Dujker

Dujker
	Cephalophus
	C.H. Smith, 1827
	; Dujker żółtopręgi (C. silvicultor)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	dujkery
Rodzaj	dujker
	Typ nomenklatoryczny
	Antilope silvicultrix Afzelius, 1815
Synonimy
	Cephalolophus: J.A. Wagner, 1844; Terpone J.E. Gray, 1871; Terphone: J.E. Gray, 1872; Potamotragus J.E. Gray, 1872; Cephalophops Knottnerus-Meyer, 1907;
	Cephalolophus: J.A. Wagner, 1844; Terpone J.E. Gray, 1871; Terphone: J.E. Gray, 1872; Potamotragus J.E. Gray, 1872; Cephalophops Knottnerus-Meyer, 1907;
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dujker^[7] (Cephalophus) – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące we wschodniej, środkowej i zachodniej Afryce^[8]^[9]^[10].

Morfologia

Długość ciała 76–145 cm, długość ogona 8–15 cm, wysokość w kłębie 45–85 cm; masa ciała 17,9–80 kg^[9]^[11]. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony; samice są generalnie nieco większe i cięższe od samców. Rogi o długości 5,4–21,3 cm^[9] nie wystają ponad wysokość uszu, u samic trochę krótsze. U przedstawicieli obu płci występują gruczoły policzkowe, których wydzieliną samice zaznaczają swoje młode. U samic występują dwie pary sutków^[12]. Wzór zębowy: I ${\tfrac {0}{3}}$ C ${\tfrac {0}{1}}$ P ${\tfrac {3}{3}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ (x2) = 32^[9].

Systematyka

Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Antilope) zdefiniował w 1827 roku brytyjski przyrodnik Charles Hamilton Smith w rozdziale dotyczącym systematyki ssaków w publikacji traktującej o królestwie zwierząt^[1]. Smith wymienił jedenaście gatunków – Antilope quadriscopa C.H. Smith, 1827^[c], Antilope silvicultrix Afzelius, 1815, Antilope maxwellii C.H. Smith, 1827, Antilope philantomba C.H. Smith, 1827 (= Antilope maxwellii C.H. Smith, 1827), Antilope caerula C.H. Smith, 1827 (= Capra monticola Thunberg, 1789), Antilope perpusilla C.H. Smith, 1827 (= Capra monticola Thunberg, 1789), Capra grimmia Linnaeus, 1758, Antilope burchellii C.H. Smith, 1827 (= Capra grimmia Linnaeus, 1758), Antilope mergens Desmarest, 1816 (= Capra grimmia Linnaeus, 1758), Antilope platous C.H. Smith, 1827 (= Capra grimmia Linnaeus, 1758), Antilope ptoox C.H. Smith, 1827 (= Capra grimmia Linnaeus, 1758) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Antilope silvicultrix Afzelius, 1815^[13].

Etymologia

Cephalophus (Cephalolophus): gr. κεφαλη kephalē ‘głowa’; λοφος lophos ‘grzebień, czub’^[14].
Terpone (Terphone): etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej^[3]^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cephalophus longiceps J.E. Gray, 1865 (= Antilope silvicultrix Afzelius, 1815).
Potamotragus: gr. ποταμος potamos ‘rzeka’; τραγος tragos ‘kozioł’^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cephalophus melanoprymnus J.E. Gray, 1871 (= Antilope silvicultrix Afzelius, 1815).
Cephalophops: rodzaj Cephalophus C.H. Smith, 1827; gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cephalophus dorsalis J.E. Gray, 1846.

Podział systematyczny

Po rewizji taksonomicznej przeprowadzonej w 2022 roku^[18] do rodzaju należą następujące gatunki^[19]^[11]^[8]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[7]	Podgatunki^[9]^[8]^[11]	Rozmieszczenie geograficzne^[9]^[8]^[11]	Podstawowe wymiary^[9]^[11]^[d]	Status IUCN^[20]
Cephalophus dorsalis	J.E. Gray, 1846	dujker czarnopręgi	2 podgatunki	rozłączone populacje w Afryce Zachodniej (od Gwinei Bissau na wschód do Togo) i Środkowej (północno-wschodnia Nigeria, na wschód of rzeki Cross River, Kamerun, południowa Republika Środkowoafrykańska i wschodnia Demokratyczna Republika Konga na południe do północnej Angoli)	DC: 76–103 cm DO: 8,1–12,3 cm MC: 17,9–24 kg	NT
Cephalophus jentinki	O. Thomas, 1892	dujker duży	gatunek monotypowy	Senegal, Liberia i południowo-zachodnie Wybrzeże Kości Słoniowej, graniczy od wschodu z rzeką Niouniourou	DC: około 135 cm DO: około 15 cm MC: 56–79 kg	EN
Cephalophus silvicultor	(Afzelius, 1815)	dujker żółtopręgi	4 podgatunki	południowy Senegal na wschód do południowego Czadu, południowo-zachodniego Sudanu Południowego i zachodniej Kenii, na południe przez Kotlinę Konga to Angoli i Zambii	DC: 115–145 cm DO: 11–18 cm MC: 45–80 kg	NT
Cephalophus spadix	True, 1890	dujker tanzański	gatunek monotypowy	Tanzania (góry Kilimandżaro i Meru oraz łańcuchy górskie Usambara, Uluguru, Udzungwa i Rungwe)	DC: 97–140 cm DO: 8–13 cm MC: 50–60 kg	EN

Kategorie IUCN: NT – gatunek bliski zagrożenia, EN – gatunek zagrożony.

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Cephalophus C.H. Smith, 1827.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Terpone J.E. Gray, 1872.
↑ Podgatunek Ourebia ourebi.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 344. (ang.).
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 445. (niem.).
↑ ^a ^b J.E. Gray. Notes on Busk-bucks (Cephalophoridæ) in the British Museum, with the Description of two new Species from Gaboon. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1871, s. 592, 1871. (ang.).
↑ Gray 1872 ↓, s. 24.
↑ Gray 1872 ↓, s. 25.
↑ T. Knottnerus-Meyer. Über das Tränenbein der Huftiere. Vergleichend-anatomischer Beitrag zur Systematik der rezenten Ungulata. „Archiv für Naturgeschichte”. 73 (1), s. 46, 1907. (niem.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 183–184. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 372–374. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 761–764. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cephalophus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 626–627. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ H. Komosińska & E. Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
↑ P.L. Sclater & O. Thomas: The book of antelopes. Cz. 1. London: R.H. Porter, 1894, s. 121. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 169.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 669.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 560.
↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 175. (ang.).
↑ E.V. Bärmann, V.G. Fonseca, K. Langen & P. Kaleme. New insights into the taxonomy of duiker antelopes (Artiodactyla: Bovidae) from the eastern Democratic Republic of the Congo, with the formal description of a new genus. „Mammalian Biology”. 102, s. 1793–1809, 2022. DOI: 10.1007/s42991-022-00279-7. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-06]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).

Bibliografia

J.E. Gray: Catalogue of ruminant Mammalia (Pecora, Linnaeus) in the British Museum. London: British Museum, 1872, s. 1–102. (ang.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Niepoprawna późniejsza pisownia Cephalophus C.H. Smith, 1827.

[5] Niepoprawna późniejsza pisownia Terpone J.E. Gray, 1872.

[15] Podgatunek Ourebia ourebi.

[23] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Smith-1] C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 344. (ang.).

[Wagner-3] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 445. (niem.).

[Gray1871-4] J.E. Gray. Notes on Busk-bucks (Cephalophoridæ) in the British Museum, with the Description of two new Species from Gaboon. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1871, s. 592, 1871. (ang.).

[CITEREFGray1872[https://www.biodiversitylibrary.org/page/8707768_24]-6] Gray 1872 ↓, s. 24.

[CITEREFGray1872[https://www.biodiversitylibrary.org/page/8707769_25]-7] Gray 1872 ↓, s. 25.

[kno-mey-8] T. Knottnerus-Meyer. Über das Tränenbein der Huftiere. Vergleichend-anatomischer Beitrag zur Systematik der rezenten Ungulata. „Archiv für Naturgeschichte”. 73 (1), s. 46, 1907. (niem.).

[Cichocki&inni-9] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 183–184. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 372–374. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Groves&inni-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 761–764. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-12] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cephalophus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).

[amw-13] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 626–627. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Komosińska&Podsiadło-14] H. Komosińska & E. Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.

[scl&tho-16] P.L. Sclater & O. Thomas: The book of antelopes. Cz. 1. London: R.H. Porter, 1894, s. 121. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655325_169]-17] Palmer 1904 ↓, s. 169.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655825_669]-18] Palmer 1904 ↓, s. 669.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655716_560]-19] Palmer 1904 ↓, s. 560.

[jae-20] E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 175. (ang.).

[bar&inni-21] E.V. Bärmann, V.G. Fonseca, K. Langen & P. Kaleme. New insights into the taxonomy of duiker antelopes (Artiodactyla: Bovidae) from the eastern Democratic Republic of the Congo, with the formal description of a new genus. „Mammalian Biology”. 102, s. 1793–1809, 2022. DOI: 10.1007/s42991-022-00279-7. (ang.).

[mdd-22] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-06]. (ang.).

[24] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[c]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[d]

[20]