Archidiecezja lubelska

Archidiecezja lubelska

łac. Archidioecesis Lublinensis

Archikatedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Lublinie
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Siedziba	Lublin
Data powołania	23 września 1805
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	lubelska
Archikatedra	św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty
Biskup diecezjalny	abp Stanisław Budzik (metropolita lubelski)
Biskup pomocniczy	Artur Miziński Józef Wróbel SCI Adam Bab
Biskup senior	Mieczysław Cisło
Dane statystyczne (2017[1])
Liczba wiernych • odsetek wiernych	1 040 371 90,4
Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych	1140 925 215
Liczba osób zakonnych	907
Liczba dekanatów	28
Liczba parafii	271
Powierzchnia	9108 km²
51°14′N 22°34′E/51,233333 22,566667
Strona internetowa

Archidiecezja lubelska (łac. Archidioecesis Lublinensis) – jedna z 14 archidiecezji obrządku łacińskiego Kościoła katolickiego w Polsce. Ustanowiona 23 września 1805 przez papieża Piusa VII bullą Quemadmodum Romanorum Pontificum, na terenie wcześniejszej diecezji chełmskiej. Podniesiona do rangi archidiecezji z archikatedrą w Lublinie 25 marca 1992 bullą papieża Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae Populus.

W 1198 roku w Lublinie istniał już archidiakonat lubelski, a lubelszczyzna wchodziła w skład diecezji krakowskiej. W XIII i XV wieku były podejmowane próby utworzenia biskupstwa w Lublinie. W 1375 w Chełmie utworzono diecezję chełmską.

W 1790 roku decyzją Sejmu Wielkiego do diecezji chełmskiej włączono województwo lubelskie z ziemią łukowską i powiat stężycki z województwa sandomierskiego, z wydzielonego terytorium diecezji krakowskiej. 8 sierpnia 1790 roku papież Pius VI potwierdził zmiany. Na terenie powiększonej diecezji chełmskiej znajdowało się: 12 dekanatów, 153 parafie, kolegiata lubelska, 2 seminaria duchowne (Krasnystaw, Lublin), 30 klasztorów męskich, 4 klasztory żeńskie, 78 szpitali, 60 szkół parafialnych i było ok. 400 000 wiernych.

W 1795 roku po III rozbiorze Polski tereny te zajęli Austriacy. W 1796 roku zaborcy skonfiskowali dobra biskupie, a następnie przygotowali reorganizację administracji kościelnej. W 1803 roku cesarz Franciszek II zatwierdził projekt zniesienia diecezji chełmskiej i utworzenia diecezji lubelskiej. 9 czerwca 1805 roku na mocy bulli papieża Piusa VII Indefensum personarum wyłączono 3 dekanaty (Chodel, Urzędów, Zaklików) z 44 parafiami do nowo utworzonej diecezji kieleckiej.

23 września 1805 roku na mocy bulli papieża Piusa VII Quemadmodum Romanorum Pontificum zniesiono diecezję chełmską i utworzono nową diecezję lubelską. Pierwszym biskupem został dotychczasowy biskup chełmski bp Wojciech Józef Skarszewski. Diecezja była podzielona na 17 dekanatów z 214 parafiami i było ok. 330 000 wiernych.

W 1867 roku do diecezji lubelskiej przyłączono 9 dekanatów ze skasowanej ukazem carskim diecezji janowskiej. W latach 1867–1889 biskupi lubelscy byli administratorami diecezji janowskiej. 30 grudnia 1889 roku papież Leon XIII przyłączył kanonicznie diecezję janowską do lubelskiej. 24 września 1918 roku papież Benedykt XV reaktywował diecezję janowską.

W 1918 roku utworzono Katolicki Uniwersytet Lubelski. W czasie II Rzeczypospolitej utworzono ok. 100 nowych parafii. W czasie II wojny światowej w obozach koncentracyjnych zginął bł. bp Władysław Goral i 55 kapłanów. W latach 1946–1948 biskupem lubelskim był bp Stefan Wyszyński.

W latach 1975–1997 utworzono 142 nowe parafie oraz zbudowano 146 kościołów parafialnych i 255 kościołów filialnych.

25 marca 1992 roku na mocy bulli papieża Jana Pawła II „Totus Tuus Poloniae Populus” diecezja lubelska została podniesiona do rangi archidiecezji i ustanowiono w Lublinie metropolię. W skład metropolii lubelskiej weszły diecezje sufragalne sandomierska i siedlecka^[2].

10 dekanatów na zamojszczyźnie (Biłgoraj, Hrubieszów, Józefów, Szczebrzeszyn, Tarnogród, Tomaszów Lubelski, Tyszowce, Uchanie, Zamość-Kolegiata, Zamość-Nowe Miasto) z 124 parafiami - wyłączono w skład nowej diecezji zamojsko-lubaczowskiej, oraz 2 dekanaty na Ziemi Janowskiej (Janów Lubelski, Zaklików) - wyłączono w skład diecezji sandomierskiej.

• Biskup diecezjalny: abp Stanisław Budzik (metropolita lubelski) (od 2011)
• Biskup pomocniczy/Wikariusz generalny: bp Józef Wróbel SCI (od 2008)
• Biskup pomocniczy/Wikariusz generalny: bp Adam Bab (od 2020)
• Biskup pomocniczy/Wikariusz generalny: bp Artur Miziński (od 2004)

• Biskup senior: bp Mieczysław Cisło (od 2020)

• Biskup rezydent: abp Stanisław Wielgus (od 2007)

• Kuria Metropolitalna,
• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II,
• Metropolitalne Seminarium Duchowne w Lublinie,
• Trybunał Metropolitalny,
• Lubelska Kapituła Katedralna,
• Caritas,
• Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie,
• Radio Plus Lublin,
• Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”

• Archikatedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Lublinie (rocznica poświęcenia: 9 czerwca)

• Stanisław ze Szczepanowa
• Jan Kanty

• Biskupi lubelscy
• Metropolia lubelska
• Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce
• Nuncjatura Stolicy Apostolskiej w Polsce
• Schematyzm Diecezji Lubelskiej

• ks. Witold Zdaniewicz, ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 329–351) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2

• Strona internetowa archidiecezji lubelskiej