Andreas Osiander

Andreas Osiander
Data i miejsce urodzenia	19 grudnia 1498 ; Gunzenhausen
Data i miejsce śmierci	17 października 1552 ; Królewiec
Wyznanie	luteranizm
Prezbiterat	1520
	Multimedia w Wikimedia Commons

Andreas Osiander (ur. 19 grudnia 1498 w Gunzenhausen, zm. 17 października 1552 w Królewcu) – niemiecki teolog luterański i działacz reformacyjny.

Życiorys

Andreas Osiander studiował język hebrajski na Uniwersytecie w Ingolstadt, w 1520 roku został wyświęcony na księdza i został nauczycielem hebrajskiego w augustiańskim seminarium w Norymberdze. W 1522 roku opublikował łaciński przekład Biblii poprawiony według tekstu oryginalnego i zawierający notatki na marginesie, tegoż samego roku został kaznodzieją w kościele św. Wawrzyńca i szybko został jednym z czołowych działaczy reformacji. W obecności legata papieskiego Campegiusa proponował królowej Danii Izabeli komunię pod obiema postaciami, a w Wielkim Tygodniu grzmiał z ambony przeciwko „rzymskiemu antychrystowi”. W 1525 roku napisał traktat polemizujący z franciszkaninem Kasparem Schatzgeierem, atakując w nim doktrynę ofiarniczego charakteru mszy. W sporze pomiędzy saksońskimi a szwajcarskimi reformatorami Osiander wziął stronę tych pierwszych, opowiadając się przeciwko Huldrychowi Zwingliemu. Również na spotkaniu w Marburgu stał po stronie reprezentantów Wittenbergi przeciwko reformatorom szwajcarskim. Osiander poróżnił się jednak również z innymi reformatorami z Niemiec. Mimo to Filip Melanchton zaprosił go na zjazd w Schmalkalden w 1537 roku, gdzie podpisał Artykuły szmalkaldzkie^[1], jednak w kazaniu wygłosił poglądy przeciwne Lutrowi. Brał także udział w istotnych spotkaniach w Haguenau i Wormacji w 1540. W Wormacji poznał Jana Kalwina, który jednak poczuł się dotknięty jego nieuprzejmą mową stołową. W 1542 roku książę Otto Henryk Wittelsbach zaprosił Osiandra, by ten wprowadził reformację w jego księstwie.

Przez całe swe życie Osiander był płodnym pisarzem. W 1537 roku sporządził korelację Ewangelii, napisał odpowiedź na ataki Jana Ecka i traktat Conjectura de ultimis temporibus wymierzony w papiestwo. Był też zainteresowany matematyką i astronomią, w 1543 roku wydał dzieło Mikołaja Kopernika De revolutionibus orbium coelestium, z którego jednak usunął wstęp Kopernika, i dodał własny, niepodpisany wstęp, mówiący o hipotetycznym charakterze teorii heliocentrycznej, co było niezgodne z intencją autora^[2]^[3]. Konflikty ze zwinglianami i zagrożenie dla protestantów spowodowane I wojną szmalkaldzką sprawiły, że sytuacja Osiandra w Norymberdze stawała się coraz mniej wygodna. Po zwycięskim pochodzie wojsk cesarskich Osiander nie zaakceptował Interim augsburskiego i zbiegł do Wrocławia. Stamtąd napisał list do księcia Albrechta Hohenzollerna, który został przekonany do sprawy reformacji kazaniem Osiandra wygłoszonym w Norymberdze, i z którym prowadził stałą korespondencję. Nie czekając na odpowiedź w 1549 roku udał się do Królewca, gdzie, pomimo braku stopnia naukowego, otrzymał probostwo i profesurę na wydziale teologicznym. Tam spierał się ze swoimi kolegami i zwolennikami Interim. Napisał tam traktat Von dem neuen Abgott und Antichrist zu Babel wymierzony w papieża i Interim. 24 października 1550 roku miała miejsce dysputa na temat usprawiedliwienia z wiary, która dała przeciwnikom Osiandra okazję do przeprowadzenia ataku.

Osiander był przeciwny katolickiej doktrynie usprawiedliwienia i, zgodnie z nauką Lutra, głosił usprawiedliwienie z łaski przez wiarę, jednak głosił, że dokonuje się ono przez zamieszkanie Chrystusa z jego sprawiedliwością. W lutym 1551 roku, za sprawą księcia Albrechta, odbyła się konferencja, która miała na celu wyjaśnienie jego nauki. Sam Osiander uważał, że głosi naukę zgodną z poglądami Lutra, z czym polemizowali jego oponenci. Porozumienia nie osiągnięto, co doprowadziło do głębokiego rozdarcia. Kiedy Osiandra uczyniono superintendentem, Joachim Mörlin, jego główny przeciwnik, nie uznał tego i miał w tym wielu naśladowców. W Szczecinie Peter Artopöus i lekarz G. Curio poparli naukę Osiandra, jednak ogólnie nie cieszyła się ona akceptacją. Krytykowano przedstawianie boskości Chrystusa w sposób, jaki zagrażał nauce o jego ludzkiej naturze, oddzielanie usprawiedliwienia od odpuszczenia grzechów i łączenie usprawiedliwienia z odrodzeniem. Na łagodną polemikę Melanchtona odpowiedział ostrym traktatem Widerlegung der ungegründeten undienstlichen Antwort Philippi Melanchtoni (1552). Osiander umierał w atmosferze sporu, który miał trwać jeszcze kilka lat, pomimo podejmowanych przez księcia prób przywrócenia zgody.

Przypisy

↑ Księgi Wyznaniowe Kościoła Luterańskiego. Bielsko-Biała: Wydawnictwo „Augustana”, 2003, s. 357. ISBN 83-88941-41-0.
↑ Kopernik, astronomia, astronautyka: przewodnik encyklopedyczny. Praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Zonna, Warszawa, PWN, 1973, s. 67n hasło „De Revolutionibus”, s. 118 hasło „heliocentryzmu recepcja Europie”, s. 212n hasło „Ossiander”. UMK – Patron. [dostęp 2010-07-16].
↑ Dopiero 50 lat później Johannes Kepler wywnioskował, że to nie Kopernik, lecz Osiander był autorem wstępu (Scientist of the Day – Andreas Osiander).

Bibliografia

P. Tschackert: Osiander: Andreas Osiander I.. W: New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, t. VIII. Grand Rapids: Baker Book House, 1953, s. 280–281.

Linki zewnętrzne

Andreas Osiander, Catechismus oder Kinderpredig w bibliotece Polona

[1] Księgi Wyznaniowe Kościoła Luterańskiego. Bielsko-Biała: Wydawnictwo „Augustana”, 2003, s. 357. ISBN 83-88941-41-0.

[2] Kopernik, astronomia, astronautyka: przewodnik encyklopedyczny. Praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Zonna, Warszawa, PWN, 1973, s. 67n hasło „De Revolutionibus”, s. 118 hasło „heliocentryzmu recepcja Europie”, s. 212n hasło „Ossiander”. UMK – Patron. [dostęp 2010-07-16].

[3] Dopiero 50 lat później Johannes Kepler wywnioskował, że to nie Kopernik, lecz Osiander był autorem wstępu (Scientist of the Day – Andreas Osiander).

[1]

[2]

[3]