Ba Saw Phyu

Ba Saw Phyu
Kalima Shah
	król Mrauk U
Okres	od ok. stycznia 1459; do 5 sierpnia 1482
Poprzednik	Khayi
Następca	Dawlya
	Dane biograficzne
Data urodzenia	ok. marca 1430 (czwartek)
Data śmierci	5 sierpnia 1482 (w wieku 52 lat); Poniedziałek, 7. dzień Ubywania Księżyca miesiąca Wagaung 844 ME
Ojciec	Khayi
Matka	Saw Pa-Ba
Żona	Saw Nandi; Saw Htin
Dzieci	Dawlya (syn); Gamani (syn); Narapati Sekkya (syn); Saw Mi Saw (córka); jeszcze jedna córka

W tym birmańskim imieniu Ba Saw jest zwrotem grzecznościowym

Ba Saw Phyu (birm. ဘစောဖြူ, wymowa birmańska: /b a̰ s ɔ́ p ʰ j ù/, wymowa arakańska: /b a̰ s ɔ́ p ʰ ɹ ù/; znany też pod imieniem Kalima Shah; 1430–1482) – król Arakanu w latach 1459–1482.

W 1459 r. podbił on Ćottogram, a w 1481 r. stłumił rebelię, która tam wybuchła. Nawiązał kontakty religijne ze Sri Lanką i wzniósł świątynię Mahabodhi Shwegu. Chociaż był kochany przez swych poddanych ze względu na oświeconą formę rządów, jakie wprowadził, został zamordowany przez służącego swego najstarszego syna, Dawlyi.

Wczesne lata życia

Ba Saw Phyu był synem księcia Khayi i księżniczki Saw Pa-Ba (brim. စောပဘာ), którzy oboje należeli do rodziny królewskiej w Launggyet na początku lat 30. XV w.^[b] Książę Phyu miał młodszego brat, Ba Saw Nyo, oraz kilku braci przyrodnich. Chociaż miał też starszego brata przyrodniego, pierwszego syna Min Khaya z żony pochodzącej z ludu, głównym rywalem Phyu w drodze na tron był Min Swe, przyrodni brat, którego matka Saw Pyinsa także należała do rodziny królewskiej w Launggyet i byłą cioteczną siostrą Saw Pa-Ba^[1]. Według arakańskich kronik, młody książę miał atletyczną budowę ciała i był świetnym łucznikiem oraz strzelcem wyborowym. Poślubił on Saw Nandi oraz Saw Htin. Miał syna, Dawlyę, z Saw Nandi oraz dwóch synów, Gamaniego i Narapati Sekkyę, z Saw Htin. Miał też co najmniej dwie córki^[2].

W 1458 r. Phyu został wybrany przez króla na następcę tronu. Min Swe, wówczas gubernator Launggyet, zbuntował się i w listopadzie 1458 r. nadciągnął na czele armii wspartej przez szańskie państwo Kalay. Jednak siły Mrauk U z łatwością odparły atak otwierając przed Ba Saw Phyu drogę do władzy, jako dla niekwestionowanego następcy tronu^[3].

Panowanie

Wkrótce po stłumieniu buntu Min Swe umarł król Khayi i Phyu objął po nim tron w wieku 29 lat^[2]. Nowy król okazał się władcą ambitnym. W pierwszym roku rządów wykorzystał zamęt panujący na dworze sułtana Rukunuddin Barbak Shaha i zdobył Ćottogram^[4]^[5]. (Należy zauważyć, iż kroniki arakańskie twierdzą, że Ćottogram został podbity dziewięć lat wcześniej, w roku 1450, przez króla Khayi^[6]) Podbój Ćottagramu wskazywał tyleż na wzrost siły Arakanu, co na słabość Bengalu. Po udanym podboju Ba Saw Phyu wyemitował monetę z sześcioma kalimami zapisanymi pismem perskim jako „oznakę suwerennej władzy” nad Ćottogramem^[4].

Większość jego panowania przebiegła w pokoju, chociaż od czasu do czasu wybuchały bunty. W 1461 r. rewoltę wzniecił władca Tanlwe. 23 maja 1476 r. (czwartek, 1. dzień Przybywania Księżyca miesiąca Waso 838 ME) bunt podniósł lud Thet^[7]. Obydwie rebelie zostały łatwo stłumione, jednak do poważniejszych wydarzeń doszło w 1481 r., kiedy zbuntował się Ćottagram. W grudniu 1481 r. (miesiąc Natdaw 843 ME)^[c], król wyruszył do Ćottogramu. Miasto zostało zdobyte dopiero po kilku dniach zażartej walki. Kilkakrotnie przechodziło ono z rąk do rąk, ale ostatecznie przewagę zyskały siły arakańskie. Kroniki donoszą, że Ba Saw Phyu ścigał buntowników daleko w głąb Bengalu^[7].

W 1463 r. król założył miasto nazwane Pyin-htaung. W 1471 r. poszerzył granice Myauk U oraz nakazał wykopanie nowych fos i kanałów^[7]. Dla celów religijnych wzniósł świątynię Mahabodhi Shwegu na wzgórzu znajdującym się na północny zachód od pałacu. Ośmiokątny plan świątyni przypisywany jest wpływowi architektury Lemro^[8]. Nawiązał on też kontakty religijne ze Sri Lanką, z której otrzymał w darze Tipitakę – święte teksty buddyzmu therawady^[7].

Śmierć

Chociaż był „wychwalany przez swych rodaków” za swoje oświecone rządy, 5 sierpnia 1482 r. król został zamordowany przez służącego najstarszego syna, Dawlyi. Dawlya był niezadowolony z najnowszej decyzji króla, który wyznaczył następcą tronu jego młodszego przyrodniego brata Gamaniego. Zamordowany król miał 52 lata. Jego miejsce na tronie zajął ojcobójca – Dawlya^[9].

Uwagi

↑ Rakhine Razawin Thit (Sandamala Linkara t. 2 1999: 24) podaje, że został on zamordowany w poniedziałek, 7. dnia Ubywania Księżyca miesiąca Wagaung 843 ME, co oznacza piątek, 17 sierpnia 1481 r. Jest to oczywista pomyłka drukarska, ponieważ na poprzedniej stronie (Sandamala Linkara t. 2 1999: 23) znajduje się informacja, że w miesiącu Natdaw 843 ME (listopad 1481) król znajdował się na wojnie w Ćottogramie. Co więcej, kronika podaje, że panował on 23 lata; ponieważ do władzy doszedł w 1459 r., poprawna data powinna być o rok późniejsza, 5 sierpnia 1482 r., kiedy rzeczywiście wypadał w poniedziałek.
↑ (Sandamala Linkara t. 2 1999: 18): Jego rodzice pobrali się ok. połowy roku 1429., po tym, gdy w kwietniu 1429 król Saw Mon przejął władzę nad Launggyet.
↑ (Sandamala Linkara t. 2 1999: 24): miesiąc Natdaw 843 ME = 22 listopada 1481 do 20 grudnia 1481 r.

Przypisy

↑ Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 18, t.2.
↑ ^a ^b Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 23, t. 2.
↑ Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 21, t. 2.
↑ ^a ^b Phayre 1883 ↓, s. 78–79.
↑ Harvey 1925 ↓, s. 140.
↑ Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 20, t. 2.
↑ ^a ^b ^c ^d Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 23-24, t. 2.
↑ Gutman 2001 ↓, s. 87.
↑ Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 25, t. 2.

Bibliografia

Pamela Gutman: Burma’s Lost Kingdoms: Splendours of Arakan. Bangkok: Orchid Press, 2001. ISBN 974-8304-98-1. (ang.).
G.E. Harvey: History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. Londyn: Frank Cass & Co. Ltd, 1925. (ang.).
Lt. Gen. Sir Arthur P. Phayre: History of Burma. Wyd. 1967. Londyn: Susil Gupta, 1883. (ang.).
Ashin Sandamala Linkara: Rakhine Yazawinthit Kyan. Wyd. 1997–1999. T. 1–2. Rangun: Tetlan Sarpay, 1931. (birm.).

[1] Rakhine Razawin Thit (Sandamala Linkara t. 2 1999: 24) podaje, że został on zamordowany w poniedziałek, 7. dnia Ubywania Księżyca miesiąca Wagaung 843 ME, co oznacza piątek, 17 sierpnia 1481 r. Jest to oczywista pomyłka drukarska, ponieważ na poprzedniej stronie (Sandamala Linkara t. 2 1999: 23) znajduje się informacja, że w miesiącu Natdaw 843 ME (listopad 1481) król znajdował się na wojnie w Ćottogramie. Co więcej, kronika podaje, że panował on 23 lata; ponieważ do władzy doszedł w 1459 r., poprawna data powinna być o rok późniejsza, 5 sierpnia 1482 r., kiedy rzeczywiście wypadał w poniedziałek.

[2] (Sandamala Linkara t. 2 1999: 18): Jego rodzice pobrali się ok. połowy roku 1429., po tym, gdy w kwietniu 1429 król Saw Mon przejął władzę nad Launggyet.

[10] (Sandamala Linkara t. 2 1999: 24): miesiąc Natdaw 843 ME = 22 listopada 1481 do 20 grudnia 1481 r.

[CITEREFSandamala_Linkara193118,_t.2-3] Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 18, t.2.

[CITEREFSandamala_Linkara193123,_t._2-4] Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 23, t. 2.

[CITEREFSandamala_Linkara193121,_t._2-5] Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 21, t. 2.

[CITEREFPhayre188378–79-6] Phayre 1883 ↓, s. 78–79.

[CITEREFHarvey1925140-7] Harvey 1925 ↓, s. 140.

[CITEREFSandamala_Linkara193120,_t._2-8] Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 20, t. 2.

[CITEREFSandamala_Linkara193123-24,_t._2-9] Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 23-24, t. 2.

[CITEREFGutman200187-11] Gutman 2001 ↓, s. 87.

[CITEREFSandamala_Linkara193125,_t._2-12] Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 25, t. 2.

[:1-13] Wasal imperium chińsko-mongolskiego (1297)

[:2-14] Współregenci

[:3-15] Konfederacja Państw Szanów (1527–1555)

[:4-16] Krótkie odrodzenie (1550–1552)

[:5-17] Wasal Konfederacji Państw Szanów (1533–1542)

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[c]

[8]

[9]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

Dynastia Pagan 849–1297	Pyinbya Tannet Sale Ngahkwe Theinhko Nyaung-u Sawrahan Kunhsaw Kyaunghpyu Kyiso Sokkate Anawrahta Sawlu Kyanzittha Alaungsithu Narathu Naratheinkha Narapatisithu Htilominlo Kyaswa Uzana Narathihapate Kyawswa^[A]
Królestwa Myinsaing i Pinya 1297–1364	Athinhkaya^[B], Yazathingyan^[B]i Thihathu^[B] Thihathu Uzana I Sithu Kyawswa I Kyawswa II Narathu Uzana II
Królestwo Sikongu 1315–1364	Sawyun Tarabya I Shwetaungtet Kyaswa Nawrahta Minye Tarabya II Minbyauk Thihapate
Królestwo Ava 1364–1555	Thadominbya Swasawke Tarabya Minkhaung I Thihathu Minhlange Kale Kyetaungnyo Mohnyin Thado Minyekyawswa Narapati I Thihathura Minkhaung II^[B]i Thihathura II^[B] Narapati II Thohanbwa^[C] Hkonmaing^[C] Narapati III^[C] Narapati IV^[C]
Królestwo Hanthawaddy 1287–1539, 1550–1552	Wareru Hkun Law Saw O Saw Zein Zein Pun Saw E Binnya E Law Binnya U Razadarit Binnya Dhammaraza Binnya Ran I Binnya Waru Binnya Kyan Leik Munhtaw Shin Sawbu Dhammazedi Binnya Ran II Takayutpi Smim Sawhtut^[D] Smim Htaw^[D]
Królestwo Mrauk U 1429–1785	Saw Mon Khayi Ba Saw Phyu Dawlya Ba Saw Nyo Ran Aung Salingathu Raza Gazapati Saw O Thazata Minkhaung Min Bin Dikkha Saw Hla Sekkya Phalaung Razagyi Khamaung Thiri Thudhamma Sanay Narapati Thado Sanda Thudhamma Thiri Thuriya Wara Dhammaraza Muni Thudhammaraza Sanda Thuriya I Nawrahta Mayuppiya Kalamandat Naradipati Sanda Wimala I Sanda Thuriya II Sanda Wizaya Sanda Thuriya III Naradipati II Narapawara Sanda Wizala Madarit Nara Apaya Thirithu Sanda Parama Apaya Sanda Thumana Sanda Wimala II Sanda Thaditha Maha Thammada
Królestwo Pyain 1482–1542	Thado Minsaw Bayin Htwe Narapati^[E] Minkhaung^[E]
Dynastia Taungngu 1510–1752	Mingyinyo Tabinshwehti Bayinnaung Nanda Nyaungyan Anaukpetlun Minyedeippa Thalun Pindale Pye Narawara Minyekyawdin Sanay Taninganway Mahadhammaraza Dipadi
Odrodzone Królestwo Hanthawaddy 1740–1757	Smim Htaw Buddhaketi Binnya Dala
Dynastia Konbaung 1752–1885	Alaungpaya Naungdawgyi Hsinbyushin Singu Phaungka Bodawpaya Bagyidaw Tharrawaddy Pagan Mindon Thibaw