Krzysztof Kolberger

Krzysztof Kolberger

Krzysztof Kolberger (2005) (fot. Paweł Matyka)
Imię i nazwisko	Krzysztof Marek Kolberger
Data i miejsce urodzenia	13 sierpnia 1950 Gdańsk
Data i miejsce śmierci	7 stycznia 2011 Warszawa
Zawód	aktor, reżyser
Współmałżonek	Anna Romantowska (rozwód)
Lata aktywności	1974−2011
Zespół artystyczny
Teatr Narodowy
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Krzysztof Marek Kolberger (ur. 13 sierpnia 1950 w Gdańsku, zm. 7 stycznia 2011 w Warszawie) – polski aktor i reżyser.

Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1977)^[1], Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1997)^[1], Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2005)^[1], Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2007)^[1], Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)^[1] i pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2011)^[2]. W 2009 uhonorowany Nagrodą Totus w kategorii „osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej” – za „konsekwentną służbę pięknu, utrzymaną w duchu papieskiego Listu do artystów, szczególnie zaś za umiejętność wydobywania sensu ze strof pisanych osobistym cierpieniem”^[1].

Za „wielkie radiowe kreacje w utworach klasyki polskiej i światowej” otrzymał Złoty Mikrofon (2005)^[1], a za całość dokonań artystycznych w Polskim Radio – Wielki Splendor (2009)^[1]. Laureat nagrody Mistrz Mowy Polskiej (2006)^[1].

Urodził się w Gdańsku. Nazwisko ojca, Antoniego Kolbergera^[3], i jego zostało zmienione w roku 1953; pierwotnie zapisywane było jako Kohlberger^[4]. Jego matka, Wanda Kolberger (z domu Ostałowska), z zawodu nauczycielka^[5], pracowała w Domu Prasy prowadząc klub dziennikarza, a ojciec pochodził ze Lwowa^[5] i był inżynierem telekomunikacji w Warszawie^[6]. Dzieciństwo i młodość spędził wraz z siostrą Barbarą w części willi w Gdańsku-Wrzeszczu przy ul. Karłowicza^[7]. – Terenem naszych zabaw był placyk porośnięty drzewami, wspaniałe topole. Tam odbywały się różne wymyślane przygody. Czasem bawiliśmy się również w jakieś teatrzyki – opowiadał na radiowej antenie Kolberger^[8]. Grał w siatkówkę i początkowo myślał o karierze sportowca. Plany pokrzyżowały mu jednak kontuzje. Rozmyślał też o seminarium duchownym. Uczęszczał na zbiórki harcerskie i udzielał się w kółku charytatywnym przy kościele. Jako nastolatek brał udział w szkolnych akademiach. Zdobywał nagrody na konkursach recytatorskich i tanecznych. W 1968 ukończył IX Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku^[9][10], gdzie stworzył kabaret „Syfon”^[6]. Zaraz po maturze pojechał na egzaminy do warszawskiej PWST, przekonany, że dostanie się bez trudu. Jego nazwisko nie znalazło się na liście przyjętych, a komisja uznała, że ma martwy wzrok i zeza, zanim przyniósł zaświadczenie od lekarza o okularach i wpisano go na listę^[11]. Był „na roku” m.in. z Ewą Dałkowską, Markiem Kondratem, Jadwigą Jankowską-Cieślak i Jerzym Radziwiłowiczem. Kształtował się pod okiem Ignacego Gogolewskiego i Adama Hanuszkiewicza. W 1971 podczas studiów wystąpił w roli reżysera w sztuce W małym dworku Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Jana Skotnickiego. W 1972 zagrał Pana Młodego i Władzia w spektaklu dyplomowym Akty według Stanisława Wyspiańskiego i Sławomira Mrożka w reż. Jerzego Jarockiego^[12].

Zaraz po ukończeniu studiów dostał etat u swojego wykładowcy Ignacego Gogolewskiego w Teatrze Śląskim w Katowicach, gdzie w 1972 zadebiutował rolą Kubusia w Hyde Parku Adama Kreczmara w reż. Zbigniewa Bogdańskiego. W 1973 przeniósł się na stałe do Warszawy i otrzymał angaż w Teatrze Narodowym w Warszawie kierowanym wówczas przez Adama Hanuszkiewicza. Kolberger grał w spektaklach inscenizowanych przez Hanuszkiewicza i mierzył się przede wszystkim z polską klasyką. To wtedy przylgnął do niego wizerunek bohatera romantycznego, potem potwierdzony również w filmie^[1].

„Zobaczyłem w nim bardzo ciekawe zostawienie dobrej urody młodego mężczyzny i wrażliwości dziecięcej, prawie dziewczęcej. Delikatność a jednocześnie dobre warunki głosowe. Natychmiast skojarzył mi się z rolą Kordiana” – opowiadał Adam Hanuszkiewicz^[8].

W Teatrze Narodowym pracował w latach 1973-1982. Rola Wacława / Poety w Wacława dziejach wg poematu Stefana Garczyńskiego (1973) była jego pierwszą znaczącą rolą. Wśród wielu późniejszych kreacji zapamiętany został przede wszystkim jako Jasiek w Weselu (1974), Aleksiej Nikołajewicz Bielajew w Miesiącu na wsi Iwana Turgieniewa (1974), Sawa w Śnie srebrnym Salomei Juliusza Słowackiego (1977), Alfred w Mężu i żonie Aleksandra Fredry (1977), Konrad w Dziadach (1978) i Iwan w Braciach Karamazow (1979). Od tamtej pory bardzo często grywał w repertuarze romantycznym.

Występował w teatrach stołecznych: Współczesnym (1982–1987), gdzie zagrał m.in. Lorenza de Medici w Lorenzacciu Alfreda de Musset (1986), Dramatycznym (1987–1988), Ateneum (1988-2000), Komedia (1994–1995, 2002), Scena Prezentacje (1996) oraz Studio im. Stanisława Witkiewicza, gdzie zagrał Kocha w Zachodnim wybrzeżu Bernarda-Marie Koltèsa w reż. Krzysztofa Warlikowskiego (1998) i Trigorina w Mewie Antoniego Czechowa w reż. Zbigniewa Brzozy (2003). Po latach przerwy powrócił na swoją macierzystą warszawską scenę – do Teatru Narodowego, gdzie w latach 1999–2011 zagrał m.in. Lucyfera w Wybrałem dziś zaduszne święto wg Samuela Zborowskiego Słowackiego w reż. Janusza Wiśniewskiego (1999) i Stańczyka w Weselu Wyspiańskiego w inscenizacji Jerzego Grzegorzewskiego (2000). Jego ostatnią rolą teatralną był brat Franciszek w komedii Shakespeare’a Wiele hałasu o nic w reż. Macieja Prusa (2008).

Jako reżyser wystawił Żołnierza królowej Madagaskaru (Opera Szczecińska, 1993), Nędzę uszczęśliwioną (Teatr Wielki w Warszawie, 1994 i Teatr Wielki w Poznaniu, 1997), Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale (Opera Wrocławska, 1994 i później Teatr Wielki w Poznaniu, 1999), Królewnę Śnieżkę i siedmiu krasnoludków (Teatr Komedia w Warszawie, 1994 i Opera Szczecińska, 1999), Kocham O’Keeffe (Teatr Bajka w Warszawie, 2005), Henryka VI na łowach (Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu, 2007), Konopielkę (Wrocławski Teatr Lalek, 2008) oraz Wiersze Jana Brzechwy i Juliana Tuwima (Wrocławski Teatr Lalek, 2008).

Brał udział w realizacjach Teatru Telewizji, w tym w Lucy Crown Irwina Shawa w reż. Andrzeja Łapickiego (1972), w tytułowej roli w Don Carlosie Friedricha Schillera w reż. Macieja Zenona Bordowicza (1973), w roli Romea w Romeo i Julii Shakespeare’a w reż. Jerzego Gruzy (1974) i Maćka Chełmickiego w adaptacji Popiołu i diamentu Jerzego Andrzejewskiego w inscenizacji Zygmunta Hübnera (1974).

Zagrał w ponad siedemdziesięciu filmach oraz serialach telewizyjnych. Zadebiutował na ekranie w głównej roli Józka w dramacie telewizyjnym Ewy Kruk Koniec babiego lata (1974). Przełomem w karierze filmowej była rola Zbigniewa, syna Wojewody (Mieczysław Voit) z pierwszego małżeństwa w ekranizacji dramatu Mazepa Słowackiego, dokonanej przez Gustawa Holoubka (1975) oraz kreacja hrabiego Dezyderego Chłapowskiego w Najdłuższej wojnie nowoczesnej Europy (1979-1981) Jerzego Sztwiertni. Niemalże z dnia na dzień stał się twarzą pokolenia młodych Polaków epoki Edwarda Gierka. W lipcu 1975 trafił na okładkę tygodnika „Film”^[13]. Za rolę pana młodego w Kontrakcie (1980) Krzysztofa Zanussiego otrzymał nagrodę za najlepszą rolę męską na festiwalu koszalińskim „Młodzi i Film” (1981).

„Był człowiekiem bardzo prawym i uporządkowanym wewnętrznie. Posiadał głęboką duchowość i taką swoją – intymną, bo on tego publicznie nie demonstrował – filozofię życia, pełną harmonii, z dala od spraw tego świata” – wspominał aktora Kazimierz Kutz^[12].

Wiele interesujących kreacji stworzył w filmach: dziennikarza w Hotelu klasy lux (1979) Ryszarda Bera, Anonimusa w Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982) Janusza Majewskiego, psychologa w Jeśli się odnajdziemy (1982) Romana Załuskiego, żołnierza Września, śląskiego konspiratora w Na straży swej stać będę (1983) Kazimierza Kutza, nauczyciela udającego się za granicę z poufną misją podziemnych władz „Solidarności” w Ostatnim promie (1989) Waldemara Krzystka, wychowawcę poprawczaka w Zakładzie (1990) Teresy Kotlarczyk, partyjnego sekretarza w Kuchni polskiej (1991) i 1968. Szczęśliwego Nowego Roku (1992) Jacka Bromskiego czy Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu (1999) Andrzeja Wajdy. Grał także w filmach Leszka Wosiewicza: blokowego w Kornblumenblau (1988) i ojca w Kronikach domowych (1997).

Zdobył uznanie wśród telewidzów w rolach: Karola Chłapowskiego, męża tytułowej gwiazdy w Modrzejewskiej (1989) Jana Łomnickiego, Reinholda Heidensteina, sekretarza Jana Zamoyskiego w Kanclerzu (1989) Ryszarda Bera, szefa UOPu w Ekstradycji (1995–1998) czy szefa mafii w Sforze (2002) i Fałszerzach – powrocie Sfory (2006) Wojciecha Wójcika.

Wielokrotnie nagrywał role dubbingowe, pełnił funkcję lektora w filmach dokumentalnych, oświatowych i animowanych. W serialu telewizyjnym Wojciecha Solarza Wielka miłość Balzaka (1973) dubbingował rolę poety Lesińskiego w salonie Hańskich w Wiedniu (Marek Bargiełowski). Użyczył głos Rudy’emu Jordache (Peter Strauss) w polskiej wersji językowej serialu Pogoda dla bogaczy (1976).

Na dorobek radiowy Kolbergera składają się role w słuchowiskach i audycjach poetyckich Teatru Polskiego Radia. Od 1976 występował w różnych audycjach poetyckich. Był też ich reżyserem^[14]. Zapisał się w pamięci słuchaczy Programu 1 Polskiego Radia recytując wiersze w ramach cyklu Strofy dla ciebie^[15] w Lecie z Radiem. Za swoją działalność radiową został nagrodzony przez Polskie Radio Złotym Mikrofonem oraz Wielkim Splendorem (2009).

Wyreżyserował album muzyczny dla dzieci pt. Bajki Natalki (wyd. 1988) – płytę, która jako pierwsza w historii polskiej fonografii zdobyła status platynowej. Nagrał też Najpiękniejsze baśnie: Królewna Śnieżka (wyd. Pani Domu, 2002) i Karierę Nikodema Dyzmy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza (Gazeta Wyborcza, 2007)^[16].

W 2000 roku na antenie TVP1 prowadził teleturniej Juliusz Słowacki^[17].

W jego ocenie jednym z najważniejszych zadań aktorskich w jego karierze było powierzenie mu przez Telewizję TVN przeczytania testamentu papieża Jana Pawła II w czasie żałoby po jego śmierci w kwietniu 2005^[18]. Wystąpił także jako narrator i solista u boku Krystyny Tkacz, Beaty Rybotyckiej i Krzysztofa Gosztyły w Mszy Polskiej H.F. Tabęckiego, do słów ks. Twardowskiego.

W stanie wojennym wspierał Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Był honorowym przewodniczącym Stowarzyszenia Chorych na Raka Nerki^[19] oraz członkiem Honorowego Komitetu Rozwoju Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli^[20].

Był mężem aktorki Anny Romantowskiej i ojcem Julii Kolberger. Na początku lat 80. jego małżeństwo rozpadło się, niemniej do końca życia utrzymywał bliskie relacje z byłą żoną.

Kolberger był gejem. Informację o tym, że ojciec tworzył wieloletni związek z innym mężczyzną, potwierdziła jego córka w wywiadzie dla magazynu „Replika” w 2021^[21][22].

Krzysztof Kolberger przez wiele lat zmagał się z rakiem nerki^[23][24]. Aktora dwukrotnie operowano, co – jak sam twierdził – w istotny sposób zmieniło jego podejście do życia i do wykonywanego zawodu, w tym wpłynęło na podjęcie się przez niego – prócz grania na scenie – także reżyserowania. Mówi o tym opublikowana przez Edycję Świętego Pawła w 2007 roku książka-wywiad pt. „Przypadek nie-przypadek. Rozmowa między wierszami księdza Jana Twardowskiego”. Po latach walki z nowotworem, zmarł 7 stycznia 2011 roku. Bezpośrednią przyczyną śmierci była niewydolność krążenia^[25].

Uroczystości pogrzebowe odbyły się 13 stycznia 2011 roku, w kościele św. Karola Boromeusza na warszawskich Powązkach, następnie tamże na cmentarzu Powązkowskim Krzysztof Kolberger został pochowany (kwatera 23 wprost-1-20)^[26]. Podczas ceremonii na cmentarzu, przy grobie Krzysztofa Kolbergera odtworzono nagranie Leonarda Cohena – „Dance Me to the End of Love”.

26 czerwca 2012 w gdańskiej dzielnicy Strzyża otwarto skwer jego imienia, nieopodal domu, w którym mieszkał^[27][28].

21 stycznia 2015 został patronem IX Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, którego był absolwentem^[29][30].

Był bohaterem filmu dokumentalnego Tomasza Drozdowicza i Marii Nockowskiej Kolba, na szczęście! (2010), a także książki Aleksandry Iwanowskiej Przypadek nie-przypadek. Krzysztof Kolberger (2007)^[31] i Marzanny Graff-Oszczepalińskiej Odnaleźć dobro / Siła codzienności (2008)^[32], w której opowiadał w formie pamiętnika o swoim osobistym spotkaniu z prawdziwym dobrem tkwiącym w człowieku.

• 1974: Ile jest życia – Kacper Janas, aktor, syn Jerzego
• 1974: S.O.S. – Marek, chłopak Elżbiety Kostroń
• 1979–1981: Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy – Dezydery Chłapowski
• 1985: Przyłbice i kaptury – narrator
• 1988: Komediantka – Henryk Zaleski
• 1987: Rzeka kłamstwa – Kaj Gozdawa
• 1988: Kanclerz – Reinhold Heidenstein
• 1990: Modrzejewska – Karol Chłapowski
• 1993: Kuchnia polska – Jerzy Bergman
• 1995: Ekstradycja – Jerzy, szef UOP
• 1996: Ekstradycja 2 – Jerzy, szef UOP
• 1999: Ekstradycja 3 – Jerzy, szef UOP
• 2000: Przeprowadzki – doktor Zygfryd Reutt (odc. 4)
• 2000: Twarze i maski – reżyser Wieluński
• 2000: Dom – prezes Radiokomitetu
• 2001: Marszałek Piłsudski – kapitan Ignacy Boerner
• 2002: W pustyni i w puszczy (serial) – Linde
• 2002: Sfora – Ryszard Starewicz „Stary”, szef gangu
• 2003: Tak czy nie? – Jerzy Barniłowski
• 2005: Oficer − taksówkarz (odc.12, niewymieniony w napisach końcowych)
• 2006: Fałszerze – powrót Sfory – Ryszard Starewicz „Stary”, szef gangu

• 1974: Koniec babiego lata – Józek
• 1975: Mazepa – Zbigniew
• 1977: Palace Hotel – młody człowiek
• 1977: Żołnierze wolności – powstaniec
• 1979: Hotel klasy lux – Michał Wojtan
• 1980: Kontrakt – Piotr
• 1980: W biały dzień – Radziejowicz
• 1981: Cień – Andrzej Korwin
• 1982: Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny – Anonimus
• 1982: Jeśli się odnajdziemy – Maciek
• 1983: Na straży swej stać będę – Janek Klimza
• 1984: Przyspieszenie – reżyser Maciek
• 1984: Misja Ninji – Mason
• 1985: Dziewczęta z Nowolipek – Ignacy
• 1985: Rajska jabłoń – Ignacy
• 1987: Klątwa Doliny Węży – Tarnas
• 1987: Polska historia kina (telewizyjny)
• 1987: Zabij mnie glino – mężczyzna w windzie
• 1988: Kornblumenblau – blokowy Kornblumenblau
• 1988: Oszołomienie – Korowicz
• 1989: Ostatni prom – Marek Ziarno
• 1989: Żelazną ręką – Reinhold Heidenstein
• 1990: Zakład – Marek
• 1991: Kuchnia polska – Jerzy Bergman
• 1992: 1968. Szczęśliwego Nowego Roku – Jerzy Bergman
• 1993: Dwa księżyce – Jerzy
• 1994: Komedia małżeńska – Waldi
• 1995: Dzieje mistrza Twardowskiego – dworzanin
• 1997: Kroniki domowe – ojciec
• 1997: Opowieści weekendowe: Ostatni krąg – konferansjer
• 1997: Ucieczka (Szökés) – Ory
• 1999: Pan Tadeusz – Adam Mickiewicz
• 1999: Wszyscy moi bliscy (Vsichni moji blizci) – Leo
• 2000: Zakochani
• 2000: Niewypowiedziana wojna – generał Maxime Weygand
• 2001: W kogo ja się wrodziłem – Ryszard Lechotycki
• 2001: W pustyni i w puszczy – Linde
• 2002: Sfora: Bez litości – Ryszard Starewicz "Stary", szef gangu
• 2005: Rozdroże Cafe – senator
• 2005: Spadek (Inheritance) – Grzegorz
• 2007: Katyń – ksiądz Jasiński
• 2007: Z miłości
• 2008: Senność – psychiatra ksiądz
• 2009: Popiełuszko. Wolność jest w nas – ksiądz kanclerz
• 2009: Moja krew – lekarz neurolog
• 2013: Sierpniowe niebo. 63 dni chwały – profesor Szapiro

Spektakle telewizyjne

• 1972: Lucy Crown – Jeff
• 1973: Moje serce jest w górach – młody Mąż
• 1973: Maskarada – Książę Zwiezdicz
• 1973: Don Carlos – Don Carlos
• 1974: Popiół i diament – Maciek Chełmicki
• 1974: Romeo i Julia – Romeo
• 1977: Trzy po trzy
• 1996: Nieprzyjaciel – Jakub
• 2001: Herbatka u Stalina – Maksim Litwinow

• 1987: Droga mogiłami znaczona – lektor
• 1989: Nim słońce wejdzie…
• 1998: Adama... tajemnice – recytujący
• 1998: Życie pośmiertne Adama Mickiewicza – lektor

• 1973: Wielka miłość Balzaka – poeta Lesiński w salonie Hańskich w Wiedniu
• 1976: Pogoda dla bogaczy – Rudy Jordache
• 1977: Anna Karenina – hrabia Aleksy Wroński
• 1986: Piotr Wielki – Piotr I
• 1987: Na srebrnym globie – Tomasz
• 1987: Dawni kronikarze zapisali... – lektor
• 1995: Akwarium, czyli samotność szpiega – Amerykanin zwerbowany przez Suworowa
• 1998: Magiczny miecz – Legenda Camelotu – król Artur
• 2000: Baldur’s Gate II: Cienie Amn – Jon Irenicus
• 2002: Psie serce – Platon
• 2003: August Kardynał Hlond – lektor
• 2003: Nawiedzony dwór – Master Edward Gracey
• 2005: Jan Paweł II – Karol Wojtyła/Jan Paweł II
• 2005: Siostry Lilpop i ich miłości – lektor
• 2006: Zniewolony teatr – narrator
• 2006: Boskie oblicze – narrator
• 2006: Tryptyk rzymski – narrator
• 2008: Fallout 3 – prezydent John Henry Eden
• 2009: Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków – narrator

• 1988: Bajki Natalki (wyd. Polskie Nagrania „Muza”)
• 2011: Strofy życia (wyd. Soliton)

• 1976: Nagroda im. Leona Schillera przyznawana przez SPATiF dla młodego aktora
• 1977: Srebrny Krzyż Zasługi
• 1981: nagroda aktorska na KSF „Młodzi i Film” w Koszalinie za film Kontrakt
• 1997: Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
• 2005: Złoty Mikrofon – „za wielkie radiowe kreacje w utworach klasyki polskiej i światowej”^[33]
• 2005: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – „za wybitne zasługi w pracy artystycznej”^[34]
• 2006: Super Wiktor Specjalny^[35]
• 2006: laureat w konkursie „Mistrz Mowy Polskiej”^[36]
• 2007: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – „za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za zaangażowanie w walkę o wolność słowa i wolne media, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i społecznej^[37][38]
• 2008: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[39]
• 2009: Nagroda „Totus” przyznawana z okazji Dnia Papieskiego przez Fundację „Dzieło nowego Tysiąclecia” – w kategorii „Osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej”^[40]
• 2009: Wielki Splendor^[41]
• 2011: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie)

• Krzysztof Kolberger w bazie IMDb (ang.)
• Krzysztof Kolberger w bazie Filmweb
• Krzysztof Kolberger w bazie filmpolski.pl
• Krzysztof Kolberger, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-09] .
• Krzysztof Kolberger na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”