Aukštaitis (1981)
 „Aukštaitis” w 1993 | |
| Klasa | |
|---|---|
| Projekt | |
| Oznaczenie NATO |
Grisha III |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
14 maja 1979 |
| Wodowanie |
6 lutego 1981 |
 Marynarka Wojenna ZSRR
| |
| Nazwa |
MPK-108 |
| Wejście do służby |
25 września 1981 |
 MW Rosji
| |
| Nazwa |
MPK-108 |
| Wejście do służby |
26 lipca 1992 |
| Wycofanie ze służby |
28 kwietnia 1993 |
 Litewska Marynarka Wojenna
| |
| Nazwa |
Aukštaitis |
| Wejście do służby |
28 kwietnia 1993 |
| Wycofanie ze służby |
2009 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
990 t pełna |
| Długość |
71,1 m |
| Szerokość |
10,15 m |
| Zanurzenie |
3,52 m |
| Napęd | |
| CODAG: 1 turbina gazowa 18 000 KM, 2 silniki 20 000 KM, 3 śruby | |
| Prędkość |
35 w |
| Zasięg |
2750 Mm przy prędkości 14 w |
| Uzbrojenie | |
| 1 × II wyrzutnia pocisków plot. Osa-MA (20 pocisków) 2 armaty uniwersalne 57 mm AK-725 (1 × II) 1 armata obrony bezpośredniej 30 mm AK-630M 4 wyrzutnie torped pop 533 mm (2 × II) 2 wyrzutnie rbg RBU-6000 2 zrzutnie bg (12 bg), 18 min (możliwość) | |
| Załoga |
48 |
Aukštaitis, poprzednio MPK-108 – radziecka, następnie litewska korweta zwalczania okrętów podwodnych projektu 1124 (typu Albatros, oznaczenie NATO Grisha III), z przełomu XX i XXI wieku. Do służby we Flocie Bałtyckiej Marynarki ZSRR weszła w 1981 roku pod oznaczeniem MPK-108 (МПК-108). Od 1993 roku okręt służył w Litewskiej Marynarce Wojennej pod nazwą „Aukštaitis”, z numerem burtowym F 12. Został wycofany ze służby w 2009 roku.
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Okręt został zbudowany jako MPK-108 dla Marynarki Wojennej ZSRR[a]. Należał do długiej serii radzieckich korwet, klasyfikowanych oryginalnie jako małe okręty przeciwpodwodne (MPK) projektu 1124 (typu Albatros, w kodzie NATO: Grisha)[1][2]. MPK-108 zbudowany był jako okręt późnej serii podstawowego projektu 1124, natomiast w publikacjach zachodnich określany jest jako typ Grisha III i mylnie uważany za projekt 1124M[b].
Stępkę pod budowę MPK-108 położono 14 maja 1979 roku w stoczni w Zielonodolsku, pod numerem budowy 722[1]. Okręt został wciągnięty na listę floty 18 września 1980 roku[1]. Wodowanie nastąpiło 6 lutego 1981 roku, po czym wiosną okręt przeszedł drogami śródlądowymi do Leningradu w celu przeprowadzenia prób odbiorczych[1]. Został przejęty przez marynarkę 25 września 1981 roku[3].
Opis
[edytuj | edytuj kod]
Wyporność standardowa okrętów proj. 1124 wynosiła 830 ton, a pełna 990 ton (spotykane też są inne dane)[c]. Długość wynosiła 71,1 m, szerokość 10,15 m, a zanurzenie średnie 3,52 m[4]. W zakresie załogi istnieją znaczne rozbieżności w publikacjach (48 w tym 5 oficerów, 70, lub 83 w tym 9 oficerów)[d]
Główne uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwie automatyczne armaty uniwersalne kalibru 57 mm w dwudziałowej wieży systemu AK-725 na rufie[5]. Okręt należał do późnej serii projektu 1124, uzbrojonej dodatkowo w zestaw artyleryjski obrony bezpośredniej AK-630M w postaci sześciolufowego działka rotacyjnego kalibru 30 mm na nadbudówce rufowej[5][6]. Ogniem artylerii kierował radar artyleryjski MR-123 Wympieł[5]. Uzbrojenie rakietowe stanowiła dwuprowadnicowa chowana wyrzutnia ZIF-122 rakiet przeciwlotniczych bliskiego zasięgu systemu Osa-M, z zapasem 20 pocisków 9M-33[7]. Do naprowadzenia pocisków służył radar 4R-33[7].
Do zwalczania okrętów podwodnych, będącego głównym przeznaczeniem okrętów, służyły cztery wyrzutnie torped kalibru 533 mm w dwóch podwójnych aparatach DTA-53-1124, z czterema torpedami 53-65K lub SET-65[7]. Drugim elementem uzbrojenia zop były dwie dwunastoprowadnicowe wyrzutnie RBU-6000 z zapasem 96 rakietowych bomb głębinowych RGB-60, umieszczone na dziobie na dolnym piętrze nadbudówki[7]. Uzupełniały je dwie zrzutnie dla klasycznych 12 bomb głębinowych BB-1 lub BPS na rufie[5]. Zamiast bomb okręt mógł zabrać 18 min morskich[7]. W 1996 roku zdemontowano wyrzutnie torped[6].
Wyposażenie radiolokacyjne, oprócz systemów kierowania ogniem, stanowiła stacja radiolokacyjna dozoru ogólnego MR-302 Rubka[5]. Ponadto okręt miał radar nawigacyjny Don-2[5]. Do wykrywania okrętów podwodnych służyła stacja hydrolokacyjna MG-322 Argun′z anteną podkilową i MG-339 Szelon′ z anteną opuszczaną[5]. Okręt miał też wyposażenie walki radioelektronicznej w postaci stacji rozpoznawczej Bizan′-4B i dwóch szesnastoprowadnicowych wyrzutni celów pozornych PK-16[5].
Siłownia okrętowa w układzie CODAG składała się z dwóch marszowych silników wysokoprężnych M-507A1 o mocy łącznej 20 000 KM oraz turbiny gazowej mocy szczytowej DJe-59 o mocy 18 000 KM,, napędzających trzy śruby o stałym skoku[4]. Napęd pozwalał na osiągnięcie prędkości maksymalnej 35 węzłów oraz zasięgu 2700 mil morskich przy prędkości ekonomicznej 14 w[4]. Źródła zachodnie z końca lat 90. podawały prędkość maksymalną 30 węzłów[6].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Okręt został wcielony do służby we Flocie Bałtyckiej ZSRR 9 lutego 1982 roku pod oznaczeniem MPK-108[1].
Po rozwiązaniu ZSRR okręt został przejęty przez marynarkę Rosji, formalnie podnosząc banderę rosyjską 26 lipca 1992 roku[1]. W drodze porozumienia został jednak następnie 16 listopada 1992 roku wyłączony ze składu Floty Bałtyckiej i przekazany Litwie[8]. Formalnie został skreślony z listy floty rosyjskiej 28 kwietnia 1993 roku i załogę rozformowano 1 czerwca 1993 roku[1].
Okręt został wcielony do Litewskiej Marynarki Wojennej 28 kwietnia 1993 roku[9][e]. Otrzymał nazwę „Aukštaitis” (Auksztota – mieszkaniec Auksztoty), z numerem burtowym F 12[a]. Wraz z bliźniaczym „Žemaitis”, były one jedynymi okrętami litewskimi o większej wartości bojowej[6]. Z uwagi na trudności w dostarczaniu części zamiennych z Rosji, przynajmniej na początku służby w 1994 roku okręt pływał z niesprawną turbiną gazową[10]. W 1996 roku zdemontowano natomiast wyrzutnie torped[6]. Okręt w czerwcu 1994 roku reprezentował po raz pierwszy marynarkę litewską w manewrach BALTOPS organizowanych przez państwa NATO na Bałtyku[10]. Brał następnie udział w licznych dalszych ćwiczeniach międzynarodowych, w tym w manewrach BALTOPS w latach: 1996, 1998, 1999, 2001, 2003 (zestawienie może nie być pełne)[11][12][13][14][15]. Został wycofany ze służby w 2009 roku[16]. Nazwę przejął w 2010 roku zakupiony od Danii patrolowiec „Aukštaitis”[17].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b „Aukštaitis” to były MPK-108, a „Žemaitis” to MPK-44 według m.in. Bierieżnoj 2001 ↓, s. 11, Gardiner, Chumbley (red.) 1995 ↓, s. 426, Kostriczenko 2005 ↓, s. 108 i Apalkow 2005 ↓, s. 18. Odwrotnie podają natomiast roczniki Jane’s Fighting Ships (np. Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 429).
- ↑ Według źródeł rosyjskich, MPK-108 był okrętem projektu 1124 (Bierieżnoj 2001 ↓, s. 8-11, Apalkow 2005 ↓, s. 18). Publikacje zachodnie określają okręt jako typ Grisha III, błędnie przypisując mu jednak numer projektu 1124M (nazywając tak okręty proj. 1124 późnej budowy z armatami 57 mm i działkiem AK-630 – Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 429; Gardiner, Chumbley (red.) 1995 ↓, s. 396, 426). Według ogółu źródeł rosyjskich, oznaczenie projektu 1124M nosiły tylko okręty zmodernizowanego typu z lat 80., uzbrojone w armatę 76 mm, do których MPK-108 się nie zaliczał (Bierieżnoj 2001 ↓, s. 8-11, Apalkow 2005 ↓, s. 18, Pawłow 1994 ↓, s. 110, Kostriczenko 2005 ↓, s. 29)
- ↑ Wyporność okrętów proj. 1124: standardowa 830 i pełna 990 ton według Apalkow 2005 ↓, s. 5. Podawane też są większe wartości, np. 954/1070 ton według Pawłow 1994 ↓, s. 110, lecz autor ten nie rozróżnia między projektem 1124 a 1124M.
- ↑ Załoga: 83, w tym 9 oficerów według Apalkow 2005 ↓, s. 5, 70 według Pawłow 1994 ↓, s. 110, 48 w tym 5 oficerów według Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 429.
- ↑ Według Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 429, został wcielony 6 listopada 1992 roku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Bierieżnoj 2001 ↓, s. 8, 11
- ↑ Gardiner, Chumbley (red.) 1995 ↓, s. 395-396.
- ↑ Kostriczenko 2005 ↓, s. 158.
- ↑ a b c Apalkow 2005 ↓, s. 5.
- ↑ a b c d e f g h Apalkow 2005 ↓, s. 7.
- ↑ a b c d e Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 429.
- ↑ a b c d e Apalkow 2005 ↓, s. 5-7.
- ↑ Kostriczenko 2005 ↓, s. 108.
- ↑ Kostriczenko 2005 ↓, s. 108, 160.
- ↑ a b Maksymilian Dura. BALTOPS ′94. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 8/94, s. 45, 1994. Magnum-X. ISSN 1230-1655.
- ↑ Jerzy Bojko. BALTOPS ′96. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1996, s. 47, lipiec-wrzesień 1996. Warszawa. ISSN 1426-529X.
- ↑ Jarosław Ciślak. BALTOPS ′98. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4′98, s. 22, lipiec-sierpień 1998. Warszawa. ISSN 1426-529X.
- ↑ Jarosław Ciślak, Jacek Krzewiński. „Baltops ′99” w Gdyni. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4′99. IV (17), s. 16-18, lipiec-sierpień 1999. Warszawa.
- ↑ Jarosław Ciślak, Jacek Krzewiński. BALTOPS 2001. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4′01, s. 17, lipiec – sierpień 2001. Warszawa.
- ↑ Jarosław Ciślak. BALTOPS 2003. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5/2003. VIII (41), s. 21, lipiec-październik 2003. Warszawa.
- ↑ Marcin Chała, Dariusz Czajkowski. Siły morskie krajów bałtyckich. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 12/2011, s. 29, grudzień 2011. Warszawa. ISSN 1426-529X.
- ↑ P14 w Kłajpedzie [online], Agencja Lotnicza Altair, 2 lutego 2010.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Tom III. Protiwołodocznyje korabli. Czast 2. Małyje protiwołodocznyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2005. ISBN 5-8172-0095-3. (ros.).
- Siergiej Bierieżnoj: Małyje protiwołodocznyje i małyje rakietnyje korabli WMF SSSR i Rossii [Малые противолодочные и малые ракетные корабли ВМФ СССР и России]. 2001, seria: Morskaja Kollekcyja. Nr 2/2001. (ros.).
- Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
- Jane’s Fighting Ships 2000–2001. Richard Sharpe (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2000. ISBN 0-7106-2018-7. (ang.).
- Witalij Kostriczenko: «Albatros» dozornyj w morie. Istorija korablej projekta 1124 [«Альбатрос» дозорный в море. История кораблей проекта 1124]. Moskwa: Wojennaja Kniga, 2005. ISBN 5-902863-04-X. (ros.).
- Aleksandr Pawłow: Wojennyje korabli SSSR i Rossii 1945 – 1995 g. Wyd. III. Jakuck: 1994. (ros.).