Czakrulo
Czakrulo (gruz. ჩაკრულო) – rodzaj gruzińskiej ludowej pieśni polifonicznej.
W 2008 roku praktyka gruzińskiego śpiewu polifonicznego z jego różnymi formami została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Pieśni polifoniczne śpiewane w języku gruzińskim można podzielić na trzy rodzaje polifonii: polifonię złożoną, która jest powszechna w Swanetii; dialog polifoniczny wykonywany z akompaniamentem kontrabasu, często spotykany we wschodniej Gruzji (Kachetia) oraz polifonię kontrastową, złożoną z trzech w znacznej mierze improwizowanych fragmentów, która jest popularna w zachodniej Gruzji[1].
Pieśni czakrulo, należące do tradycji świeckiej, śpiewane są przy stole podczas przyjęć, a także wykonywane na festiwalach. Należą do jednej z trzech kategorii polifonii gruzińskiej, praktykowanej w Swanetii - do polifonii złożonej. Czakrulo cieszy się wysokim uznaniem ze względu na zawarte w tekście metafory, a także na fakt, że utwór ten wymaga szczególnych umiejętności głosowych, gdyż zawiera partie jodłowania – krimanczuli (კრიმანჭული), a także „pianie koguta” wykonywane falsetem[1][2]. Uroczyste utwory, takie jak pieśń o długowieczności, są śpiewane na przyjęciach jako element tradycji ściśle związanej z kultem winorośli, sięgającej VIII wieku. W dawnych czasach pieśni przenikały wszystkie sfery życia społecznego, od pracy w polu (w pieśni naduri słychać odgłosy wysiłku fizycznego) aż po leczenie chorób i obchody Bożego Narodzenia (kolęda alilo). Gruzińska tradycja polifoniczna znalazła również swoje miejsce w bizantyjskich hymnach liturgicznych, które w końcu stały się jej czołową formą wyrazu[1][3].
W 1977 roku pieśń czakrulo została umieszczona na Voyager Golden Record, pozłacanych dyskach, które zostały umieszczone na dwóch sondach wystrzelonych przez NASA w ramach programu Voyager[4]. Dyski te zawierają dźwięki i obrazy mające ukazać różnorodność życia i kultur na Ziemi i przeznaczone są dla pozaziemskich cywilizacji lub ludzi z przyszłości, którzy zdołaliby je odnaleźć[5][6]. Wysokiej rangi rosyjscy politycy zabiegali o umieszczenie na płycie utworu Podmoskiewskie wieczory, wtedy zwrócono się do muzykologa i folklorysty Alana Lomaxa, który odrzucił rosyjską piosenkę i polecił właśnie gruzińską czakrulo[7]. Pieśń wykonał Narodowy Zespół Pieśni i Tańca Gruzji, znany jako Erisioni, pod kierunkiem Anzora Kawsadzego. Wokale wykonali Ilia Zakaidze jako pierwszy tenor i Rostom Saginaszwili jako drugi tenor[4][7].
W 2001 roku gruziński śpiew polifoniczny został proklamowany arcydziełem ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości a w 2008 roku wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[1][8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Gruzja. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2019-05-08].
- ↑ Gruzini w kosmosie. Placówka Postępu. [dostęp 2019-05-08].
- ↑ Chakrulo. Caucasophilia. [dostęp 2019-05-08]. (ang.).
- ↑ a b Scott 2019 ↓.
- ↑ What are the contents of the Golden Record?. NASA. [dostęp 2019-05-08]. (ang.).
- ↑ Music From Earth. NASA. [dostęp 2019-05-08]. (ang.).
- ↑ a b The Untold Story of How “Chakrulo” Ended Up in Space. Georgian Journa. [dostęp 2019-05-09]. (ang.).
- ↑ Georgian polyphonic singing. UNESCO. [dostęp 2019-05-08]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jonathan Scott: The Vinyl Frontier: The Story of the Voyager Golden Record. New York: Bloomsbury Sigma, 2019. ISBN 978-1472956132.