Dzikan

Dzikan
	Potamochoerus
	J.E. Gray, 1854
	; Dzikan rzeczny (P. porcus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	świniokształtne
Rodzina	świniowate
Podrodzina	świnie
Rodzaj	dzikan
	Typ nomenklatoryczny
	Choiropotamus pictus J.E. Gray, 1852 (= Sus porcus Linnaeus, 1758)
Synonimy
	Koiropotamus J.E. Gray, 1843; Choiropotamus J.E. Gray, 1843; Nyctochoerus Heuglin, 1863; Potamochaerus: Murray, 1866;
	Koiropotamus J.E. Gray, 1843; Choiropotamus J.E. Gray, 1843; Nyctochoerus Heuglin, 1863; Potamochaerus: Murray, 1866;
Gatunki
	7 gatunków (w tym 5 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	7 gatunków (w tym 5 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dzikan^[6] (Potamochoerus) – rodzaj ssaków parzystokopytnych z podrodziny świń (Suinae) w obrębie rodziny świniowatych (Suidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce (Senegal, Gwinea Bissau, Gwinea, Sierra Leone, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mali, Ghana, Togo, Benin, Nigeria, Kamerun, Sudan, Somalia, Etiopia, Sudan Południowy, Republika Środkowoafrykańska, Gwinea Równikowa, Gabon, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Eswatini i Południowa Afryka)^[7]^[8]^[9]^[10].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 100–150 cm, długość ogona 30–45 cm, wysokość w kłębie 55–88 cm; masa ciała 45–115 kg^[8]^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1843 roku angielski zoolog John Edward Gray w publikacji swojego autorstwa dotyczącej ssaków ze zbiorów Muzeum Brytyjskiego^[3]. Na gatunek typowy Gray wyznaczył (oznaczenie monotypowe) Sus africanus von Schreber, 1791 (= Sus larvatus F. Cuvier, 1822). Jednak nazwa, którą nadał nowemu taksonowi Gray – Choiropotamus – była nieużywana przez społeczność naukową przez ponad 50 lat, stanowiąc nomen oblitum^[11]. Nazwą powszechnie używaną w publikacjach zoologicznych była nazwa, którą ukuł w 1854 roku również Gray – Potamochoerus – z typem nomenklatorycznym (oznaczenie monotypowe) Choiropotamus pictus J.E. Gray, 1852 (= Sus porcus Linnaeus, 1758).

Etymologia

Koiropotamus i Choiropotamus: gr. χοιρος khoiros ‘świnia’; ποταμος potamos ‘rzeka’^[12].
Potamochoerus (Potamochaerus): gr. ποταμος potamos ‘rzeka’; χοιρος khoiros ‘świnia’^[13].
Nyctochoerus: gr. νυξ nux, νυκτος nuktos ‘noc’; χοιρος khoiros ‘świnia’^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Nyctochoerus hassama Heuglin, 1863.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[15]^[10]^[7]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[6]	Podgatunki^[7]^[8]^[10]	Rozmieszczenie geograficzne^[7]^[8]^[10]	Podstawowe wymiary^[7]^[10]^[e]	Status IUCN^[16]
	Potamochoerus larvatus	(F. Cuvier, 1822)	dzikan zaroślowy	3 podgatunki	od południowego Sudanu Południowego i Etiopii na południe przez Afrykę Wschodnią oraz wschodnią i południową Demokratyczną Republikę Konga do Botswany, Mozambiku i północno-wschodniej Południowej Afryki; izolowane populacje w Angoli i południowej Południowej Afryki	DC: 100–150 cm DO: 30–40 cm MC: 50–115 kg	LC
	Potamochoerus porcus	(Linnaeus, 1758)	dzikan rzeczny	gatunek monotypowy	pas leśny od Senegalu do północno-zachodniej Ugandy i wschodniej Demokratycznej Republiki Konga, na południe do północnej Angoli (Kabinda); brak zapisów z ostatnich lat w Gambii lub Czadzie, być może występuje w Sudanie Południowym i południowo-zachodniej Etiopii	DC: 100–145 cm DO: 30–45 cm MC: 45–115 kg	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski/

Opisano również gatunki wymarłe:

Potamochoerus afarensis (Cooke, 1978)^[17] (Afryka; plejstocen).
Potamochoerus chienxianensis Li Yuqing, 1963^[18] (Azja; plejstocen)
Potamochoerus magnus Arribas & Garrido, 2008^[19] (Europa; pliocen).
Potamochoerus palaeindicus Pilgrim, 1926^[20] (Azja; plejstocen).
Potamochoerus theobaldi Pilgrim, 1926^[20] (Azja; pliocen–plejstocen).

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Choiropotamus J.E. Gray, 1843, gdyż Gray błędnie uważał, że nazwa ta jest zajęta przez Chaeropotamus Desmarest, 1822 (wymarły rodzaj Suidae).
↑ Nomen nudum.
↑ Nomen oblitum.
↑ Nieuzasadniona poprawka Potamochoerus J.E. Gray, 1854.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ J.E. Gray. On the Painted Pig of the Camaroons (Potamochoerus penicillatus). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 20, s. 131, 1852. (ang.).
↑ Gray 1843 ↓, s. xxvii.
↑ ^a ^b Gray 1843 ↓, s. 185.
↑ T. von Heuglin. Beiträge zur zoologie Afrika’s. Über einige säügethiere des bäschlo-gebietes. „Novorum actorum Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Germanicae Naturae Curiosorum”. 30 (2), s. 7–9, 1863. (niem.).
↑ A. Murray: The Geographical Distribution of Mammals. London: Day and Son, 1866, s. 164. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 168. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 380. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d E. Meijaard, J.-P. d’Huart & W. Oliver: Family Suidae (Pigs). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 279–280. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Potamochoerus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-31].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 631. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ P. Grubb. Controversial scientific names of African mammals. „African Zoology”. 39 (1), s. 95, 2004. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 186.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 559.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 467.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-07]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
↑ H.B.S. Cooke. Pliocene-Pleistocene Suidae from Hadar, Ethiopia. „Kirtlandia”. 29, s. 32, 1978. (ang.).
↑ 李玉清 / Y. Li. 山西沁县 Potamochoerus 属一新种/ A new species of Potamochoerus from Chihsien, Shansi. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 7 (2), s. 161, 1963. (chiń. • ang.).
↑ A. Arribas & G. Garrido. Un nuevo jabalí del género Potamochoerus (Suidae, Artiodactyla, Mammalia) en el Plioceno superior terminal euroasiático (Fonelas P-1, Cuenca de Guadix, Granada). „Cuadernos del Museo Geominero”. 10, s. 339, 2008. (hiszp.).
↑ ^a ^b G.E. Pilgrim. The fossil Suidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. 8, s. 27, 1926. (ang.).

Bibliografia

J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 1–490. (ang.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[1] Nowa nazwa dla Choiropotamus J.E. Gray, 1843, gdyż Gray błędnie uważał, że nazwa ta jest zajęta przez Chaeropotamus Desmarest, 1822 (wymarły rodzaj Suidae).

[3] Nomen nudum.

[5] Nomen oblitum.

[8] Nieuzasadniona poprawka Potamochoerus J.E. Gray, 1854.

[20] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Gray-2] J.E. Gray. On the Painted Pig of the Camaroons (Potamochoerus penicillatus). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 20, s. 131, 1852. (ang.).

[CITEREFGray1843[https://biodiversitylibrary.org/page/53729554_xxvii]-4] Gray 1843 ↓, s. xxvii.

[CITEREFGray1843[https://biodiversitylibrary.org/page/53729684_185]-6] Gray 1843 ↓, s. 185.

[Heuglin-7] T. von Heuglin. Beiträge zur zoologie Afrika’s. Über einige säügethiere des bäschlo-gebietes. „Novorum actorum Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Germanicae Naturae Curiosorum”. 30 (2), s. 7–9, 1863. (niem.).

[mur-9] A. Murray: The Geographical Distribution of Mammals. London: Day and Son, 1866, s. 164. (ang.).

[Cichocki&inni-10] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 168. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 380. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Meijaard&inni-12] E. Meijaard, J.-P. d’Huart & W. Oliver: Family Suidae (Pigs). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 279–280. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-13] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Potamochoerus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-31].

[amw-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 631. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[gru-15] P. Grubb. Controversial scientific names of African mammals. „African Zoology”. 39 (1), s. 95, 2004. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27791933_186]-16] Palmer 1904 ↓, s. 186.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792306_559]-17] Palmer 1904 ↓, s. 559.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792214_467]-18] Palmer 1904 ↓, s. 467.

[mdd-19] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-07]. (ang.).

[21] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).

[coo-22] H.B.S. Cooke. Pliocene-Pleistocene Suidae from Hadar, Ethiopia. „Kirtlandia”. 29, s. 32, 1978. (ang.).

[li-23] 李玉清 / Y. Li. 山西沁县 Potamochoerus 属一新种/ A new species of Potamochoerus from Chihsien, Shansi. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 7 (2), s. 161, 1963. (chiń. • ang.).

[arr&gar-24] A. Arribas & G. Garrido. Un nuevo jabalí del género Potamochoerus (Suidae, Artiodactyla, Mammalia) en el Plioceno superior terminal euroasiático (Fonelas P-1, Cuenca de Guadix, Granada). „Cuadernos del Museo Geominero”. 10, s. 339, 2008. (hiszp.).

[pil-25] G.E. Pilgrim. The fossil Suidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. 8, s. 27, 1926. (ang.).

[a]

[1]

[b]

[2]

[c]

[3]

[4]

[d]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[e]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]