Laki

Laki

Laki
Państwo	Islandia
Położenie	Skaftárhreppur
Wysokość	818 m n.p.m.
Położenie na mapie Islandii Laki
64°03′53″N 18°13′34″W/64,064722 -18,226111
Multimedia w Wikimedia Commons

Laki (isl. Lakagígar – Kratery Laki) – wulkan szczelinowy w południowej Islandii, znajdujący się w pobliżu miasteczka Kirkjubæjarklaustur, na południowy zachód od lodowca Vatnajökull. Osiąga wysokość 818 m n.p.m. Kratery tworzą pasmo górskie ciągnące się na długości ponad 25 km. Laki wchodzi w skład kompleksu wulkanicznego Grímsvötn, współtworzonego przez znany z dużej erupcji w roku 934 system szczelin Eldgjá.

^[1][2].

Erupcja o charakterze szczelinowym, trwała od 8 czerwca 1783 do lutego 1784. Lawa wydostawała się z systemu szczelin ze 130 kraterów, rozciągających się z południowego zachodu na północny wschód. Wydostało się z nich łącznie 14–15 km³ lawy, która rozlała się na powierzchni 565 km². Była to największa odnotowana w historii ilość lawy, jaka kiedykolwiek wydostała się podczas jednej erupcji. Oprócz tego, w powietrze wyrzuconych zostało 12,3 km³ materiału piroklastycznego.

Fontanny lawy, sięgające setek metrów wysokości były widoczne z daleka. Lawa wypłynęła na odległość 80 km od szczeliny, pokrywając obszar 580 km² i zalewając koryto rzeki Skaftá. Chmura gazów i popiołów, które zasypały większą część wyspy, dotarła także do kontynentalnej części Europy. Zjawisko to przyczyniło się do obniżenia średniej temperatury powietrza na półkuli północnej o około 1 °C, a w samej Islandii o 5 °C.

Nad znaczną częścią półkuli północnej przez kilka miesięcy utrzymywała się sucha mgła. W Ameryce Północnej nastąpiła mroźna zima – można było zaobserwować nawet spływające rzeką Missisipi aż do Zatoki Meksykańskiej kry lodowe. Lato w 1783 roku było najchłodniejsze od przeszło 400 lat. Według niektórych uczonych, klęska głodu spowodowana erupcją wulkanu doprowadziła do niemal całkowitego wyginięcia eskimoskiego plemienia Kauwerak z północnego zachodu Alaski. Toksyczny obłok spowodował, że w ciągu jednej nocy uschły liście wzdłuż rzeki Ems w Niemczech. W Wielkiej Brytanii liście drzew pokruszyły się, a warzywa zwiędły. Podobne zjawiska obserwowano na terenie obecnych krajów, takich jak Finlandia, Francja, Holandia, Norwegia, Rumunia, Słowacja, Szwecja, Węgry, Włochy. Trującą mgłę zauważono w Portugalii, Tunezji, Syrii, Rosji, Nowej Fundlandii, a także na zachodzie Chin.

Erupcja Laki była największą klęską żywiołową, jaka kiedykolwiek spotkała Islandię. Z powodu następstw wybuchu (takich jak: śmierć bydła, koni, owiec oraz głód) zmarło około 10 000 osób, czyli około 20–25% ludności kraju.

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Laki

• Wulkany Islandii
• Katla
• Móðuharðindin
• Krakatau
• Santoryn
• Tambora

• Brayshay and Grattan, 1999.
• Demarée and Ogilvie, 2001.
• BBC Timewatch: „Killer Cloud”, 19 January 2007.
• The eruption that changed Iceland forever.
• Volcanology: Iceland’s Doomsday Scenario? – Stone 306 (5700): 1278.
• Jón Steingrímsson: Fires of the Earth, The Laki Eruption (1783-1784), ISBN 9979-54-244-6.
• Jón Steingrímsson: A Very Present Help in Trouble: The Autobiography of the Fire-Priest, ISBN 0-8204-5206-8.
• Volcano Seasons. Weather reports from northern Britain, 1783. [w:] Pastpresented.info [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-29)]. (ang.).
• Richard H. Grove: Global Impact of the 1789–93 El Niño, Nature 393 (1998), 318–319.
• Wood, C.A.: The climatic effects of the 1783 Laki eruption in C. R. Harrington (Ed.): The Year Without a Summer?, Canadian Museum of Nature, Ottawa 1992, s. 58–77.
• Luke Oman, Alan Robock, Georgiy L. Stenchikov, and Thorvaldur Thordarson: High-latitude eruptions cast shadow over the African monsoon and the flow of the Nile, Geophysical Research Letters, Vol. 33, L18711, 2006.
• Icelandic Volcano Caused Historic Famine In Egypt, Study Shows. „ScienceDaily”. November 22, 2006.

• Zdjęcia i podstawowe informacje. acatte.perso.neuf.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)]. (ang.)
• Wybuch wulkanu Laki w latach 1783–1784