[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Opuncja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Opuncja
Ilustracja
Opuntia spp.
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

kaktusowate

Rodzaj

opuncja

Nazwa systematyczna
Opuntia Mill.
Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Opuncja (Opuntia Mill.) – rodzaj roślin (sukulentów) z rodziny kaktusowatych (Cactaceae). Około 150 gatunków występuje w Ameryce Północnej i Południowej: od Kanady po południową Argentynę, niektóre zostały introdukowane na inne kontynenty[3]. Opuntia stricta uznana została za jeden ze 100 najbardziej inwazyjnych gatunków na świecie[4]

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Siewki opuncji figowej
Pokrój
Wykształca zróżnicowane formy: od bardzo drobnych do krzewiastych i drzewiastych.
Pędy
Wzniesione lub płożące, częściowo drewniejące, podzielone na płaskie człony. Mają ciernie w areolach, obok nich występują bardzo drobne i łamliwe tzw. glochidy. Ponadto na młodych pędach wyrastają nietrwałe, wałeczkowate liście właściwe.
Kwiaty
Duże, żółte, pomarańczowe lub czerwone.
Owoce
U części gatunków mięsiste, barwy od zielonej, poprzez żółtą, do czerwonej, u innych suche. Mają kształt cylindryczny, owalny do kulistego i osiągają od 1 do 12 cm długości. U części gatunków są cierniste, u innych bezbronne[3].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Synonimy

Airampoa Fric, Austrocylindropuntia Backeb., Brasiliopuntia (K.Schum.) A.Berger, Cactodendron Bigelow, Cactus Lem., Chaffeyopuntia Fric & Schelle, Clavarioidia Kreuz., Consolea Lem., Corynopuntia F.M.Knuth, Cumulopuntia F.Ritter, Cylindropuntia (Engelm.) F.M.Knuth, Ficindica St.-Lag., Grusonia F.Rchb. ex Britton & Rose, Maihueniopsis Speg., Marenopuntia Backeb, Micropuntia Daston, Miqueliopuntia Fric ex F.Ritter, Nopalea Salm-Dyck, Parviopuntia Soulaire & Marn.-Lap., Phyllarthus Neck. ex M.Gomez, Pseudotephrocactus Fric, Puna Kiesling, Salmiopuntia Fric, Subulatopuntia Fric & Schelle, Tephrocactus Lem., Tunas Lunell, Weberiopuntia Fric.[5]

Przynależność wielu rodzajów do zbiorczego rodzaju Opuntia jest ciągle dyskutowana i status poszczególnych taksonów ulega zmianie. Po utworzeniu jednego dużego rodzaju, ponownie zaczęto wyłączać z niego poszczególne grupy gatunków. Tak stało się z zaliczanym do opuncji rodzajem Cylindropuntia, który wciąż bywa uznawany za podrodzaj opuncji[5]. Na ogół jest jednak wyodrębniany, podobnie jak Consolea, Grusonia i Nopalea[6]. Z opuncji wydzielane są także rodzaje: Austrocylindropuntia, Brasiliopuntia, Corynopuntia, Micropuntia, Miqueliopuntiai[7] oraz Tacinga[8], wykazująca najmniejsze pokrewieństwo z resztą opuncji.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Należy do rodziny kaktusowatych (Cactaceae) Juss., która jest jednym z kladów w obrębie rzędu goździkowców (Caryophyllales) i klasy roślin okrytonasiennych[2]. W obrębie kaktusowatych należy do plemienia Opuntieae, podrodziny Opuntioideae[8].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa goździkowe (Caryophyllidae Takht.), nadrząd Caryophyllanae Takht., rząd goździkowce (Caryophyllales Perleb), podrząd Cactineae Bessey in C.K. Adams, rodzina kaktusowate (Cactaceae Juss.), podrodzina Opuntioideae Burnett, plemię Opuntieae DC., rodzaj opuncja (Opuntia Mill.)[9].

Opuntia microdasys
Opuntia stenopetala
Opuntia littoralis
Opuntia ovata
Pień Opuntia elatior w Ogrodzie Botanicznym we Wrocławiu
Wykaz gatunków[10]

Zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

Część gatunków opuncji została uznana przez IUCN za zagrożone wyginięciem i umieszczona w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych. Dwa gatunki są krytycznie zagrożone (kategoria CR): Opuntia chaffeyi (Meksyk) i Opuntia saxicola (Galapagos). Zagrożeniem dla meksykańskich gatunków jest utrata siedlisk, nadmierny wypas bydła lub zbyt intensywne pozyskiwanie w celach leczniczych (np. Opuntia megarrhiza, kategoria EN).

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Owoce opuncji figowej na targowisku w Meksyku
  • Niektóre gatunki opuncji (m.in. opuncja figowa) są uprawiane dla mięsistych jadalnych owoców. Pędy opuncji są używane na przetwory i na paszę.
  • Wiele gatunków opuncji uprawia się w mieszkaniach i szklarniach jako ozdobne rośliny doniczkowe. W krajach o ciepłym klimacie stosowane są m.in. jako rośliny żywopłotowe. W warunkach środkowoeuropejskich uprawa okazów zimujących jest rzadko spotykana, ale możliwa. Do uprawy na zewnątrz nadają się w takich warunkach: O. humifusa, O. comanchica, O. rhodantha, O. fragilis[11], O. polyacantha[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-07] (ang.).
  3. ↑ a b Donald J. Pinkava: Opuntia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras. [dostęp 2011-03-21]. (ang.).
  4. ↑ Lowe S. i inni, 100 of the World’s Worst Invasive Alien Species A selection from the Global Invasive Species Database., The Invasive Species Specialist Group (ISSG) a specialist group of the Species Survival Commission (SSC) of the World Conservation Union (IUCN), 2004, s. 6 [dostęp 2024-11-18].
  5. ↑ a b List of genera in family CACTACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2008-08-21].
  6. ↑ Jon P. Rebman: What has happened to Opuntia?. San Diego Natural History Museum.
  7. ↑ Philippe Faucon: Opuntia. Desert Tropicals, 2004. [dostęp 2008-08-21].
  8. ↑ a b Genus: Opuntia Mill... [w:] Germplasm Resources Information Network – (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2008-08-21]. (ang.).
  9. ↑ James L. Reveal System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 Systematyka rodzaju Opuntia według Reveala
  10. ↑ The Plant List. Opuntia. [dostęp 2011-02-24].
  11. ↑ Zdenek Fleischer, Bohumil Schutz: Kaktusy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986. ISBN 83-09-00896-1.
  12. ↑ Kaktusy mrozoodporne – gatunki [online], Palmiarnia [dostęp 2016-04-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-24].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Opuncja&oldid=75291111”