Szlak Sudecki [online], gssprzewodnik.pl [dostęp 2020-09-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-24] .
↑ Nasz patron – Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze [online] [dostęp 2022-05-05] (pol.).

Bibliografia

Wiesław Bieńkowski: Mieczysław Orłowicz. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2016-08-23].

Linki zewnętrzne

Tomasz. Kowalik: Życie dla turystyki, krajoznawstwa i sportu. Mieczysław Orłowicz 1881–1959. Warszawa: Zarząd Główny PTTK, 2009. ISBN 978-83-7005-513-4.
Kopie cyfrowe dzieł w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej:
- Ilustrowany przewodnik po województwie pomorskiem, Lwów 1924 [1]
- Ilustrowany przewodnik po Gdańsku wraz z terytorjum Wolnego Miasta, Warszawa 1928 [2]
- Toruń, Warszawa 1948 [3]
Książki Mieczysława Orłowicza w katalogu Biblioteki Narodowej
Mieczysław Orłowicz, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-18].

[Luboński2021-1] 7. Ocean falujących traw, czyli Bieszczady Wysokie, [w:] PawełP. Luboński PawełP., Przewodnik Bieszczady, Olszanica: BOSZ, 2021, s. 236, ISBN 978-83-7576-541-0 (pol.).

[austriackiekoleje-2] Przewodnik liczył 33 tomy, wydane w jęz. niemieckim; Galicję obejmowały tomy nr 28–32, wydane również w języku polskim.

[3] Jotka. Bunt kobiet przeciw krwawej średniowiecczyźnie. Czy mężczyzna ma bronić honoru kobiety z bronią w ręku?. „Kurjer Czerwony”. Nr 109, s. 1, 11 maja 1928.

[PTT27-4] EmilE. Stolfa EmilE., Kronika | Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, Jan GwalbertJ.G. Pawlikowski (red.), „Wierchy”, Zarząd Główny i Oddział Lwowski Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (5), Lwów: Wydawnictwo Altenberga, 1927, s. 181 (pol.).

[Szemat-5] Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 1048.

[6] Polski skaut w Pradze. „Nowości Illustrowane”. Nr 31, s. 7, 31 lipca 1915.

[7] Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW ORŁOWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2022-05-05] .

[8] Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-28].

[9] M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630 „za zasługi w dziedzinie turystyki i wychowania fizycznego”.

[10] Rada Państwa na wniosek Zarządu Głównego Polskiego TowarzystwaR.P.Z.G.P.T. Tatrzańskiego, Monitor Polski Nr IV/R. 386/48 poz.641 - za wybitne zasługi w dziedzinie ochrony Tatr i upowszechniania turystyki górskiej, 30 lipca 1948 .

[rodło-11] (tk): Wręczenie Medalu Rodła dla dr. Mieczysława Orłowicza, w: „Gościniec” R. XX, nr 6 (223), czerwiec 1988, s. 2.

[12] M.P. z 1952 r. nr 97, poz. 1500 - wyróżniony przez Ministerstwo Kolei.

[GSS-13] GSS Przewodnik – Główny Szlak Sudecki – Mapy, Opisy tras, GSS Przewodnik – Główny Szlak Sudecki [online], gssprzewodnik.pl [dostęp 2020-09-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-24] .

[14] Nasz patron – Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze [online] [dostęp 2022-05-05] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]