Melid

Melid, Milid – starożytne miasto hetyckie. Położone jest na wzgórzu Arslantepe w Turcji. W XIV wieku p.n.e. zostało zdobyte przez Hetytów, trzy stulecie później popadło w zależność od Asyrii. Zostało splądrowane przez Sargona II w VIII wieku p.n.e., a po najeździe Scytów i Kimerów popadło w ruinę. Odkryto je i zbadano dopiero w XX wieku.

38°22′55″N 38°21′40″E/38,381944 38,361111

Melid był położony nad rzeką Tochmą (starożytna nazwa na rzeki wpadającej do górnego Eufratu). Ruiny starożytnego miasta zlokalizowano na wzgórzu Arslantepe w pobliżu Malatyi w Turcji.

Ruiny Melitu został odkryte na początku XX wieku. Po raz pierwszy badania archeologiczne na wzgórzu Arslantepe w Turcji przeprowadził w latach 1932 i 1939 Louis Delaporte. Po drugiej wojnie światowej wykopaliska były kontynuowane w latach 1946–1951 przez Claude'a Schaeffera i Piera Meriggiego oraz od 1961 roku przez Salvatore Puglisiego.

Na obszarze, gdzie w okresie wczesnohetyckim powstało miasto Melid, ludność zaczęła się osiedlać jeszcze w epoce neolitu. Z czasem osada przekształciła się w jedno z centrów Iszuwy (tak Hetyci określali wrogie wobec siebie ludy, które zamieszkiwały tereny na wschód od ich państwa). Ponieważ od zachodu miasto było zagrożone przez Hetytów, jego władze wzniosły potężne umocnienia. W XIV wieku p.n.e. Melid został zdobyty przez Hetytów. Suppiluliuma I, gdy szykował się do wyprawy wojennej przeciwko Mitanni, mającej na celu podporządkowanie jego stolicy Waszuganni, rozmieścił w Melidzie swoje wojenne centrum dowodzenia.

Stopniowy rozpad państwa hetyckiego przyczynił się do tego, że w Anatolii zaczęły powstawać drobne państewka, tworzone przez napływających Kasków i Luwijczyków. Na przełomie XII–XI wieku p.n.e. Melid stał się jednym z centrów administracyjno-politycznych państwa luwijskiego Kammanu. Ówcześni władcy wznieśli w mieście pałac i ozdobili go monumentalnymi rzeźbami, które przedstawiały królów i lwy. Na początku XI wieku p.n.e., za panowania w Asyrii Tiglat-Pilesera I, wybuchł konflikt luwijsko-asyryjski. Przyczynił się on do uzależnienia Melidu od Asyrii. W XVIII wieku p.n.e. Sargon II splądrował miasto.

Melid popadł w ruinę po najeździe Scytów i Kimerów w VIII wieku p.n.e.

• Malatya (Arslantepe), w: Barney C., Distorical dictionary of the Hittites, Lanham 2004, s. 185–193. ISBN 0-8108-4936-4.
• Melid, w: Reallexikon der Assyriologie, T. 8, Meek–Mythologie, red. E.Ebeling, B Meissner, Berlin 1997, s. 35–52. ISBN 3-11-014809-9.
• Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności. Od początków osadnictwa do podboju perskiego, Wrocław 1982, s. 278, 306. ISBN 83-04-00710-X.