Fasces

Fasces (w tym znaczeniu plurale tantum, od łac. fascis „wiązka”) lub rózgi liktorskie – obwiązany rzemieniem pęk rózg, czasem z zatkniętym weń toporem (wojennym) o podwójnym żelaznym ostrzu^[1].

Fasces pierwotnie stanowiły symbol władzy każdego etruskiego króla – lukumona (lucumo), niesiony przez jego liktorów (lictores), stanowiących osobistą ochronę władcy.

Fasces w tej samej funkcji, z prawie identycznym rytuałem, zostały przejęte przez starożytnych Rzymian. Były noszone przed cesarzem i najwyższymi urzędnikami rzymskimi przez liktorów, których liczba była uzależniona od rangi i miejsca pojawienia się dostojnika^[2]. Czasami liktorzy towarzyszyli obywatelom rzymskim podczas specjalnych wydarzeń, np. pogrzebów lub kiedy dochodziło do pojednania, co miało wyrażać wdzięczność Miasta. Rzymskie fasces różniły się od etruskich tym, że topór (zatknięty w wiązkę poza pomerium lub w czasie wojny) miał tylko jedno żelazne ostrze^[1].

W czasach nowożytnych rózgi liktorskie stały się symbolem:

idei republikańskiej; w tym charakterze znajdują się w godle Francji i innych państw^[3];
przed 1914 ruchów lewicowych i włoskich rewolucjonistów^[3]^[4];
ruchu faszystowskiego (nazwa faszyzm pochodzi od wł. fasci) i narodowosocjalistycznego;
wszechwładzy i siły państwa; w tym charakterze wykorzystywany m.in. powszechnie w faszystowskich Włoszech i nazistowskich Niemczech oraz okazjonalnie w sanacyjnej Polsce (np. zachowane do dziś liczne rzymskie fasces na elewacji gmachu Sejmu Śląskiego i Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, podkreślające supremację Rzeczypospolitej Polskiej nad autonomicznym Śląskiem^[5]). W latach 1824–1826, z inicjatywy Stanisława Staszica i według projektu S. Stompfa, wzniesiono na wzgórzu Zamku królewskiego w Lublinie nową budowlę w stylu neogotyku angielskiego, przeznaczoną na więzienie Królestwa Kongresowego, z fasces etruskimi na dwóch wieżach wjazdowych oraz na zwieńczeniu Baszty.

Fragment elewacji gmachu Sejmu Śląskiego – Fasces

Przypisy

↑ ^a ^b M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu. PWN, Warszawa 1988, s. 19–20.
↑ V. Bukowska-Wilk, „Osobliwe filtry są...“, „Studia Norwidiana”, 24–25, 2006–2007, s. 193, przypis nr 2.
↑ ^a ^b M. Marszał, Faszyzm i jego oblicza, [w:] Varia doctrinalia, red. Ł. Machaj, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2012, s. 26.
↑ R. Paxton, Anatomia faszyzmu, Poznań 2005, s. 2 [cyt. za: R. Broniarek, Ruch Narodowo-Radykalny „Falanga” w świetle pism programowych, Dom Wydawniczy Ostoja, Krzeszowice 2011, s. 23. ISBN 978-83-60048-73-3].
↑ ŚCDK: Architektura narodowa w formie i treści. Gmach Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego w Katowicach. [dostęp 2015-05-13].

Bibliografia

O. Jurewicz, L. Winniczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym, PWN, Warszawa 1968, s. 343, 367.

[M._Jaczynowska,_1988-1] M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu. PWN, Warszawa 1988, s. 19–20.

[2] V. Bukowska-Wilk, „Osobliwe filtry są...“, „Studia Norwidiana”, 24–25, 2006–2007, s. 193, przypis nr 2.

[Faszyzm_i_jego_oblicza-3] M. Marszał, Faszyzm i jego oblicza, [w:] Varia doctrinalia, red. Ł. Machaj, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2012, s. 26.

[4] R. Paxton, Anatomia faszyzmu, Poznań 2005, s. 2 [cyt. za: R. Broniarek, Ruch Narodowo-Radykalny „Falanga” w świetle pism programowych, Dom Wydawniczy Ostoja, Krzeszowice 2011, s. 23. ISBN 978-83-60048-73-3].

[5] ŚCDK: Architektura narodowa w formie i treści. Gmach Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego w Katowicach. [dostęp 2015-05-13].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]