Mateusz (biskup krakowski)

Mateusz, znany pod przydomkiem lub herbem Cholewa (zm. 18 października 1166 w Krakowie) – biskup krakowski.

Był scholastykiem stopnickim. W 1143 roku nominowany biskupem przez księcia Władysława Wygnańca. W 1144, za poparciem Bolesława Kędzierzawego, został biskupem krakowskim – sakrę biskupią przyjął w Rzymie. Kiedy w 1146 książę Władysław Wygnaniec został wygnany do Niemiec, biskupowi udało się ułożyć poprawne stosunki z młodszymi braćmi księcia, którzy objęli władzę w dzielnicy senioralnej w Krakowie. Pozostawał w bliskich stosunkach z palatynem Piotrem Włastem. W czasie rządów biskupa do Krakowa w 1162 roku zostały na Zwierzyniec sprowadzone norbertanki, a rok później w Miechowie założono klasztor bożogrobców. Biskup w 1148 roku konsekrował zachowany do dziś Kościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela w Krakowie.

Biskup Mateusz posiadał gruntowne wykształcenie. Znał dobrze historię oraz literaturę łacińską - klasyczną i średniowieczną.

Około roku 1147 zredagował wraz z Piotrem Włastem (Duninem) list do Bernarda z Clairvaux, w którym zaprasza go do odwiedzenia Polski. W tzw. Liście do św. Bernarda z Clairvaux o nawracanie Rusi, napisanego w latach 1143–1153 (bardziej dokładne datowanie jest sporne),^[1] Mateusz przedstawia Bernardowi ideę wielkiej misji religijnej oraz cywilizacyjnej, której Polska powinna się podjąć względem Rusi.^[2]

Kronika Wincentego Kadłubka przedstawia biskupa Mateusza jako głównego informatora na temat wczesnych dziejów Polski. W pierwszych trzech księgach występuje on jako główny uczestnik dialogu, w którym opowiada i komentuje historię polską od czasów najdawniejszych. W dawniejszych wydaniach Kroniki Kadłubka Mateusz był nawet uważany za autora trzech pierwszych ksiąg (błędnie określanych jako Kronika Mateusza Cholewy).

Uważa się, że biskup Mateusz był nauczycielem Wincentego Kadłubka w krakowskiej szkole katedralnej, więc mógł mieć wpływ na jego poglądy historyczne i literackie.

• Krzysztof Rafał Prokop, Poczet biskupów krakowskich, Wydawnictwo św. Stanisława BM, Kraków 1999, s. 39-42
• Kozłowska-Budkowa Z., Mateusz, biskup krakowski, Polski Słownik Biograficzny, T. 20, Kraków 1975, s. 194-195
• Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 509-510