[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Kozibród

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy rodzaja roślin. Zobacz też: rzekę Kozi Bród.
Kozibród
Ilustracja
Morfologia (kozibród łąkowy)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Cichorioideae

Rodzaj

kozibród

Nazwa systematyczna
Tragopogon L.
Sp. Pl. 789. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

T. porrifolius Linnaeus[4]

Synonimy
  • Chromatopogon F.W.Schmidt[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Kozibród porolistny

Kozibród (Tragopogon L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 124 gatunki[3]. Występują one w regionie Morza Środziemnego oraz w pozostałej części Europy i Azji w strefie umiarkowanej, rosnące w formacjach trawiastych. Są to rośliny zielne o trawiastych (długich i wąskich) liściach i kwiatach skupionych w koszyczek na szczycie pędu, otwierający się tylko rano[5][6].

Znaczenie użytkowe ma kozibród porolistny, zwany też salsefią, którego spichrzowy korzeń palowy oraz młode pędy spożywane są jako warzywo. Dawniej jadano także korzenie innych gatunków z tego rodzaju, w tym kozibrodu łąkowego[5].

Naukowa nazwa rodzajowa (i polska nazwa zwyczajowa będąca jej tłumaczeniem) pochodzi z greckich słów tragos, znaczącego „koza” oraz pogon oznaczającego „brodę”, i została utworzona z nich prawdopodobnie w nawiązaniu do wyglądu owoców[7].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]
Kozibród wielki
Kozibród wschodni

Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą Europę (bez Islandii), północną Afrykę oraz zachodnią i środkową Azję[3]. Najbardziej zróżnicowane gatunkowo są południowo-wschodnia Europa i zachodnia Azja[8]. Jako introdukowane rośliny z tego rodzaju obecne są w Ameryce Północnej, w Etiopii i Południowej Afryce, na Dalekim Wschodzie oraz w Australii[3].

Gatunki flory Polski[9]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[9], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[3]

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny dwuletnie, rzadziej zimujące rośliny jednoroczne i byliny. Pędy są prosto wzniesione, mają pojedynczą, rzadziej kilka łodyg i korzeń palowy (wrzecionowaty); osiągają zazwyczaj wysokość od 0,5 do 1,5 m[7]. Rośliny wieloletnie mają korzeń rozgałęziony i tęgą szyję korzeniową otoczoną nasadami obumarłych liści[8][10]. Pędy są nagie lub owłosione, często przynajmniej u nasady liści i pod koszyczkiem, z wiekiem rośliny te zwykle łysieją. Łodygi zwykle nierozgałęziają się lub są rzadko rozgałęzione[10].
Liście
Odziomkowe i łodygowe, o nasadach obejmujących łodygę i blaszkach długich, wąskich i całobrzegich lub falistych[7][10]. Użyłkowanie równoległe[8].
Kwiaty
Języczkowe, skupione w pojedynczych koszyczkach na długich i często dętych (zgrubiałych pod kwiatostanem) szypułach na szczytach pędów. Okrywa jest dzwonkowata do walcowatej (w pąku stożkowata[8]), o średnicy od 10 do ponad 20 mm. Listki okrywy wyrastają w liczbie od kilku do kilkunastu w jednym rzędzie, są równowąskie do trójkątnielancetowatych. Na szczycie listki te są zaostrzone, na brzegu białawe. Dno kwiatostanowe jest wypukłe, gładkie, bez plewinek. Wszystkie kwiaty w koszyczku są języczkowe, żółte, pomarańczowe, purpurowe lub fioletowe (czasem wewnątrz fioletowe, na zewnątrz żółte)[7][10].
Owoce
Niełupki walcowate lub wrzecionowate, ciemno lub jasnobrązowe do białawych, z 5 lub 10 żebrami i zwykle z dzióbkiem (czasem bardzo długim[8]). Puch kielichowy trwały, w dole zrośnięty, w górze z rozpostartymi, pierzastymi, białawymi lub żółtawymi włoskami[7][10].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Scorzonerinae, plemienia Cichorieae z podrodziny Cichorioideae z rodziny astrowatych Asteraceae[11].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g Tragopogon L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-14].
  4. ↑ Tragopogon Linnaeus, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-04-14].
  5. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 931, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 338. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ a b c d e Pamela S. Soltis, Tragopogon Linnaeus, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-04-14].
  8. ↑ a b c d e Irena Kucowa, Tragopogon L., Kozibród, [w:] Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XIII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 188-189.
  9. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 193-194, ISBN 978-83-62975-45-7.
  10. ↑ a b c d e Zhu Shi, Alexander P. Sukhorukov, Evgeny V. Mavrodiev, Tragopogon Linnaeus, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-04-14].
  11. ↑ Genus Tragopogon L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-04-14].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kozibród&oldid=72986349”