Język azerbejdżański
| Obszar |
Azerbejdżan, Iran, Gruzja, Rosja i inne | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
32 miliony | ||||||||
| Pismo/alfabet | |||||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||||
| |||||||||
| Status oficjalny | |||||||||
| język urzędowy | Azerbejdżan | ||||||||
| Kody języka | |||||||||
| ISO 639-1 | az | ||||||||
| ISO 639-2 | aze | ||||||||
| ISO 639-3 | aze | ||||||||
| IETF | az | ||||||||
| Glottolog | azer1255 | ||||||||
| Ethnologue | aze | ||||||||
| GOST 7.75–97 | азе 025 | ||||||||
| WALS | aze | ||||||||
| SIL | aze | ||||||||
| W Wikipedii | |||||||||
| |||||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||||
Język azerbejdżański[1][2][3][4], także: język azerski (azer. Azərbaycan dili, Azərbaycan Türkcəsi / ترکی آذربایجانی) – język należący do grupy języków turkijskich, używany głównie w Azerbejdżanie, północno-zachodnim Iranie, we wschodniej Turcji, a także w Gruzji, Armenii, Kazachstanie oraz na obszarze Federacji Rosyjskiej.
Wyróżnia się dwie odmiany języka azerbejdżańskiego: północnoazerbejdżańską i południowoazerbejdżańską. Powstanie obu tych odmian wiąże się z odmiennymi losami politycznymi ludności azerskiej, zamieszkującej dawny ZSRR oraz północny Iran.
Odmiana północna przez długi czas (od 1828 r.) znajdowała się pod silnym wpływem języka rosyjskiego, jako języka urzędowego Cesarstwa Rosyjskiego, a później ZSRR (w latach 1934–1992 był nawet zapisywany cyrylicą), natomiast odmiana południowa ulegała wpływom języka perskiego, zawiera więcej zapożyczeń perskich i arabskich, a do jej zapisu stosuje się pismo arabskie.
Różnice między obiema odmianami języka azerbejdżańskiego, choć znaczne, nie uniemożliwiają porozumiewania się między przedstawicielami obydwu tych grup.
Alfabety
[edytuj | edytuj kod]
Język azerbejdżański aż do lat 20. XX w. był zapisywany alfabetem arabskim. W 1922 r. wprowadzono jako obowiązujący zmodyfikowany alfabet łaciński, przyjęty w późniejszym czasie przez większość zamieszkujących Kaukaz ludów, kształtujących dopiero swoje piśmiennictwo. Stworzony na potrzeby języka azerbejdżańskiego alfabet został w 1928 r. przejęty z pewnymi modyfikacjami dla zapisywania języka tureckiego.
W Azerbejdżanie natomiast, łacinkę wycofano już w 1938 r. zastępując ją cyrylicą, opartą na rosyjskiej. Azerbejdżańska cyrylica pozostawała w użyciu jako jedyny oficjalny alfabet do 1992 r., kiedy to m.in. dzięki działalności prezydenta Əbülfəza Elçibəya podjęto projekt ponownego wprowadzenia alfabetu łacińskiego. Proces przechodzenia na łacinkę trwał ponad dziesięć lat, ponieważ aż do 1 stycznia 2003 r. w użyciu były dopuszczone obydwa alfabety. Cyrylica jest oficjalnie używana w Republice Dagestanu (Rosja), w której język azerbejdżański jest jednym z 14 języków oficjalnych.
Azerowie zamieszkujący północno-zachodni Iran (tzw. Azerbejdżan Irański) posługują się alfabetem arabskim do zapisywania swojego języka, jednak pisownia nie jest standaryzowana.
| Arabski | Cyrylica | Łaciński | Wymowa IPA |
|---|---|---|---|
| ﺍ | А а | A a | ɑː |
| ﺏ | Б б | B b | b |
| ﺝ | Ҹ ҹ | C c | ʤ |
| چ | Ч ч | Ç ç | ʧ |
| ﺩ | Д д | D d | d |
| ﻩ | Е е | E e | ɛ |
| ع | Ә ә | Ə ə | æ |
| ﻑ | Ф ф | F f | f |
| گ | Ҝ ҝ | G g | ɡʲ |
| ﻍ | Ғ ғ | Ğ ğ | ɣ |
| ﺡ, ﻩ | Һ һ | H h | h |
| ﺥ | Х х | X x | x |
| ی | Ы ы | I ı | ɯ |
| ی | И и | İ i | ɪ |
| ژ | Ж ж | J j | ʒ |
| ک | К к | K k | k |
| ﻕ | Г г | Q q | ɡ |
| ﻝ | Л л | L l | l |
| ﻡ | М м | M m | m |
| ﻥ | Н н | N n | n |
| ﻭ | О о | O o | ɔ |
| ﻭ | Ө ө | Ö ö | œ |
| پ | П п | P p | p |
| ﺭ | Р р | R r | r |
| ﺙ, ﺱ, ﺹ | С с | S s | s |
| ﺵ | Ш ш | Ş ş | ʃ |
| ﺕ, ﻁ | Т т | T t | t |
| ﻭ | У у | U u | u |
| ﻭ | Ү ү | Ü ü | y |
| ﻭ | В в | V v | v |
| ی | Ј ј | Y y | j |
| ﺫ, ﺯ, ﺽ, ﻅ | З з | Z z | z |
Liczebniki
[edytuj | edytuj kod]| Cyfra | Liczebnik główny | Liczebnik porządkowy |
|---|---|---|
| 0 | sıfır | (brak) |
| 1 | bir | birinci |
| 2 | iki | ikinci |
| 3 | üç | üçüncü |
| 4 | dörd | dördüncü |
| 5 | beş | beşinci |
| 6 | altı | altıncı |
| 7 | yeddi | yeddinci |
| 8 | səkkiz | sekkizinci |
| 9 | doqquz | doqquzuncu |
| 10 | on | onuncu |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jan Grzenia, Azerbejdżanie – Azerowie, azerbejdżański – azerski, [w:] Poradnia językowa [online], PWN, 3 stycznia 2006 [dostęp 2019-05-05].
- ↑ (PDF) "Azerski" czy "azerbejdżański"? | Przemysław Adamczewski – Academia.edu [online], academia.edu [dostęp 2021-07-25] (ang.).
- ↑ azerbejdżański język, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-01-20].
- ↑ Lista tłumaczy przysięgłych MS – język azerbejdżański
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Krótko o alfabetach języka azerbejdżańskiego
- Strona poświęcona językowi azerbejdżańskiemu
- Miniaturowy samouczek języka azerbejdżańskiego
| Oficjalny język |
|
|---|---|
| Języki mniejszości |
