Bezlist
 Bezlist okrywowy | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Podklasa |
Buxbaumiidae |
| Rząd |
bezlistowce |
| Rodzina |
bezlistowate |
| Rodzaj |
bezlist |
| Nazwa systematyczna | |
| Buxbaumia J. Hedwig Sp. Musc. 166. 1 Jan 1801[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
B. aphylla J. Hedwig[3] | |
Bezlist (Buxbaumia) – rodzaj mchów (prątników) z monotypowej rodziny bezlistowate Buxbaumiaceace i rzędu bezlistowce Buxbaumiales[2]. Obejmuje 12 gatunków[4]. Rośliny te występują w Eurazji i Ameryce Północnej, w rozproszeniu w strefie tropikalnej oraz w Australii i na wyspach Pacyfiku, w tym Nowej Zelandii[5]. W Polsce rosną dwa gatunki z tego rodzaju – dość częsty, naziemny bezlist zwyczajny B. aphylla i bardzo rzadki, rosnący na starych pniach drzew bezlist okrywowy B. viridis[6][7]. Ze względu na bardzo silną redukcję gametofitu, rośliny te stają się widoczne po wytworzeniu sporofitu. W tej postaci wyróżniają się charakterystycznymi, skośnymi puszkami zarodni[5].
Nazwa naukowa tego taksonu upamiętnia niemieckiego botanika Johanna Buxbauma (1693–1730)[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Splątek
- Podziemny jest przejrzysty, błoniasty, a nadziemny zielony[9][7].
- Gametofit
- Dwupienny i jednoroczny[9][7], bardzo silnie zredukowany[10]. Rośliny męskie rozwijają się wprost na splątku, na jego krótkim odgałęzieniu[5] i są bardzo drobne – widoczne tylko pod mikroskopem[7]. Składają się z muszlowatego, bezzieleniowego listka otulającego kulistą plemnię rozwijającą się na zgiętym trzonku. Rośliny żeńskie mają nierozgałęzioną łodyżkę długości do 1 mm zwieńczoną rodnią. Na łodyżce rozwija się kilka jajowatych listków pozbawionych żebra, w dolnej części łodyżki zielonych, w górze bezbarwnych[9]. W miarę dojrzewania sporofitu listki stają się bezbarwne, brunatnieją i zmieniają się w kłębki nitek[7].
- Sporofit
- Stosunkowo duży, w porównaniu zwłaszcza do gametofitów – osiąga do 2 cm wysokości[10]. Seta gruba[10], prosto wzniesiona, szorstka i zwykle czerwonobrązowa[5]. Puszka zarodni jajowata, z górną częścią płaską lub słabo wypukłą i często skośną. Dolna część silnie wypukła. Dodatkowo obie części puszki często zróżnicowane barwnie. Wieczko puszki stożkowate lub naparstkowate[7]. Czepek drobny – okrywa tylko wieczko[7], gładki i stożkowaty, szybko odpadający[5]. Wewnątrz puszki woreczek zarodnikowy z szeroką kolumienką i dużym przestworem powietrznym oddzielającym go od ściany zarodni. Perystom jest podwójny. Wewnętrzny ma postać silnie sfałdowanej i zwężającej się ku górze błony, a zewnętrzny składa się z pojedynczego lub kilku (do 4) koncentrycznych szeregów ząbków[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Monotypowy rząd bezlistowce Buxbaumiales M. Fleisch. należy do podklasy Buxbaumiidae Doweld, klasy prątniki Bryopsida Rothm., podgromady Bryophytina Engler, gromady mchy Bryophyta Schimp.[2] Do rzędu należy jedna rodzina – bezlistowate Buxbaumiaceae Schimp. i jeden rodzaj bezlist Buxbaumia Hedw.[2][6] Dawniej bezlistowce włączano do klasy płonników Polytrichopsida[6][10].
- Buxbaumia aphylla Hedw. – bezlist zwyczajny
- Buxbaumia colyerae Burges
- Buxbaumia himalayensis Udar, S.C. Srivast. & D. Kumar
- Buxbaumia javanica Müll. Hal.
- Buxbaumia minakatae S. Okamura
- Buxbaumia novae-zelandiae Dixon
- Buxbaumia piperi Best
- Buxbaumia punctata P.C. Chen & X.J. Li
- Buxbaumia symmetrica P.C. Chen & X.J. Li
- Buxbaumia tasmanica Mitt.
- Buxbaumia thorsborneae I.G. Stone
- Buxbaumia viridis (DC.) Moug. & Nestl. – bezlist okrywowy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b c d B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2021-02-02] (ang.).
- ↑ a b Buxbaumia J. Hedwig. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-02-01].
- ↑ a b Buxbaumia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2021-02-01].
- ↑ a b c d e Wilfred B. Schofield: Buxbaumiaceae. [w:] Flora of North America. Vol. 27 [on-line]. 2007. [dostęp 2021-02-01].
- ↑ a b c d Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census Catalogue of Polish Mosses. Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 16-17. ISBN 83-85444-84-X.
- ↑ a b c d e f g h Bronisław Szafran: Mchy (Musci). T. I. Warszawa: PAN, PWN, 1957, s. 79-81.
- ↑ A.J.E. Smith: The Moss Flora of Britain and Ireland. Cambridge i in.: Cambridge University Press, 2004, s. 140-141. ISBN 978-0-521-54672-0.
- ↑ a b c J. Mickiewicz, D. Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 102.
- ↑ a b c d Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 70. ISBN 83-214-1305-6.