Abraham Ortelius

Abraham Ortelius
	; Abraham Ortelius pędzla Petera Paula Rubensa
Data i miejsce urodzenia	14 kwietnia 1527 ; Antwerpia
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1598 ; Antwerpia
Zawód, zajęcie	kartograf
	Multimedia w Wikimedia Commons

Abraham Ortelius (ur. 14 kwietnia 1527 w Antwerpii^[1], zm. 28 czerwca 1598^[2]^[3]^[4]) – flamandzki geograf, kartograf, historyk i wydawca map^[1].

Życiorys

Abraham Ortelius pochodził z Niderlandów. W 1570 roku w Antwerpii wydał pierwszy usystematyzowany zbiór map świata Theatrum orbis terrarum^[1]. Atlas ten zawierał oryginalne mapy różnych krajów (w tym również mapę Polski Wacława Grodeckiego), które Ortelius zebrał dzięki swym rozgałęzionym stosunkom z uczonymi europejskimi^[5]. Do 1612 roku wydano około 45 edycji tego dzieła. W kolejnych wydaniach mapy w atlasie były aktualizowane i poprawiane. Wydawnictwo to ukazało się w kilku językach na świecie.

Ortelius, wykształcony na grawera, około 1554 r. założył swój biznes książkowy i antykwaryczny^[1]. Około 1560 roku, pod wpływem Gerarda Mercatora, Ortelius zainteresował się robieniem map^[1]. W ciągu dekady opracował mapy świata na rzucie serca (1564), Egiptu (1565) i Azji (1567), a także pierwsze wydanie Theatrum, które zawierało 70 map wygrawerowanych w jednolitym stylu^[1]. Theatrum było rozbudowywane i aktualizowane w kolejnych edycjach do końca 1612 roku^[1]. Ortelius został mianowany geografem Filipa II Habsburga (1575)^[1].

Osobny artykuł: Theatrum orbis terrarum.

Dryf kontynentalny

Ortelius był pierwszym, który podkreślił geometryczne podobieństwo między wybrzeżami Ameryki i Europy-Afryki i zaproponował dryf kontynentalny jako wyjaśnienie. Jacqueline W. Kious opisał myśli Orteliusa w następujący sposób^[6]:

Abraham Ortelius w swoim dziele Thesaurus Geographicus... zasugerował, że obie Ameryki zostały „oderwane od Europy i Afryki ... przez trzęsienia ziemi i powodzie” i powiedział dalej: „Ślady tego pęknięcia ujawniają się, jeśli ktoś wyciągnie mapę świata i uważnie rozważy wybrzeża trzech [kontynentów]”.

Obserwacje Orteliusa dotyczące połączenia kontynentów oraz jego propozycja pęknięcia i separacji pozostały niezauważone aż do końca XX wieku. Zostały one jednak ponownie przedstawione w XVIII i XIX wieku, a później przez Alfreda Wegenera, który opublikował swoją hipotezę dryfu kontynentalnego w 1912 roku i w kolejnych latach^[7]. Ponieważ jego publikacje były szeroko dostępne w języku niemieckim i angielskim, a także dlatego, że przedstawił geologiczne wsparcie dla tego pomysłu, Wegener jest uznawany przez większość geologów za pierwszego, który uznał możliwość dryfu kontynentalnego^[8].

Dzieła Abrahama Orteliusa

Mapa Afryki (1570)
Mapa Islandii (1590)
Mapa Azji (1595)
Mapa Ameryk (1587)
Księstwo Oświęcimskie i Zatorskie (1603)
Mapa świata (1570)
Mapa Europy (1595)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Abraham Ortelius, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
↑ Abraham Ortelius (1527-1598) - Author - Resources from the BnF [online], data.bnf.fr [dostęp 2018-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-20] (ang.).
↑ Ortelius, Abraham, 1527-1598 @ SNAC [online], snaccooperative.org [dostęp 2018-05-20] .
↑ Summary Bibliography: Abraham Ortelius [online], www.isfdb.org [dostęp 2018-05-20] (ang.).
↑ Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo „Gutenberg”, tom XVIII.
↑ Historical perspective. W: W.J. Kious, Tilling, R.I.: This Dynamic Earth: the Story of Plate Tectonics. Wyd. Online. U.S. Geological Survey, 2001. ISBN 0-16-048220-8. (ang.).
↑ Alfred Wegener. Die Entstehung der Kontinente. „Geologische Rundschau”. 3 (4), s. 276–92, lipiec 1912. DOI: 10.1007/BF02202896. Bibcode: 1912GeoRu...3..276W. (ang.).
↑ Michael McIntyre, H. Peter Eilers, John Mairs: Physical geography. New York: Wiley, 1991, s. 273. ISBN 0-471-62017-3. (ang.).

Bibliografia

Daniel J. Boorstin: The Discoverers. New York: Random House, 1983, s. 275–278. ISBN 0-394-40229-4.
Abraham Ortelius – dzieła w bibliotece Polona

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Abraham Ortelius, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).

[2] Abraham Ortelius (1527-1598) - Author - Resources from the BnF [online], data.bnf.fr [dostęp 2018-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-20] (ang.).

[3] Ortelius, Abraham, 1527-1598 @ SNAC [online], snaccooperative.org [dostęp 2018-05-20] .

[4] Summary Bibliography: Abraham Ortelius [online], www.isfdb.org [dostęp 2018-05-20] (ang.).

[5] Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo „Gutenberg”, tom XVIII.

[6] Historical perspective. W: W.J. Kious, Tilling, R.I.: This Dynamic Earth: the Story of Plate Tectonics. Wyd. Online. U.S. Geological Survey, 2001. ISBN 0-16-048220-8. (ang.).

[7] Alfred Wegener. Die Entstehung der Kontinente. „Geologische Rundschau”. 3 (4), s. 276–92, lipiec 1912. DOI: 10.1007/BF02202896. Bibcode: 1912GeoRu...3..276W. (ang.).

[8] Michael McIntyre, H. Peter Eilers, John Mairs: Physical geography. New York: Wiley, 1991, s. 273. ISBN 0-471-62017-3. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]