Dzūkas (1989)

Dzūkas

„Dzūkas”
Klasa	okręt patrolowy
Typ	Flyvefisken (Standard Flex 300)
Historia
Stocznia	Danyard w Aalborgu
Położenie stępki	luty 1988
Wodowanie	6 sierpnia 1989
Kongelige Danske Marine
Nazwa	Hajen
Wejście do służby	19 lipca 1990
Wycofanie ze służby	23 stycznia 2009
Litewska Marynarka Wojenna
Nazwa	Dzūkas
Wejście do służby	28 stycznia 2009
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	488 t pełna
Długość	54 m
Szerokość	9 m
Zanurzenie	2,5 m
Napęd
• pierwotnie: CODAG: 1 turbina gazowa 5450 hp, 2 silniki 5800 hp, 3 śruby • w Litwie: 2 silniki 5800 hp, 2 śruby
Prędkość	• pierwotnie: 30 w • w Litwie: 18 w
Zasięg	2400 Mm przy prędkości 18 w
Uzbrojenie
• pierwotnie: 1 armata plot 76 mm OTO Melara 8 pocisków pokr. Harpoon (opcja) 6–12 pocisków plot. Sea Sparrow (opcja) 2 wyrzutnie torped 533 mm (opcja) 4 bg, 60 min (opcja) • w Litwie: 1 armata plot 76 mm 2 km 7,62 mm
Załoga	26
Multimedia w Wikimedia Commons

Dzūkas, poprzednio Hajen – litewski okręt patrolowy, uprzednio duński okręt wielozadaniowy, z przełomu XX i XXI wieku. Należał do typu Flyvefisken (Standard Flex 300), stanowiącego uniwersalne okręty o modułowym wyposażeniu, mogące pełnić zadania uderzeniowe, patrolowe lub niszczyciela min. Wszedł do służby w 1990 roku w Kongelige Danske Marine pod nazwą „Hajen” (numer burtowy P 551). W 2009 roku został przekazany Litewskiej Marynarce Wojennej, w której wszedł do służby jako okręt patrolowy pod nazwą „Dzūkas” (numer burtowy P 12).

 Główny artykuł: Okręty patrolowe typu Flyvefisken.

„Hajen” był drugą jednostką typu duńskich wielozadaniowych okrętów programu Standard Flex 300, nazwanego typem Flyvefisken^[1]. Były to innowacyjne niewielkie jednostki, które można było przystosować do pełnienia zadań patrolowych, uderzeniowych (kutrów rakietowo-artyleryjskich), zwalczania okrętów podwodnych, zadań niszczyciel min lub stawiacza min, w zależności od zainstalowanych modułów uzbrojenia^[2]. Okręt został zamówiony w stoczni Danyard A/S w Aalborgu w ramach pierwszej serii siedmiu jednostek 27 lipca 1985 roku^[1].

Budowę rozpoczęto w lutym 1988 roku, a okręt wodowano 6 sierpnia 1989 roku^[3]. Wszedł on do służby 19 lipca 1990 roku^[1].

 Główny artykuł: Okręty patrolowe typu Flyvefisken.

Okręty typu Flyvefisken miały kadłub wykonany z kompozytów z włóknem szklanym (GRP)^[2]. Wyporność pełna wynosiła 488 ton (480 ts)^[1][4]. Długość wynosiła 54 m, szerokość 9 m, a zanurzenie 2,5 m^[4].

Uzbrojenie i wyposażenie specjalne było montowane w zunifikowanych modułach w czterech gniazdach: jednym na pokładzie dziobowym i trzech na rufowym^[2]. Na dziobie montowano automatyczną armatę uniwersalną kalibru 76 mm OTO Melara 3 in/62 Super Rapid^[2]. W wariancie uderzeniowym można było zamontować za nadbudówką moduł z dwoma poczwórnymi wyrzutniami pocisków przeciwokrętowych Harpoon oraz moduł z dwoma wyrzutniami torped kalibru 533 mm^[2]. Stosowano kierowane przewodowo samonaprowadzające się torpedy FFV typ 613, a od 2001 roku także lekkie torpedy przeciwpodwodne MU90 Impact^[1]. Uzbrojenie uzupełniały dwa karabiny maszynowe kalibru 12,7 mm^[1]. Opcjonalnie można było przenosić cztery bomby głębinowe albo w wariancie stawiacza min, 60 min morskich^[1].

Do samoobrony przeciw lotnictwu we wszystkich wariantach wyposażenia można było zastosować moduł z trzema podwójnymi wyrzutniami Mk 48 Mod 3 dla sześciu rakiet przeciwlotniczych krótkiego zasięgu Sea Sparrow^[1]. Moduły te zostały zamówione w listopadzie 1993 roku^[5]. Od 2002 roku stosowano także wyrzutnie dla 12 rakiet^[1].

W wariancie przeciwpodwodnym stosowano sonar holowany Thomson Sintra TSM 2640 Salmon^[1]. Ponadto okręt był wyposażony w sonar kadłubowy CelsiusTech CTS-36/39^[1]. W wariancie niszczyciela min można było zastosować system przeciwminowy Ibis 43 z pojazdami podwodnymi Bofors Double Eagle ROV Mk I lub Mk II. Okręt wówczas współpracował z bezzałogowymi kutrami SAV z sonarami holowanymi Thomson Sintra 2054^[6].

W służbie litewskiej uzbrojenie ograniczono do armaty uniwersalnej 76 mm OTO Melara i dwóch karabinów maszynowych 7,62 mm^[4].

Okręty tego typu miały radar dozoru ogólnego Plessey AWS-6, zastępowany następnie przez Telefunken TRS-3D^[1][5]. Ponadto miały radar dozoru nawodnego Terma Scanter Mil i radar nawigacyjny Furuno^[1]. W litewskiej służbie zachowano tylko dwa ostatnie radary^[4]. Do kierowania ogniem służył radar CelsiusTech 9LV 200 Mk 3 wraz z systemem optronicznym tej firmy^[1]. W służbie litewskiej zastosowano system optroniczny Selex NA 18 Medusa^[4].

Napęd był pierwotnie w systemie CODAG, składający się z turbiny gazowej GE LM 500 mocy szczytowej, o mocy 5450 hp, poruszającej środkowy wał śruby, oraz dwóch silników wysokoprężnych MTU 16V 396 TB 94 o mocy łącznej 5800 hp pracujących na zewnętrzne wały śrub^[1]. Okręty napędzały trzy śruby o regulowanym skoku^[1]. W Litwie napęd jednostki jako okrętu patrolowego zredukowano do dwóch silników wysokoprężnych o mocy 5800 hp, napędzających dwie śruby^[4]. Prędkość maksymalna wynosiła 30 węzłów, a na silnikach 20 w; w Litwie podawana jest prędkość 18 w^[1][4]. Zasięg wynosił 2400 Mm przy prędkości 18 w^[1]. Okręty miały też napęd pomocniczy w postaci silników hydraulicznych napędzających zewnętrzne wały, dla których czynnik roboczy zapewniały pompy napędzane silnikiem wysokoprężnym GM 12V-71 o mocy 500 hp^[1]. Napęd hydrauliczny pozwalał na osiąganie prędkości 10 w^[1].

Okręt wszedł do służby w Królewskiej Marynarce Duńskiej 19 lipca 1990 roku^[1]. Otrzymał nazwę „Hajen” (rekin), noszoną wcześniej już przez inne okręty, z numerem burtowy P 551^[3].

W 2005 roku okręt został wycofany z czynnej służby, a w marcu 2007 roku Dania zawarła porozumienie z Litwą o przekazaniu jej okrętów tego typu^[4]. W efekcie „Hajen” został wycofany ze służby duńskiej 23 stycznia 2009 roku^[3].

28 stycznia 2009 roku okręt został wcielony do Litewskiej Marynarki Wojennej, jako drugi okręt tego typu po „Žemaitis”^[4]. Otrzymał nazwę „Dzūkas” (mieszkaniec Dzukii), z numerem burtowym P 12^[4]. W służbie litewskiej ograniczono zestaw wyposażenia wymiennego do armaty i modułu z żurawiem na rufie oraz zredukowano siłownię do dwóch silników, napędzających dwie śruby^[4].

• Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
• Jane’s Fighting Ships 2000–2001. Richard Sharpe (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2000. ISBN 0-7106-2018-7. (ang.).
• IHS Jane’s Fighting Ships 2015–2016. Stephen Saunders (red.). IHS, 2015. ISBN 978-0-7106-3143-5. (ang.).
• Maksymilian Dura, Janusz Walczak. Inne czasy, inne okręty. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/93, 1993.