Andrzej Kostenko

Andrzej Kostenko

Data i miejsce urodzenia	24 czerwca 1936 Łódź
Data śmierci	1 czerwca 2024
Zawód	operator filmowy, reżyser, scenarzysta
Współmałżonek	Pola Raksa (1964–1970; rozwód)
Lata aktywności	1958-2024
Cytaty w Wikicytatach

Andrzej Kostenko (ur. 24 czerwca 1936 w Łodzi, zm. 1 czerwca 2024^[1]) – polski operator filmowy, reżyser i scenarzysta, realizator filmów krótkometrażowych oraz filmów dokumentalnych.

Zanim rozpoczął naukę w Szkole Filmowej w Łodzi, pracował jako oświetlacz w Wytwórni Filmów Fabularnych. Na Wydział Operatorski łódzkiej Filmówki dostał się dwa razy. Gdy trafił tam po raz pierwszy w 1954, już na pierwszym roku został skreślony z listy studentów. Studia rozpoczął ponownie po dwóch latach. Ukończył je w 1961. W trakcie studiów trafił na plan polsko-czeskiej komedii Zadzwońcie do mojej żony w reżyserii Jaroslava Macha, w której zagrał epizod. W tym samym roku wcielił się w Kolosa w filmie Jerzego Passendorfera Zamach, współpracował także z Romanem Polańskim przy jego pełnometrażowym debiucie Nóż w wodzie.

Zanim został autorem zdjęć, był operatorem kamery w filmach ze zdjęciami Jerzego Lipmana, były wśród nich filmy Janusza Nasfetera (Zbrodniarz i panna), Jerzego Stefana Stawińskiego (Rozwodów nie będzie) oraz Andrzeja Wajdy (Popioły). W latach 60. Kostenko rozpoczął współpracę z Jerzym Skolimowskim, razem z reżyserem pisał scenariusz do Bariery, Rąk do góry oraz nagrodzonego Złotym Niedźwiedziem na MFF w Berlinie filmu Start. Później był także autorem zdjęć do zrealizowanej przez Skolimowskiego noweli do filmu Dialog 20-40-60.

W 1967 roku w roli operatora pracował na planie debiutu reżyserskiego Witolda Leszczyńskiego Żywot Mateusza. Pięć lat później razem z Leszczyńskim zrealizował film Rewizja osobista – obaj napisali scenariusz, stworzyli razem zdjęcia i zajęli się reżyserią filmu. W 1977 już samodzielnie wyreżyserował dramat psychologiczny Sam na sam. Do głównych ról zaangażował Piotra Fronczewskiego i Jadwigę Jankowską-Cieślak, która za swoją kreację otrzymała nagrodę aktorską na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. W 1979 wyreżyserował jeszcze pięcioodcinkowy serial Przyjaciele. Mimo reżyserskich prób wciąż pracował jako operator zdjęć, współpracował m.in. z Barbarą Sass na planie telewizyjnej fabuły Ostatni liść.

Stworzył także wiele filmów krótkometrażowych. Jest autorem zdjęć do Ssaków w reżyserii Romana Polańskiego wyróżnionych Złotym Smokiem Wawelskim i Nagrodą Główną na festiwalu w Oberhausen. Z Polańskim współpracował przy realizacji etiud Dwaj ludzie z szafą i Lampa, a w krótkiej fabule reżysera Gdy spadają anioły zagrał zniewieściałego klienta szaletu. Był także autorem zdjęć do etiud fabularnych Witolda Leszczyńskiego Portret mężczyzny z medalem oraz Zabawa, za które otrzymał Dyplomy Honorowe na Festiwalu Etiud PWSFTviT w Warszawie. Jest także autorem zdjęć do filmów dokumentalnych Jerzego Bednarczyka (m.in. Mauthausen 1965 i Podróże Sołtysa Kierdziołka. Cz 1. Próba generalna).

W 1978 roku zrealizował według własnego scenariusza dokument Białowieża, nagrodzony nagrodą główną w kategorii filmu dokumentalnego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlovych Varach. Jest także obok Karla Martine i Wesa Cravena współautorem dokumentalnego obrazu The Evolution of Snuff. Zrealizował także animowany film Polacy na galeonie oraz dokumenty Powrót, O każdej porze i Świadek.

W 1995 wyreżyserował przedstawienie Teatru Telewizji Ekscelencja według opowiadania Fiodora Dostojewskiego. Dla Telewizji Polskiej realizował 7-odcinkowy serial Zaginiona, pracował także nad Lokatorami, Bulionerami oraz Helą w opałach, emitowanego w telewizji TVN.

Według dokumentacji IPN był Tajnym Współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa "Irena"^[2]. W Archiwum IPN zachowały się dokumenty potwierdzające jego współpracę z SB oznaczone sygnaturą AIPN 00191/282^[3].

W latach 1964–1970 był żonaty z aktorką Polą Raksą, z którą ma syna Marcina (ur. 1967)^[4]. Jest ojcem scenarzystki i reżyser Natalii Kostenko.

Został pochowany na cmentarzu św. Rocha na Radogoszczu w Łodzi (kwatera stara: 8, front główny: 6)^[5].

• 1972: Rewizja osobista
• 1977: Sam na sam
• 1979: Przyjaciele
• 1986: My Blood, Your Blood (Moja krew, twoja krew)
• 1991: Kapitan Conrad (Joseph Conrad)
• 1993: Maigret se défend
• 1994: Tajemnica Czeskiego Zamku (Un Chateau en Boheme)
• 1994: La Patience de Maigret
• 1999–2005: Lokatorzy
• 2000: Sukces
• 2003: Zaginiona
• 2004–2006: Bulionerzy
• 2005: Świadek
• 2006–2007: Hela w opałach
• 2007: Mamuśki
• 2007: Stary człowiek i pies
• 2007: Teczka
• 2008: Ojciec Mateusz (odcinki 5-13)

• 1967: Ręce do góry
• 1972: Rewizja osobista
• 1977: Sam na sam
• 1990: Kapitan Conrad
• 1993: Maigret se defend
• 1994: La Patience de Maigret

• 1959: Portret mężczyzny z medalem
• 1962: Ssaki
• 1967: Ręce do góry
• 1967: Żywot Mateusza
• 1968: Dialog 20-40-60 (Dialóg 20-40-60)
• 1972: Rewizja osobista
• 1972: Ostatni liść
• 1980: Sherlock Holmes and Doctor Watson (Sherlock Holmes i Doktor Watson)
• 1990: Las katyński

• 1973: Rewizja osobista Łagów (Lubuskie Lato Filmowe) "Skisłe Grono" dla najgorszego filmu

• Filip Gańczak: Filmowcy w matni bezpieki. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2011. ISBN 978-83-7648-714-4. OCLC 879643901.

• Andrzej Kostenko w bazie filmpolski.pl
• Andrzej Kostenko na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”