Janusz Degler

Janusz Degler

Janusz Degler (2024)
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	2 czerwca 1938 Sosnowiec
Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia literatury polskiej, literaturoznawstwo, teatrologia
Alma Mater	Uniwersytet Wrocławski
Doktorat	1971 – literaturoznawstwo Uniwersytet Wrocławski
Habilitacja	1976 – literaturoznawstwo Uniwersytet Wrocławski
Profesura	1993
Funkcja	Członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN i Komitetu Nauk o Kulturze PAN
Wykładowca
Instytut	Filologii Polskiej UWr
Zakład	Teorii Kultury i Sztuk Widowiskowych
Stanowisko	Kierownik Zakładu
Okres zatrudn.	1975 – 2008
Uczelnia	PWST w Krakowie
Filia	we Wrocławiu
Stanowisko	Prorektor
Okres zatrudn.	1979 – 1987
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Janusz Degler (ur. 2 czerwca 1938 w Sosnowcu) – polski literaturoznawca, historyk literatury polskiej, teatrolog, historyk teatru, edytor, profesor nauk humanistycznych, od 1989 profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, od 2008 profesor emerytowany UWr i wrocławskiej filii PWST im. Ludwika Solskiego w Krakowie.

Od 1990 jest przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego wydania krytycznego „Dzieł zebranych” Stanisława Ignacego Witkiewicza, wydawanych od 1992 przez Państwowy Instytut Wydawniczy.

W 1956 ukończył V Liceum Ogólnokształcące we Wrocławiu i rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Wrocławskim. W czasie studiów otrzymywał stypendium im. T. Mikulskiego, debiutował recenzjami w tygodniku „Odra” (1959). W 1961 obronił pracę magisterską Problem dramatu historycznego w polskiej krytyce lat 1830–1848 (druk w: „Prace Literackie” 1964, z. V) i krótko pracował w Wydawnictwie Ossolineum.

Z wrocławską polonistyką związał się 1 stycznia 1962, początkowo jako stażysta (1962), następnie asystent (1963–1964) i starszy asystent (1964–1970). W 1971 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych za rozprawę doktorską pt. Inscenizacje sztuk S.I. Witkiewicza w dwudziestoleciu międzywojennym napisaną pod kierunkiem prof. Bogdana Zakrzewskiego, za którą otrzymał nagrodę Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego II stopnia. W latach 1975–2008 kierownik Zakładu Teorii Kultury i Sztuk Widowiskowych Instytutu Filologii Polskiej. Habilitował się w 1976 roku na podstawie oceny dorobku naukowego i rozprawy pt. Witkacy nieznany i edycji Bez kompromisu. Pisma krytyczne i publicystyczne S.I. Witkiewicza. W latach 1979–1987 prorektor wrocławskiej filii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Wniosek o stanowisko profesora nadzwyczajnego zakwestionował w 1986 Komitet Wojewódzki PZPR, otrzymał go w 1989, a tytuł profesora zwyczajnego w 1993.

W latach 1970–1990 współredaktor „Prac Literackich”, redaktor naczelny Wydawnictwa "Wiedza o Kulturze" (1989–1999), członek Komitetu Redakcyjnego Encyklopedii Kultury Polskiej XX wieku (1991–2000), „Polish Art Studies” (1979–1983) i serii wydawniczej Dramat w teatrze – Teatr w dramacie (1989–1998), redaktor serii Myśl teatralna w Polsce w XX wieku (1989–1994) i Dramat – Teatr (od 1999).

Członek Rady Naukowej Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk (1981–1984, 1990–1993), Komitetu Nauk o Sztuce PAN (1990–2015) i Komitetu Nauk o Kulturze PAN (2004–2009); przewodniczący Rady Naukowej (1990–1995) i Rady Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (1995–2006).

W 1972–1983 prezes Wrocławskiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru (od 1985 – prezes honorowy); kierownik literacki Teatru im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze za dyrekcji Aliny Obidniak (1973–1985). Członek Polskiego PEN Clubu oraz Rady Naukowej „Teatru”, „Dialogu”, „Pamiętnika Teatralnego” i „Sztuki Edycji”. Współzałożyciel Towarzystwa Naukowego Imienia Augusta Bielowskiego w 2016 r.

Promotor 24 doktoratów oraz doktoratów honoris causa Jerzego Grotowskiego (1991), Tymona Terleckiego (1991) i Jana Nowaka Jeziorańskiego (2000).

Autor ok. 200 rozpraw, artykułów, recenzji oraz redaktor trzytomowej antologii Wprowadzenie do nauki o teatrze (Wrocław 1974–1978) oraz Problemy teorii dramatu i teatru (Wrocław 1988, 2003).

W 2016 w ramach Muzeum Teatru otwarty został Gabinet prof. Janusza Deglera, w którym Profesor prowadzi konsultacje w każdy czwartek w godzinach 13:00–14:00.

Syn Teofila i Marii Haliny z Balwińskich. Po wojnie trafił najpierw wraz z matką do Bystrzycy Kłodzkiej, a od 1947, po powrocie ojca z Armii Andersa, mieszka we Wrocławiu. Żonaty z Ewą Siemińską-Degler, z którą ma troje dzieci Agnieszkę, Joannę i Adama.

Głównym przedmiotem zainteresowań badawczych jest twórczość Stanisława Ignacego Witkiewicza, jej recepcja w Polsce i na świecie, dzieje sceniczne dramatów, poglądy teoretyczne (przekłady rozprawy Witkacego teoria teatru ukazały się w Hiszpanii, Holandii, Indiach, Japonii, Meksyku, Rosji, Słowacji, Szwajcarii, Szwecji, Chorwacji). Dla tak pojętego pola badawczego przyjęło się określenie witkacologia, spopularyzowane ostatnio przez blog Witkacologia. Wydał jego pisma teatralne, krytyczne, publicystyczne i korespondencję. Współredagował poświęcone Witkacemu monograficzne zeszyty „Pamiętnika Teatralnego” (1969, z. 3; 1985, z. 1–4) i „Pamiętnika Literackiego (2002, z. 4). Uczestniczył w międzynarodowych sesjach Witkiewiczowskich w Pizie, Brukseli, Fryburgu, Sztokholmie, Petersburgu, Zagrzebiu.

Od 1989 przewodniczy Komitetowi Redakcyjnemu edycji Dzieł zebranych S.I. Witkiewicza (Państwowy Instytut Wydawniczy), w ramach której opracował tomy: Nienasycenie (1992; wspólnie z L. Sokołem); „Teatr” i inne pisma o teatrze (1995); Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. Szkice estetyczne (2002; wspólnie z L. Sokołem); Dramaty I (1996, 2016); Dramaty II (1998, 2016); Dramaty III (2004, 2016); „O Czystej Formie” i inne pisma o sztuce (2003); Listy do żony (1923–1927) (2005, 2015); Listy do żony (1928–1931) (2007, 2015); Listy do żony (1932–1935) (2010, 2015); Listy do żony (1936–1939) (2012, 2015); Listy II (wol. 1), opracowali i przypisami opatrzyli T. Pawlak oraz S. Okołowicz, J. Degler (2014); Pisma krytyczne i publicystyczne (2015); Listy II (wol. 2, cz. 1), opracowali i przypisami opatrzyli J. Degler, S. Okołowicz, T. Pawlak (2017); Listy II (wol. 2, cz. 2), opracowali i przypisami opatrzyli J. Degler, S. Okołowicz, T. Pawlak (2017).

Laureat wielu nagród i wyróżnień, m.in. Nagrody Ministra Kultury i Sztuki I st. (1983, 1987), Prezydenta miasta Wrocławia (2005), miesięcznika „Odra” (2006)^[1], „Nowych Książek” (2009), Nagrody Prezesa Rady Ministrów (2012) i Nagrody Edytorskiej im. J. Żuławskiego Polskiego PEN Clubu (2013).

• Zasłużony Działacz Kultury (1973)^[2]
• Srebrny Krzyż Zasługi (1976)^[2]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1985)^[2]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1996)^[3]
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006)^[4]
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2011)^[4]
• Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia (2018)^[5]

• Witkacego teoria teatru (w: Z teorii teatru, Warszawa 1972)
• Witkacy w teatrze międzywojennym (WAiF, Warszawa 1973)
• Witkacy na świecie (Teatr im. C. K. Norwida, Jelenia Góra 1978)
• Teatr w Jeleniej Górze. Materiały do historii sceny jeleniogórskiej w latach 1945–1985, (Teatr im. C. K. Norwida, Jelenia Góra 1985)
• Witkacego portret wielokrotny. Szkice i materiały do biografii (1918–1939), (PIW, Warszawa 2009, 2013).

• J. Degler, F. Sawicka, Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885–1939). (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973
• S.I. Witkiewicz, Wybór pism filozoficznych. Wybór i oprac. J. Degler i B. Michalski (Jal-Reprint, Würzburg 1974)
• S.I. Witkiewicz, Bez kompromisu. Pisma krytyczne i publicystyczne. Zebrał i oprac. J. Degler (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976)
• S.I. Witkiewicz, Czysta Forma w teatrze. Wybór, wstęp i noty J. Degler (WAIF, Warszawa 1976, 1986)
• "Skamander" 1918–1922. Wybór poezji. Wybór tekstów J. Degler (Instytut Filologii Polskiej Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 1976, 1985)
• Spotkanie z Witkacym. Materiały z sesji poświęconej twórczości S.I. Witkiewicza (Teatr im. C. K. Norwida, Jelenia Góra 1979)
• Kultura, literatura, teatr. Bibliografia prac Mieczysława Klimowicza. Oprac. i red. J. Degler (Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 1989)
• J. Grotowski, Teksty z lat 1965–1969. Wybór i red. J. Degler, Z. Osiński (Wiedza o Kulturze, Wrocław 1989, 1990, 1999)
• Sto przedstawień w opisach polskich autorów. Oprac. Z. Raszewski. Red. J. Degler (Wiedza o Kulturze, Wrocław 1993)
• J. Kott, „Nowy Jonasz” i inne szkice. Oprac. i red. J. Degler przy współpracy J. Timoszewicza i M. Zagańczyka (Wiedza o Kulturze, Wrocław 1994)
• Witkacy. Życie i twórczość. Materiały sesji poświęconej S.I. Witkiewiczowi z okazji 55 rocznicy śmierci. Red. J. Degler (Wiedza o Kulturze, Wrocław 1996)
• Wydział Lalkarski we Wrocławiu (1972–1997). Red. J. Degler i W. Hejno (Wrocław 1998)
• Teatr lalek a sztuka końca XX wieku. Materiały sesji naukowej, Wrocław 26–28 III 1998. Oprac. J. Degler, K. Sokulska ( PWST im. L. Solskiego w Krakowie, Wydziały Zamiejscowe we Wrocławiu, Wrocław 1998)
• K. Puzyna, Witkacy. Oprac. i red. J. Degler (Errata, Warszawa 1999)
• T. Terlecki, Spotkania ze swoimi. Red. J. Degler (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999)
• A. Micińska, Istnienie Poszczególne: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Oprac. J. Degler (Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003)
• Essere un uomo totale.Autori polacchi su Grotowski. L'ultimo decennio, a cura di J. Degler e G. Ziółkowski, edizione italiana a cura di M. Fabbri e R. Molinari (Titivillus Edizioni, Pisa 2005)
• T. Burzyński, Mój Grotowski. Wybór i oprac. J. Degler i G. Ziółkowski (Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2006)
• Misterium zgrozy i urzeczenia. Przedstawienia Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium. Red. J. Degler, G. Ziółkowski (Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2006)
• A. Obidniak, Pola energii. Wspomnienia i rozmowy. Dodatek: Listy Jerzego Grotowskiego do Aliny Obidniak. Wstęp J. Degler (Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2010)
• Witkacy: bliski czy daleki? Materiały międzynarodowej konferencji z okazji 70. rocznicy śmierci S.I. Witkiewicza. Red. J. Degler (Muzeum Pomorza Środkowego, Słupsk 2013)
• W. Herman, Filozof na scenie, czyli moja przygoda teatralna z Kierkegaardem. Wrocławska nostalgia. Wstęp J. A. Pokropski. Posłowie J. Degler (Atut, Wrocław 2015)
• S.I. Witkiewicz, 622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta. Wstęp i opracowanie A. Micińska. Posłowie J. Degler (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2013)
• Witkacy 2014: co jeszcze jest do odkrycia? Materiały międzynarodowej konferencji naukowej z okazji 75. rocznicy śmierci Stanisława Ignacego Witkiewicza Słupsk, 17–20 września 2014. Red. J. Degler (Muzeum Pomorza Środkowego, Słupsk 2016).
• S.I. Witkiewicz, Nikotyna – Alkohol – Peyotl – Morfina – Eter + Appendix + Niemyte dusze. Opracowała A. Micińska. Posłowie J. Degler (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2016).

• Janusz Degler, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2015-07-09] .