Ombudsman
Ombudsman (szw. „rzecznik”)[1] – niezależny urzędnik, powiązany z parlamentem[2], do którego można odwoływać się w sprawach naruszania praw i wolności jednostki po wyczerpaniu samodzielnych możliwości prawnych[2].
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Powołany po raz pierwszy w Szwecji w 1809 roku jako kanclerz sprawiedliwości. Jego podstawową kompetencją było kontrolowanie działania administracji. W XIX w. osłabienie pozycji monarchy na rzecz parlamentu wzmocniło rolę ombudsmana w Szwecji.
Szwecja była jedynym krajem posiadającym ombudsmana do 1919 roku, kiedy urząd ten został wprowadzony w Finlandii. W latach 50. XX wieku ombudsmana wprowadzono w Danii. W RFN powołano pełnomocnika Bundestagu do spraw wojskowych (nie jest to klasyczny Ombudsman). W latach 60. XX wieku nastąpił gwałtowny rozwój tej instytucji w krajach demokratycznych. Konstytucja Hiszpanii z 1978 wprowadziła instytucję „Obrońcy Ludu” (Defensor del pueblo)[3].
W Polsce podobna instytucja zaistniała w roku 1987[2], za czasów PRL – wówczas na ten urząd została powołana Ewa Łętowska (pierwszy Rzecznik Praw Obywatelskich). Działalność Rzecznika reguluje Konstytucja RP z 1997 (art. 208–212) i Ustawa z dnia 15 lipca 1987 roku o Rzeczniku Praw Obywatelskich[4].
Czechy powołały Ombudsmana w 1999 roku, a Słowacja w 2001.
Cechy urzędu
[edytuj | edytuj kod]Jest to samodzielny organ państwowy oddzielony wyraźnie od administracji i sądownictwa, powiązany z parlamentem poprzez sposób powoływania oraz kontrolną funkcję parlamentu.
Wysłuchuje skarg obywateli na nieprawidłowe działanie administracji i podejmuje działania w celu ich wyeliminowania. Informuje parlament o stanie praworządności w działaniu administracji. Na podstawie różnego typu informacji, także powziętych samodzielnie, może podjąć działania z własnej inicjatywy, nie tylko na wniosek pokrzywdzonego. Kontakt obywateli z ombudsmanem jest stosunkowo mało sformalizowany.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
- Rzecznik Praw Obywatelskich
- Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
- Komisarz Praw Człowieka Rady Europy
- Rzecznik Finansowy
- Rzecznik konsumentów
- Trybun ludowy
- Rada Stanu (Francja)
- Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców[5]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Władysław Kopaliński: ombudsman. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-12)].
- ↑ a b c Listy, wyd. 2, t. 23, J. Pelikán, 1993, s. 41 (cz.).
- ↑ Konstytucja Hiszpanii (art. 54)
- ↑ Dz.U. z 2024 r. poz. 1264
- ↑ Kompetencje. Biuro Rzecznika MSP. [dostęp 2020-07-24].