Cephalophorus

	Cephalophorus
	J.E. Gray, 1842
	; Dujker czerwony (C. natalensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	dujkery
Rodzaj	Cephalophorus
	Typ nomenklatoryczny
	Antilope ogilbyi Waterhouse, 1838
Synonimy
	Cephalopia: Knottnerus-Meyer, 1907; Cephalophidium Knottnerus-Meyer, 1907; Cephalophella Knottnerus-Meyer, 1907; Cephalophia Knottnerus-Meyer, 1907;
	Cephalopia: Knottnerus-Meyer, 1907; Cephalophidium Knottnerus-Meyer, 1907; Cephalophella Knottnerus-Meyer, 1907; Cephalophia Knottnerus-Meyer, 1907;
Gatunki
	11 gatunków – zobacz opis w tekście
	11 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies

Cephalophorus – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała 60–135 cm, długość ogona 7–20,3 cm, wysokość w kłębie 30–57,8 cm; masa ciała 9–26,9 kg^[6]^[8]. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony; samice są generalnie nieco większe i cięższe od samców. Długość rogów (u samic krótsze) 1,8–11,1 cm^[6]. Wzór zębowy: I ${\tfrac {0}{3}}$ C ${\tfrac {0}{1}}$ P ${\tfrac {3}{3}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ (x2) = 32^[6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1842 roku angielski zoolog John Edward Gray w artykule poświęconym nowym taksonom ssaków, opublikowanym na łamach The Annals and magazine of natural history^[1]. Na gatunek typowy Gray wyznaczył (oznaczenie monotypowe) dujkera zatokowego (C. ogilbyi).

Etymologia

Cephalophorus: gr. κεφαλη kephalē ‘głowa’; λοφος lophos ‘grzebień, czub’; -φορος -phoros ‘noszący’, od φερω pherō ‘nosić’^[9].
Cephalopia i Cephalophia: gr. κεφαλη kephalē ‘głowa’^[10]; λοφια lophia ‘grzywa, najeżony’, od λοφος lophos ‘grzebień, czub’^[11]. Gatunek typowy: Knottnerus-Meyer wymienił dwa gatunki – Cephalophus leucogaster J.E. Gray, 1873 i Antilope ogilbyi Waterhouse, 1838 – z których typem nomenklatorycznym jest (późniejsze oznaczenie) Antilope ogilbyi Waterhouse, 1838.
Cephalophidium: gr. κεφαλη kephalē ‘głowa’^[10]; λοφιδιον lophidion ‘mały czub’, zdrobnienie od λοφος lophos ‘grzebień, czub’^[11]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cephalophus niger J.E. Gray, 1846.
Cephalophella: rodzaj Cephalophus C.H. Smith, 1827; łac. przyrostek zdrabniający -ella^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cephalophus callipygus Peters, 1876.

Podział systematyczny

Taksony z tego rodzaju były wcześniej zaliczane do rodzaju Cephalophus^[7]^[6]^[5]^[8]; wyodrębnione w 2022 roku do ponownie wskrzeszonego rodzaju Cephalophorus na podstawie analiz molekularnych i morfologicznych^[13]; w takim ujęciu do rodzaju należą następujące gatunki^[14]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[15]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[8]^[b]	Status IUCN^[16]
Cephalophorus niger	(J.E. Gray, 1846)	dujker czarny	gatunek monotypowy	Afryka Zachodnia od południowego Gwinei na wschód do zachodniej Nigerii (na zachód od rzeki Niger	DC: 80–100 cm DO: 9–14 cm MC: 17–26 kg	LC
Cephalophorus ogilbyi	(Waterhouse, 1838)	dujker zatokowy	2 podgatunki	wyspa Bioko (Gwinea Równikowa) i kontynentalna Afryka od wschodniej Nigerii (na wschód od rzeki Niger) do zachodniego Kamerunie, rozłączona populacja od Gabonu do zachodniego Kongo	DC: około 90 cm DO: około 15 cm MC: 18–20 kg	LC
Cephalophorus brookei	(O. Thomas, 1903)	dujker liberyjski	gatunek monotypowy	Afryka Zachodnia od Sierra Leone na wschód do Ghany (za zachód od rzeki Wolta)	DC: około 100 cm DO: około 12 cm MC: 14–20 kg	NE
Cephalophorus callipygus	(W. Peters, 1876)	dujker płowy	gatunek monotypowy	środkowy Kamerun, południowo-zachodnia Republika Środkowoafrykańska, Gwinea Równikowa, Gabon i Kongo (na wschód od rzek Kongo i Ubangi)	DC: 101–135 cm DO: 13–16,5 cm MC: 17,2–27 kg	LC
Cephalophorus weynsi	(O. Thomas, 1901)	dujker jednobarwny	3 podgatunki	Afryka Środkowa w południowej Republice Środkowoafrykańskiej, Demokratycznej Republice Konga, południowym Sudanie Południowym, zachodniej Kenii, Ugandzie, zachodniej Rwandzie i zachodnim Burundi do zachodniej Tanzanii	DC: 90–100 cm DO: 10,5–20 cm MC: 14–17,5 kg	LC
Cephalophorus leucogaster	(J.E. Gray, 1873)	dujker białobrzuchy	2 podgatunki	Kamerun (na południe od rzeki Sanaga), Gwinea Równikowa, Gabon, południowo-zachodnia Republika Środkowoafrykańska i Kongo (na wschód od rzek Kongo i Ubangi), rozłączona populacja we wschodniej Demokratycznej Republice Konga (na północny wschód od rzeki Kongo)	DC: 92–105 cm DO: 10,5–15 cm MC: 14,7–21 kg	NT
Cephalophorus rufilatus	(J.E. Gray, 1846)	dujker rudoboki	gatunek monotypowy	Afryka Zachodnia i Środkowa od Senegalu na wschód do zachodniego Sudanu Południowego i północno-zachodniej Ugandy	DC: 60–70 cm DO: 7–10 cm MC: 9–12 kg	LC
Cephalophorus natalensis	(A. Smith, 1834)	dujker czerwony	2 podgatunki	Afryka Wschodnia w środkowej Etiopii (wstępnie), południowej Somalii, środkowej i wschodniej Kenii, Tanzanii, Zambii, Malawi, Mozambiku Eswatini i wschodniej Południowej Afryce	DC: 75–95 cm DO: 8–14 cm MC: 9,2–13,6 kg	LC
Cephalophorus nigrifrons	(J.E. Gray, 1871)	dujker czarnoczelny	5 podgatunków	południowo-wschodnia Nigeria i południowy Kamerun na południe do północnej Angoli, na wschód do wschodniej Demokratycznej Republiki Konga, górskie lasy w Ugandzie i Kenii (Ruwenzori, Mount Elgon, góra Kenia i Góry Aberdare)	DC: 85–95 cm DO: około 11–15 cm MC: 13–16 kg	LC
Cephalophorus kivuensis	(Lönnberg, 1919)		gatunek monotypowy	Wirunga w Ugandzie, Rwandzie, Burundi i Demokratycznej Republiki Konga	85–107 cm DO: 10–16 cm MC: 13–16 kg	NE
Cephalophorus rubidus	(O. Thomas, 1901)	dujker ruwenzorski	gatunek monotypowy	Uganda (Ruwenzori)	DC: około 75 cm DO: około 10 cm MC: około 15 kg	NE

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ Niepoprawna pisownia Cephalophia Knottnerus-Meyer, 1907.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b J.E. Gray. Descriptions of some new genera and fifty unrecorded species of Mammalia. „The Annals and magazine of natural history”. 10 (65), s. 267, 1842. (ang.).
↑ Knottnerus-Meyer 1907 ↓, s. 44.
↑ ^a ^b Knottnerus-Meyer 1907 ↓, s. 45.
↑ Knottnerus-Meyer 1907 ↓, s. 99, 120.
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 374–376. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 764–774. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cephalophus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 627–628. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 169, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b Jaeger 1959 ↓, s. 50.
↑ ^a ^b Jaeger 1959 ↓, s. 144.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 90.
↑ E.V. Bärmann, V.G. Fonseca, K. Langen & P. Kaleme. New insights into the taxonomy of duiker antelopes (Artiodactyla: Bovidae) from the eastern Democratic Republic of the Congo, with the formal description of a new genus. „Mammalian Biology”. 102, s. 1793–1809, 2022. DOI: 10.1007/s42991-022-00279-7. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 183–184. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).

Bibliografia

T. Knottnerus-Meyer. Über das Tränenbein der Huftiere. Vergleichend-anatomischer Beitrag zur Systematik der rezenten Ungulata. „Archiv für Naturgeschichte”. 73 (1), s. 1–152, 1907. (niem.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[2] Niepoprawna pisownia Cephalophia Knottnerus-Meyer, 1907.

[17] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[gray-1] J.E. Gray. Descriptions of some new genera and fifty unrecorded species of Mammalia. „The Annals and magazine of natural history”. 10 (65), s. 267, 1842. (ang.).

[CITEREFKnottnerus-Meyer1907[https://www.biodiversitylibrary.org/page/15113142_44]-3] Knottnerus-Meyer 1907 ↓, s. 44.

[CITEREFKnottnerus-Meyer1907[https://www.biodiversitylibrary.org/page/15113162_45]-4] Knottnerus-Meyer 1907 ↓, s. 45.

[CITEREFKnottnerus-Meyer1907[https://www.biodiversitylibrary.org/page/15113216_99],_[https://www.biodiversitylibrary.org/page/15113237_120]-5] Knottnerus-Meyer 1907 ↓, s. 99, 120.

[Burgin&inni-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 374–376. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Groves&inni-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 764–774. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cephalophus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).

[amw-9] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 627–628. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[pal-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 169, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=90_50]-11] Jaeger 1959 ↓, s. 50.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=184_144]-12] Jaeger 1959 ↓, s. 144.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=130_90]-13] Jaeger 1959 ↓, s. 90.

[bar&inni-14] E.V. Bärmann, V.G. Fonseca, K. Langen & P. Kaleme. New insights into the taxonomy of duiker antelopes (Artiodactyla: Bovidae) from the eastern Democratic Republic of the Congo, with the formal description of a new genus. „Mammalian Biology”. 102, s. 1793–1809, 2022. DOI: 10.1007/s42991-022-00279-7. (ang.).

[mdd-15] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).

[Cichocki&inni-16] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 183–184. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[18] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[b]

[16]