Al-Bassa (Palestyna)

Al-Bassa

‏البصة‎

Zachowany stary dom wioski al-Bassa, 2008
Państwo	Mandat Palestyny
Dystrykt	Dystrykt Akka
Wysokość	65 m n.p.m.
Populacja (1945) • liczba ludności	3100
Data zniszczenia	14 maja 1948
Powód zniszczenia	atak Hagany
Obecnie	Becet, Kefar Rosz ha-Nikra, Szelomi, Liman
Położenie na mapie Mandatu Palestyny Al-Bassa
33°04′34″N 35°08′27″E/33,076111 35,140833
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Al-Bassa (arab. البصة) – nieistniejąca już arabska wieś, która była położona w Dystrykcie Akka w Mandacie Palestyny. Wieś została wyludniona i zniszczona podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny, po ataku sił żydowskiej Hagany w dniu 14 maja 1948 roku.

Al-Bassa leżała u podnóża grzbietu górskiego Reches ha-Sulam (361 m n.p.m.) na zachodnich zboczach wzgórz Zachodniej Galilei. Wieś była położona na wysokości 65 metrów n.p.m., w odległości 19 kilometrów na północ od miasta Akka. Według danych z 1945 do wsi należały ziemie o powierzchni 2953,5 ha. We wsi mieszkało wówczas 3100 osób, w tym 150 Żydów^[1].

Badania archeologiczne wykazały, że miejsce to było zamieszkane już w epoce brązu^[3]. Od I do V wieku wieś była zamieszkana przez społeczność żydowską. Talmud nazywa ją Becet^[4]. We wsi znaleziono 18 stanowisk archeologicznych z tego okresu. Odkryto miejsca pochówku chrześcijan oraz dzbany z IV wieku^[5]. Od początku okresu panowania Arabów wieś była zamieszkana przez społeczność arabską i nazywała się Bassa^[6]. W 1189 roku wieś wykorzystali krzyżowcy jako obóz wojenny podczas III wyprawy krzyżowej^[7]. Krzyżowcy nazywali wieś Le Bace lub LeBassa^[1]. W 1517 roku wieś wraz z całą Palestyną przeszła pod panowanie osmańskie. Dokumenty podatkowe z 1596 roku mówią, że w al-Bassa mieszkało 76 rodzin muzułmańskich i 28 kawalerów. Płacili oni podatki z upraw pszenicy, jęczmienia, bawełny, oliwek, owoców, oraz hodowli kóz i uli^[8]. W 1882 roku we wsi otworzono publiczną szkołę podstawową dla chłopców, a następnie prywatną szkołę średnią i publiczną szkołę podstawową dla dziewcząt^[9]. W wyniku I wojny światowej nastąpiły duże zmiany terytorialne na Bliskim Wschodzie. Francusko-brytyjska umowa graniczna z 1920 roku nieprecyzyjnie określiła przebieg granicy między Brytyjskim Mandatem Palestyny i Francuskim Mandatem Syrii (w skład którego wchodził także dzisiejszy Liban). Okazało się, że granica przebiegała na północ od wsi al-Bassa. Sama wieś znajdowała się w Mandacie Palestyny, jednak znaczna część jej pól uprawnych znalazła się w Mandacie Syrii. W rezultacie mieszkańcy al-Bassa zostali odcięci od swoich pól uprawnych^[10]. Władze francuskie rozwiązały ten problem, przyznając w 1921 roku mieszkańcom al-Bassa obywatelstwo Mandatu Syrii. Równolegle pracowała mieszana komisja francusko-brytyjska, która do lutego 1922 roku ustaliła szczegółowy przebieg granicy. W 1923 roku oficjalnie potwierdzono, że al-Bassa znajduje się w Brytyjskim Mandacie Palestyny (zmieniono również przebieg granicy przy wiosce). W 1926 roku zmieniono obywatelstwo mieszkańców wsi na palestyńskie^[11]. Przeprowadzony we wrześniu 1922 roku wykazał, że w al-Bassa mieszkało 867 chrześcijan, 150 muzułmanów i 1 Żyd^[12]. W kolejnych latach tutejsza populacja uległa dużym zmianom. W 1945 roku we wsi żyło 1590 chrześcijan i 1360 muzułmanów^[13]. Podczas arabskiego powstania w Palestynie (1936–1939) w bezpośrednim sąsiedztwie wioski powstał posterunek żydowskiej policji, który następnie przekształcono w brytyjski Fort Tegart. W dniu 6 września 1938 roku w pobliżu wioski wpadł na minę brytyjski samochód pancerny, w wyniku czego zginęło czterech brytyjskich żołnierzy. W odwecie Brytyjczycy spalili dolną część wioski. Kilka dni później brytyjscy żołnierze zmusili około 50 wieśniaków do wejścia do autobusu, który następnie skierowano na minę podłożoną na drodze. W wybuchu zginęło około 20 Arabów. Mieszkańcy wsi zostali zmuszeni do wykopania dołu i pogrzebania wszystkich zabitych^[14].

Przyjęta 29 listopada 1947 roku Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 przyznała te tereny państwu arabskiemu^[15]. Podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny na początku 1948 roku w okolicy tej stacjonowały siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. W ostatnich dniach przed proklamacją niepodległości Izraela żydowska organizacja paramilitarna Hagana przeprowadziła operację „Ben-Ami”, w trakcie której 14 maja 1948 roku Izraelczycy zajęli wieś al-Bassa. Była ona słabo broniona przez nieliczną lokalną arabską milicję. Po zajęciu wioski, Izraelczycy zgromadzili mieszkańców w miejscowym kościele, gdzie zastrzelili kilkoro młodzieńców. Zeznania świadków różnią się od siebie, i mówią o pięciu osobach zastrzelonych wewnątrz kościoła lub siedmiu osobach na zewnątrz^[16][17]. Następnie, 27 maja mieszkańców wsi przymusowo wysiedlono, a ich domy w większości zniszczono. Prawie wszyscy wieśniacy z al-Bassa uciekli do Libanu^[1].

Na terenie wioski al-Bassa powstała strefa przemysłowa miejscowości Szlomi, natomiast jej pola uprawne zajęły kibuc Kefar Rosz ha-Nikra, moszaw Liman oraz wieś Becet.

Palestyński historyk Walid Chalidi, tak opisał pozostałości wioski Farwana: „Z głównych zabudowań wioski istnieją tylko dwie: grecki kościół i islamskie sanktuarium. Kamienny kościół jest bogato zdobiony elementami architektonicznymi. Jedna jego strona zawaliła się, a ściany pękają. Sanktuarium stoi opuszczone wśród licznych drzew. Część wiejskich domów pozostaje zajęta przez Izraelczyków. Jednym z nich jest duży dwukondygnacyjny budynek, który ma zarówno prostokątne jak i łukowate okna oraz drzwi.”^[1].