Grindwal

Grindwal
	Globicephala
	Lesson, 1828
	; Dwa grindwale długopłetwe (G. melas)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Nadrodzina	Delphinoidea
Rodzina	delfinowate
Podrodzina	Globicephalinae
Rodzaj	grindwal
	Typ nomenklatoryczny
	Delphinus globiceps (= Delphinus melas Traill, 1809)
Synonimy
	Globicephalus: Lesson, 1828; Cetus Wagler, 1830; Globicephalus: R. Hamilton, 1837; Globiocephalus: J.E. Gray, 1843; Sphaerocephalus J.E. Gray, 1864; Globicephalus: van Beneden & P. Gervais, 1880; Globiceps Flower, 1884;
	Globicephalus: Lesson, 1828; Cetus Wagler, 1830; Globicephalus: R. Hamilton, 1837; Globiocephalus: J.E. Gray, 1843; Sphaerocephalus J.E. Gray, 1864; Globicephalus: van Beneden & P. Gervais, 1880; Globiceps Flower, 1884;
Gatunki
	5 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	5 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	; Kolor zielony – grindwal długopłetwy; niebieski – grindwal krótkopłetwy
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Grindwal^[8] (Globicephala) – rodzaj wodnych ssaków z podrodziny Globicephalinae w obrębie rodziny delfinowatych (Delphinidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w tropikalnych, subtropikalnych, ciepłych, subarktycznych i subantarktycznych wodach wszystkich oceanów świata^[9]^[10]^[11].

Morfologia

Długość ciała samic 550–570 cm, samców 670–720 cm, noworodków 140–190 cm; masa ciała samic 1300–1500 kg, samców 2300–3500 kg, noworodków 40–80 kg^[10]^[12].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1828 roku francuski zoolog René Lesson w publikacji własnego autorstwa dotyczącej historii naturalnej ssaków i ptaków^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) grindwal długopłetwy (G. melas).

Etymologia

Globicephala (Globiocephalus): łac. globus ‘piłka, kula’; gr. κεφαλη kephalē ‘głowa’^[13].
Cetus: gr. κητος kētos ‘wieloryb’^[14].
Sphaerocephalus: gr. σφαίρα sphaíra ‘piłka, kula’; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Globiocephalus incrassatus J.E. Gray, 1862 (= Delphinus melas Traill, 1809).
Globiceps: łac. globus ‘piłka, kula’; -ceps ‘-głowy’, od caput, capitis ‘głowa’^[13].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[16]^[12]^[9]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[8]	Podgatunki^[10]^[9]^[12]	Rozmieszczenie geograficzne^[10]^[9]^[12]	Podstawowe wymiary^[10]^[12]^[f]	Status IUCN^[17]
	Globicephala melas	(Traill, 1809)	grindwal długopłetwy	2 podgatunki	północny Ocean Atlantycki na południe do około Zwrotnika Raka (w tym Morze Barentsa, północne i zachodnie Morze Śródziemne i Zatoka Świętego Wawrzyńca), okołoglobalny na Oceanie Południowym (14–68° szerokości geograficznej południowej)	DC: 570–670 cm MC: 1300–2300 kg	LC
	Globicephala macrorhynchus	J.E. Gray, 1846	grindwal krótkopłetwy	gatunek monotypowy	wody tropikalne, subtropikalne i ciepłe umiarkowane na całym świecie (około od 50° szerokości geograficznej północnej do 40° szerokości geograficznej południowej), z wyjątkiem Morza Śródziemnego i Zatoki Perskiej	DC: około 550–720 cm MC: około 1500–3500 kg	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski.

Opisano również gatunki wymarłe:

Globicephala etruriae Pilleri, 1987^[18] (pliocen)
Globicephala karsteni (Olfers, 1839)^[19]
Globicephala uncidens (Lankester, 1864)^[20] (pliocen)

Uwagi

↑ ^a ^b ^c Niepoprawna późniejsza pisownia Globicephala Lesson, 1828.
↑ Nowa nazwa dla Globicephala Lesson, 1828; młodszy homonim Cetus Brisson, 1762 (Delphinidae).
↑ Nieuzasadniona poprawka Globicephala Lesson, 1828.
↑ Młodszy homonim Sphaerocephalus Eschscholtz, 1836 (Coleoptera).
↑ Nowa nazwa dla Globicephala Lesson, 1828; młodszy homonim Globiceps Lepeletier & Serville, 1825 (Hemiptera).
↑ DC – długość ciała; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b ^c R.-P. Lesson: Histoire naturelle générale et particulière des mammifères et des oiseaux décoverts depuis 1788 jusqu’a nos jours. T. 1. Paris: Chez Baudouin frères, 1828, s. 441. (fr.).
↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien: mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Münich: J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 33. (niem.).
↑ R. Hamilton: Whales, etc. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 154. Edinburgh: W.H. Lizars, 1837, s. 212. (ang.).
↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. xxii. (ang.).
↑ J.E. Gray. On the Cetacea which have been observed in the seas surrounding the British Islands. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 244, 1864. (ang.).
↑ P.J. Van Beneden & P. Gervais: Ostéographie des cétacés vivants et fossiles, comprenant la description et l’iconographie du squelette et du système dentaire de ces animaux, ainsi que des documents relatifs à leur histoire naturelle. Paris: A. Bertrand, 1880, s. 554. (fr.).
↑ W.H. Flower. Note on the Names of two Genera of Delphinidae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1884, s. 418, 1884. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 188. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 296. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e J. Wang, K. Riehl & S. Dungan: Family Delphinidae (Ocean Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 516–518. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Globicephala. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-01]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 580. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b Palmer 1904 ↓, s. 296.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 175.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 640.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-25]. (ang.).
↑ Taxonomy: – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).
↑ G. Pilleri: The Cetacea of the Italian Pliocene with a descriptive catalogue of the species in the Florence Museum of Paleontology. Berne: Brain anatomy Institute, 1987, s. 28–30. (ang.).
↑ I. von Olfers. Abhandlung über fossile in den Preussischen Staaten gefundene Reste von Cetaceen. „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1839, s. 302, 1839. (niem.).
↑ E.R. Lankester. On new Mammalia from the Red Crag. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 14 (83), s. 356, 1864. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[uwaga1-2] Niepoprawna późniejsza pisownia Globicephala Lesson, 1828.

[3] Nowa nazwa dla Globicephala Lesson, 1828; młodszy homonim Cetus Brisson, 1762 (Delphinidae).

[5] Nieuzasadniona poprawka Globicephala Lesson, 1828.

[8] Młodszy homonim Sphaerocephalus Eschscholtz, 1836 (Coleoptera).

[11] Nowa nazwa dla Globicephala Lesson, 1828; młodszy homonim Globiceps Lepeletier & Serville, 1825 (Hemiptera).

[22] DC – długość ciała; MC – masa ciała

[Lesson-1] R.-P. Lesson: Histoire naturelle générale et particulière des mammifères et des oiseaux décoverts depuis 1788 jusqu’a nos jours. T. 1. Paris: Chez Baudouin frères, 1828, s. 441. (fr.).

[Wagler-4] J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien: mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Münich: J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 33. (niem.).

[ham-6] R. Hamilton: Whales, etc. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 154. Edinburgh: W.H. Lizars, 1837, s. 212. (ang.).

[Gray1843-7] J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. xxii. (ang.).

[Gray1864-9] J.E. Gray. On the Cetacea which have been observed in the seas surrounding the British Islands. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 244, 1864. (ang.).

[Beneden&Gervais-10] P.J. Van Beneden & P. Gervais: Ostéographie des cétacés vivants et fossiles, comprenant la description et l’iconographie du squelette et du système dentaire de ces animaux, ainsi que des documents relatifs à leur histoire naturelle. Paris: A. Bertrand, 1880, s. 554. (fr.).

[Flower-12] W.H. Flower. Note on the Names of two Genera of Delphinidae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1884, s. 418, 1884. (ang.).

[Cichocki&inni-13] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 188. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 296. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Wang&inni-15] J. Wang, K. Riehl & S. Dungan: Family Delphinidae (Ocean Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 516–518. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-16] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Globicephala. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-01]. (ang.).

[amw-17] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 580. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792043_296]-18] Palmer 1904 ↓, s. 296.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791922_175]-19] Palmer 1904 ↓, s. 175.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792387_640]-20] Palmer 1904 ↓, s. 640.

[mdd-21] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-25]. (ang.).

[23] Taxonomy: – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).

[Pilleri-24] G. Pilleri: The Cetacea of the Italian Pliocene with a descriptive catalogue of the species in the Florence Museum of Paleontology. Berne: Brain anatomy Institute, 1987, s. 28–30. (ang.).

[Olfers-25] I. von Olfers. Abhandlung über fossile in den Preussischen Staaten gefundene Reste von Cetaceen. „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1839, s. 302, 1839. (niem.).

[Lankester-26] E.R. Lankester. On new Mammalia from the Red Crag. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 14 (83), s. 356, 1864. (ang.).

[1]

[a]

[b]

[2]

[c]

[3]

[4]

[d]

[5]

[6]

[e]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[f]

[17]

[18]

[19]

[20]