Janusz Strachocki

Janusz Strachocki

Janusz Strachocki i Irena Grywińska (1937)
Data i miejsce urodzenia	8 lutego 1892 Warszawa
Data i miejsce śmierci	29 grudnia 1967 Warszawa
Zawód	aktor, reżyser, dyrektor teatru
Współmałżonek	Stefania Czajkowska
Lata aktywności	1911–1967
Odznaczenia

Janusz Strachocki (ur. 8 lutego 1892 w Warszawie, zm. 29 grudnia 1967 tamże) – polski aktor i reżyser teatralny. Najbardziej znany z roli wielkiego mistrza Konrada von Jungingena w filmie Krzyżacy (1960).

Urodził się 8 lutego 1892 w Warszawie, w rodzinie Bronisława, inżyniera kolejowego, i Jadwigi ze Szpetów, nauczycielki. W 1911 zdał maturę w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. W latach 1912–1913 studiował wokalistykę w konserwatorium w Berlinie, ale choroba uniemożliwiła mu karierę śpiewaczą. Jesienią 1913 został słuchaczem Szkoły Aplikacyjnej przy Warszawskich Teatrach Rządowych, a w grudniu debiutował w epizodach na deskach Teatru Rozmaitości i Teatru Letniego. Po wybuchu I wojny światowej został wraz z rodziną ewakuowany do Rosji, gdzie w 1915 trafił do Teatru Polskiego Arnolda Szyfmana w Moskwie. Po wojnie występował w teatrach Warszawy. W latach 30. grał i reżyserował także w teatrach Łodzi i Lwowa.

„Okres okupacji niemieckiej spędził w Warszawie. Zajmował się handlem, był robotnikiem w fabryce zup, kelnerem. Należał do AK, współpracował z jej wywiadem. Brał udział w konspiracyjnych koncertach poetyckich”^[1].

Pod koniec II wojny światowej założył pierwszą powojenną polską szkołę aktorską – Miejską Szkołę Dramatyczną, działającą od października 1944 na warszawskiej Pradze. W kwietniu 1947 przekształcono ją w Państwową Wyższą Szkołę Aktorską, a rektorem został Aleksander Zelwerowicz. Strachockiemu zaproponowano objęcie dyrekcji Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie. Ofertę Ministerstwa Kultury i Sztuki przyjął, tym bardziej, że ministerstwo zadeklarowało subwencjonowanie placówki i w niedalekiej przyszłości jej upaństwowienie. Do Olsztyna Strachocki przyjechał w czerwcu 1947 z dwunastoosobową grupą wychowanków. Zainaugurował działalność kilka miesięcy później, 4 października, premierą „Fantazego” Słowackiego, reżyserując tę komedię romantyczną i grając w niej tytułową rolę. Spośród absolwentów jego szkoły na olsztyńskiej scenie debiutowali w zawodzie znani później aktorzy: Tadeusz Janczar, Józef Nalberczak, Ryszard Pietruski. W lipcu 1948 roku Strachocki zrezygnował ze stanowiska „wobec niedostatecznej troski miejscowych władz o byt zespołu” – jak to elegancko ujął. I jak przyszedł do Olsztyna z grupą wychowanków, tak i z nią odszedł.

Rok kierowania przez Strachockiego olsztyńską sceną to jedenaście premier i 292 spektakle, które obejrzało 95,2 tys. widzów. Mniej premier niż w poprzednim sezonie, ale lepszej jakości. Ani jednej z repertuaru poważnego. Repertuar lżejszy stanowiły sztuki A. Fredry, G. B. Shawa i autorów współczesnych, Jacques'a Companéeza i Noego, André Claude’a Pugeta, Viktora Eftimiu, Scribe’a, J. B. Priestleya, Arnolda Ridleya, Konstantego Krumłowskiego, O. Connorsa. Nie wystawiono żadnej farsy bulwarowej. W recenzjach prasowych rok Strachockiego w olsztyńskim teatrze jawi się jako „okres starannych i przemyślanych inscenizacji, świeżych i ożywczych prezentacji aktorskich” (Tadeusz Prusiński, „Jest teatr w Olsztynie", Olsztyn 2005, s. 62–65).

Po Olsztynie Strachocki związał się z teatrami Warszawy (głównie z Narodowym). Jego ostatnią rolą był Achilles w „Kleopatrze” Cypriana Kamila Norwida, wyreżyserowanej przez Mieczysława Górkiewicza w Teatrze Narodowym (premiera 15 czerwca 1967 roku).

Zmarł w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C2-4-3)^[2].

W lutym 1914 ożenił się ze Stefanią Czajkowską, polonistką i aktorką. Miał dwóch synów: Andrzeja (1922–2001), inżyniera architekta i scenografa, oraz Jeremiego (1924–1998), inżyniera architekta^[3][4].

• 1965: Niekochana (wujaszek w majątku)
• 1962: O dwóch takich, co ukradli księżyc (burmistrz Zapiecka),
• 1961: Ogniomistrz Kaleń (Dwernicki),
• 1960: Szczęściarz Antoni (inżynier budujący domek Antoniego),
• 1960: Krzyżacy (Konrad von Jungingen, wielki mistrz krzyżacki; w czołówce imię Jan),
• 1956: Ziemia (Tomasz Ślemień),
• 1956: Warszawska syrena (gospodarz Szczepan),
• 1956: Cień (kułak Wiślicki),
• 1954: Pokolenie (robotnik)
• 1954: Pod gwiazdą frygijską (Klusiewicz),
• 1953: Celuloza (kolejarz),
• 1947: Jasne łany (Gruzda, stróż nocny).

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi (2 sierpnia 1946)^[5]
• Medal „Za Warszawę 1939–1945”
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[6]
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)^[7]
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1965)

• Tadeusz Prusiński. Jest teatr w Olsztynie. Wyd. Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie 2005. ISBN 83-923155-0-2.

• Janusz Strachocki w bazie Filmweb
• Janusz Strachocki w bazie filmpolski.pl
• Janusz Strachocki, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .