Kazimierz Badeni

Kazimierz Badeni

Data urodzenia	14 października 1846
Data i miejsce śmierci	9 lipca 1909 Krasne
Premier Austrii (Przedlitawii)
Okres	od 30 września 1895 do 30 listopada 1897
Poprzednik	Erich von Kielmansegg
Następca	Paul Gautsch von Frankenthurn
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Kazimierz Feliks Badeni (ur. 14 października 1846 w Surochowie, zm. 9 lipca 1909 w Krasnem) – polski hrabia, polityk, prawnik i premier austriackiego rządu.

Pochodził z rodziny Badenich pieczętującej się herbem Bończa pochodzenia wołoskiego, która została nobilitowana w końcówce XVII wieku^[1] i obdarzona w Austrii tytułem hrabiowskim w osobie jego dziada Kazimierza Stanisława 8 listopada 1845^[2]. Ukończył studia uzyskując tytuły doktora praw i filozofii^[3].

Był politykiem konserwatywnym. Karierę polityczną rozpoczął jako starosta w Żółkwi, następnie w Rzeszowie i Krakowie. Był posłem na Sejm Krajowy Galicji^[3] kadencji V, VI, VII, VIII i IX. W latach 1888–1895 był namiestnikiem Galicji^[3].

Zdaniem wielu polskich badaczy starał się złagodzić konflikt polsko-ukraiński, dlatego zawarł porozumienie z częścią przedstawicieli ruchu ukraińskiego, m.in. z Ołeksandrem Barwinskim («nowa era»). Z kolei w ocenie przedstawiciela ruchu ukraińskiego, Ewhena Ołesnyckiego, za rządów Kazimierza Badeniego miały miejsce nadużycia podczas wyborów posłów do Sejmu Krajowego Galicji w 1895 r. i Rady Państwa w Wiedniu w 1897 r.^[4]. Ostro zwalczał rodzący się ruch socjalistyczny i ludowy (chrześcijańsko-społeczny ks. Stojałowskiego). Równolegle z urzędem Namiestnika pełnił stanowisko prezydenta c. k. krajowej dyrekcji skarbu i c. k. galicyjskiej dyrekcji dóbr państwowych^[3]. Jego zastępcą był Jan Lidl^[3]. W 1894 jako namiestnik brał aktywny udział w urządzaniu wielkiej wystawy krajowej we Lwowie. Rozwijał szkolnictwo.

W latach 1895–1897 był premierem Austrii. W przemówieniu powitalnym cesarz wyraził nadzieję, że z jego rządem chciałby współpracować do śmierci^[5]. Jego rząd upadł pod wpływem oporu Niemców i socjalistów, po tym jak wprowadził w Czechach równouprawnienie języków czeskiego i niemieckiego. Cesarz udzielił mu dymisji (28 listopada 1897) po zamieszkach ludności robotniczej Wiednia wywołanych usunięciem przy pomocy sił policyjnych niemieckich posłów opozycji (zgodnie z obowiązującym: „lex Falkenhayn”). Zamieszki te zorganizowane były przez nacjonalistów niemieckich pod przywództwem Georga Schönerera, którzy otwarcie zmierzali do połączenia Austro-Węgier z Cesarstwem Niemieckim.

Słynął ze zwięzłości wypowiedzi, co wpływowa wiedeńska gazeta Neue Freie Presse uznała za dobrą stronę jego słabej znajomości języka niemieckiego.

Był żonaty z Marią Marianną Apolonią Skrzyńską herbu Zaremba (1850–1937). Ich dziećmi byli Ludwik (1873–1916) oraz Maria (1874–1950), żona Adama Krasińskiego IV ordynata na Opinogórze od 1897, a po jego śmierci od 1912 hr. Zygmunta Zamoyskiego (1875–1931).

Kazimierz Badeni zmarł w pociągu, wracając z kuracji w Karlowych Warach, gdzie leczył się na cukrzycę. Po południu 9 lipca 1909 znaleziono go nieżyjącego w pociągu pośpiesznym na stacji Krasne, blisko rodzinnego majątku w Busku^[6].

• Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Austria, 1891)^[3][2]
• Komandor z Gwiazdą Orderu Franciszka Józefa (Austria, 1886)^[3][2]
• Order Korony Żelaznej III klasy (Austria, 1882)^[3][2]
• Krzyż Wielki Orderu św. Grzegorza Wielkiego (St. Apostolska, 1893)^[3][2]
• Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego I kl. (Prusy, 1896)^[2]
• Wielka Wstęga Orderu Orła Białego (Rosja, 1896)^[2]
• Krzyż Wielki Orderu Orła Białego (Serbia, 1896)^[2]
• Wielka Wstęga Orderu św. Aleksandra (Bułgaria, 1897)^[2]
• Wielka Wstęga Orderu Słonia Białego (Syjam, 1897)^[2]
• Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy (Rumunia, 1897)^[2]
• c. i k. rzeczywisty tajny radca od 1888^[3][2]
• c. i k. szambelan (podkomorzy) od 1878^[3][2][7]
• honorowy obywatel miast Żółkwi^[3], Brodów^[3], Gródka^[3], Drohobycza^[3], Jasła^[3], Starego Sącza^[3], Tarnowa^[3], Nowego Sącza^[3], Krosna^[3], Trembowli^[3], Rohatyna^[3], Stryja^[3], Dobromila^[3], Sokala^[3], Wadowic^[3] (wszystkie tytuły nadane przed 1895)^[3], Krakowa^[3] (17 grudnia 1894), Jarosławia^[3] (1894), Lwowa (3 października 1895)^[8][9], Przemyśla, Rzeszowa, Sanoka (1894)^[10][11], Leżajska (1897)^[12], Łańcuta (1897)^[13], Ropczyc (1897)^[14].

• Pałac Badenich w Busku

• Leon Gustaw Dziubiński: Poczet prezydentów, wiceprezydentów i obywateli honorowych miasta Lwowa. Lwów: 1896, s. 23–24.
• Badeni Kazimierz. W: Wielka Ilustrowana Encyklopedja Powszechna. T. II. Kraków: Wyd. Gutenberg, Drukarnia Ludowa w Krakowie, 1929, s. 91. (reprint. Warszawa, 1994. ISBN 83-86381-02-7).

• Artur Sporniak i Jan Strzałka – Bóg działa urokiem

• Stanisław Starzyński, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 205–207.