Johannes Bernhard Basedow

Johannes Bernhard Basedow

Johannes Bernhard Basedow, miedzioryt Daniela Chodowieckiego
Data i miejsce urodzenia	11 września 1724 Hamburg
Data i miejsce śmierci	25 lipca 1790 Magdeburg
Zawód, zajęcie	pedagog, teolog
Multimedia w Wikimedia Commons

Johannes Bernhard Basedow (ur. 11 września 1724 w Hamburgu, zm. 25 lipca 1790 w Magdeburgu) – niemiecki pedagog i teolog, inicjator ruchu filantropistów (przyjaciół człowieka). Przedstawiciel pedagogiki oświecenia w Niemczech.

Johannes Bernhard Basedow urodził się 11 września 1724 roku w Hamburgu^[1] . W wieku 15 lat zbuntował się, uciekł z domu i przez rok pracował jako pomocnik lekarza we Flensburgu^[1] [2] .

Od 1744 roku studiował na Uniwersytecie w Lipsku i na Uniwersytecie Chrystiana Albrechta w Kilonii, początkowo teologię, a następnie filozofię^[3] . Uczył się przede wszystkim we własnym zakresie^[3] , pisał prace na zaliczenie innym studentom w zamian za wynagrodzenie i udzielał korepetycji bogatszym studentom^[2] .

Po studiach, w 1749 roku, został prywatnym nauczycielem^[3] . Miał „trudnego” ucznia, którego uczył przez zabawę^[2] , opracowując nowe metody dydaktyczne^[1] .

W 1752 roku obronił w Kilonii pracę magisterską Inusitata eademque optima honestioris juventutis erudiendae methodus^[1] . Rok później podjął pracę nauczyciela filozofii w duńskiej Akademii Sorø^[3] . Z powodu swoich antyreligijnych poglądów, w 1761 roku został przeniesiony do gimnazjum w Altonie^[1] . W 1767 roku został zwolniony z obowiązków nauczycielskich i wykluczony z Kościoła ewangelickiego^[4] .

W 1768 roku opublikował pracę Vorstellung an Menschenfreunde für Schulen, nebst dem Plan eines Elementarbuches der menschlichen Erkenntnisse, w której postulował reformę edukacji i sprzeciwiał się wpływowi Kościoła na system szkolny^[1] . Postulował stworzenie szkoły dla nauczycieli, by mogli nauczyć się metod przez niego propagowanych^[2] .

W 1771 roku otrzymał od księcia Leopolda III zaproszenie do Dessau, aby tam mógł podjąć próbę realizacji swoich reformatorskich pomysłów edukacyjnych^[1] .

W 1774 roku założył, a w latach 1774–1785 był dyrektorem wzorcowej szkoły średniej Philantropinum w Dessau, której program pedagogiczny miał, jak na owe czasy, charakter pionierski^[1] . Nawiązując do idei Jean-Jacques’a Rousseau edukacja szkolna opierała się tam na zasadach wychowania naturalnego z naciskiem na humanitarne traktowanie dzieci i młodzieży^[4] . W programie Philantropinum wprowadzono m.in. zajęcia wychowania fizycznego, kładziono nacisk na przedmioty ścisłe oraz języki nowożytne, a w nauczaniu stosowano metodę poglądową, pamiętając o urozmaiceniu nauki oraz zabawach i wycieczkach^[5] [4] . Biedni uczniowie zwolnieni byli z czesnego w zamian za posługę bogatszym. Tym samym Basedow zapoczątkował ruch filantropistów^[5] .

Wydany w 1774 roku traktat Das Elementarwerks za sprawą swojej formy i treści odmienił oblicze osiemnastowiecznej edukacji^[6] . Czterotomowe dzieło ilustrowane przez Daniela Chodowieckiego zawierało całokształt ówczesnej wiedzy o świecie ujętej w sposób przystępny dla młodych odbiorców^[6] .

Basedow zmarł 25 lipca 1790 roku w Magdeburgu^[1] .

• Praktische Philosophie für alle Stände, 1758
• Neue Aussichten in die Wahrheiten und Religion der Vernunft bis in die Gränzen der glaubwürdigen Offenbarung, 1764
• orstellung an Menschenfreunde für Schulen, nebst dem Plan eines Elementarbuches der menschlichen Erkenntnisse, 1768
• Methodenbuch für Väter und Mütter der Familien und Völker, 1770
• Das Elementarwerks, 1774

• Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2001, s. 39. ISBN 83-88149-41-5.
• Między słowami. Daniel Chodowiecki (1726–1801). Ilustracje do podręcznika Johannesa Bernarda Basedowa, czyli, co każde dziecko wiedzieć powinno. [w:] kultura.trojmiasto.pl [on-line]. [dostęp 2020-01-02]. (pol.).
• Otto Friedrich Bollnow: Basedow, Johann Bernhard. W: Neue Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 1. 1953, s. 618 f. (niem.).
• Max Müller: Basedow, Johann Bernhard. W: Allgemeine Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 2. 1875, s. 113–124. (niem.).
• Johann Bernhard Basedow, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-01-02]  (ang.).
• filantropiści, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-01-02] .
• Basedow Johannes Bernhard, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-01-02] .

• Johann Basedow w katalogu Niemieckiej Biblioteki Narodowej. portal.d-nb.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].