Rotunda PKO w Warszawie

Rotunda PKO w Warszawie

Rotunda widziana z Pałacu Kultury i Nauki (2006)
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Marszałkowska 100/102
Architekt	Jerzy Jakubowicz
Ukończenie budowy	1966, 2019
Zniszczono	1979 (wybuch gazu)
Rozebrano	2017
Odbudowano	1979, 2017-2019
Pierwszy właściciel	PKO Bank Polski
Obecny właściciel	PKO Bank Polski
Położenie na mapie Warszawy Rotunda PKO w Warszawie
Położenie na mapie Polski Rotunda PKO w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Rotunda PKO w Warszawie
52°13′49,67″N 21°00′44,43″E/52,230464 21,012342
Multimedia w Wikimedia Commons

Rotunda PKO – budynek banku PKO BP znajdujący się w latach 1966–2017 przy ul. Marszałkowskiej 100/102 w Warszawie. W jego miejscu powstał nowy budynek o zbliżonym kształcie oddany do użytku w 2019.

Rotunda PKO znajdowała się w miejscu, w którym do 1944 znajdowała się narożna kamienica Pinkusa Lothego. Po II wojnie światowej ruiny tej kamienicy zostały rozebrane do poziomu parteru^[1].

Budynek był częścią Ściany Wschodniej wybudowanej w latach 1960–1969. Zaprojektował go Jerzy Jakubowicz^[2], a jego stalową konstrukcję – Stanisław Więcek i Włodzimierz Wojnowski^[3]. Budowa zakończyła się w 1966^[3]. W elewacji budynku umieszczono przezroczyste szyby^[3]. Z powodu kształtu, w szczególności dachu o charakterystycznym ząbkowaniu, był on nazywany „czapką generalską”^[4][5].

15 lutego 1979 budynek został zniszczony w ok. 70% w wyniku wybuchu gazu, w którym zginęło 49 osób, a 110 zostało rannych.

 Osobny artykuł: Wybuch gazu w Rotundzie PKO w Warszawie.

Odbudowy dokonano w szybkim tempie – pod koniec października Rotunda została ponownie oddana do użytku. Jedną z głównych zmian w stosunku do pierwowzoru było zastosowanie w elewacji przyciemnianego szkła. 27 października pod północną ścianą budynku, od strony ul. Widok, odsłonięto tablicę z brązu upamiętniającą ofiary wybuchu^[6].

W 2010 właściciel budynku, bank PKO BP, rozpoczął prace zmierzające do wybudowania w miejscu obecnego budynku nowego obiektu – Nowej Rotundy^[7].

W 2014 bank PKO BP otrzymał tytuł „Miastoszpeciciela 2014” za częste zasłanianie Rotundy wielkoformatowymi reklamami, co uznano za rażący przykład oszpecania przestrzeni miejskiej w jednym z najbardziej reprezentacyjnych punktów Warszawy^[8].

20 stycznia 2015 stołeczny konserwator zabytków Piotr Brabander, pomimo wpisu Rotundy do rejestru zabytków, wydał decyzję zezwalającą na rozbiórkę budynku z uwagi na fakt, że jego konstrukcja nie jest oryginalna i powstała w trakcie remontu po wybuchu. 23 grudnia 2016 budynek został zamknięty dla klientów banku^[9]. 10 marca 2017 rozpoczęto rozbiórkę Rotundy, na której miejscu, według planów, w ciągu dwóch lat miałaby powstać Nowa Rotunda. 16 marca stołeczny konserwator zabytków, Michał Krasucki, wydał nakaz zatrzymania prac rozbiórkowych, uznając, że poprzednia decyzja została wydana w oparciu o błędne przesłanki (po zdemontowaniu elewacji okazało się, że konstrukcja jest oryginalna)^[10]. Budynek został rozebrany, jednak niektóre elementy oryginalnej konstrukcji (dźwigary dachu oraz element centralny w formie parasola) zostały zachowane w celu wyeksponowania w nowym budynku^[11].

W miejscu zburzonego budynku zaplanowano nowy o takim samym kształcie, zaprojektowany przez krakowską pracownię Gowin & Siuta^[12][11]. Trzykondygnacyjny budynek został oddany do użytku w listopadzie 2019^[13]. Działa w nim placówka bankowa (w podziemiu i na parterze), a na pierwszym piętrze urządzono kawiarnię ze strefą spotkań^[14] (bank zakończył współpracę z operatorem kawiarni w lipcu 2021)^[15]. Przed budynkiem powstało zewnętrzne patio, na którego ścianach posadzono 11,5 tysiąca roślin^[14]. Została tam również przeniesiona tablica pamiątkowa upamiętniająca ofiary katastrofy z 1979^[14].

• 
  Budowa rotundy (1964)
• 
  Budynek o zmroku (1968)
• 
  Rotunda po wybuchu (15 lutego 1979)
• 
  Odbudowany budynek (1981)
• 
  Tablica upamiętniająca ofiary wybuchu 15 lutego 1979 w swojej pierwotnej lokalizacji przy pierwszej rotundzie (2010)
• 
  Rotunda od strony ul. Marszałkowskiej (2016)
• 
  Rozbiórka budynku (marzec 2017)
• 
  Budowa nowej Rotundy (kwiecień 2018)
• 
  Happening stowarzyszenia Miasto Jest Nasze pod nową Rotundą (grudzień 2019)
• 
  Nowa Rotunda od strony Alej Jerozolimskich (wrzesień 2024)

• Jarosław Tarań: Budowa Rotundy PKO przy skrzyżowaniu ulic Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich. [w:] Warszawa. Zdjęcia Jarosława Tarania [on-line]. Ośrodek KARTA, lipiec 1963. [dostęp 2011-12-29].